Wielka Tymawa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Charakterystyka fizjograficzna)
 
(Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Wielka Tymawa  
 
  |nazwa                = Wielka Tymawa  
Linia 7: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        = Wielkiej Tymawy   
 
  |dopełniacz wsi        = Wielkiej Tymawy   
 
  |zdjęcie              = Piwnica w Wielkiej Tymawie.jpg  
 
  |zdjęcie              = Piwnica w Wielkiej Tymawie.jpg  
  |opis zdjęcia          = Piwnica w Wielkiej Tymawie,źródło: wwww.gminabiskupiec.pl, 12.09.2013
+
  |opis zdjęcia          = Piwnica w Wielkiej Tymawie. Źródło: [http://www.gminabiskupiec.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=6&subsub=25&menu=129&strona=1 www.gminabiskupiec.pl] [12.09.2013
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
  |województwo          = warmińsko - mazurskie
+
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |powiat                = nowomiejski
 
  |powiat                = nowomiejski
  |gmina                = Biskupiec Pomorski
+
  |gmina                = Biskupiec
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              = Wielka Tymawa
 
  |sołectwo              = Wielka Tymawa
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 351
  |rok                  = Pole-obowiązkowe
+
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    = (+48) 56
 
  |strefa numeracyjna    = (+48) 56
 
  |kod pocztowy          =
 
  |kod pocztowy          =
Linia 29: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>'''Wielka Tymawa'''</big> (niem. Gross Thiemau) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[województwo warmińsko - mazurskie |województwie warmińsko – mazurskim]], w [[powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], w [[gmina Biskupiec Pomorski |gminie Biskupiec Pomorski]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa toruńskiego.
+
'''Wielka Tymawa''' (niem. ''Gross Thiemau'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie |województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], w [[Biskupiec (gmina wiejska)|gminie Biskupiec]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do województwa toruńskiego. W 2010 r. liczyła 351 mieszkańców. W kadencji 2011–2015 sołtysem wsi jest [[Henryk Cybulski]]<ref>[http://www.gminabiskupiec.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=106&strona=1/ Strona Gminy Biskupiec] [12.11.2013]</ref>.
 
+
<br/><br/>
 
+
[[File:Studnia w Wielkiej Tymawie.jpg|thumb|right|290px|Studnia w Wielkiej Tymawie. Źródło: Źródło: [http://www.gminabiskupiec.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=6&subsub=25&menu=129&strona=1 www.gminabiskupiec.pl] [12.09.2013] ]]
 
+
==Położenie==
<br/>
+
Wielka Tymawa leży nieopodal jezior: [[Jezioro Skarlińskie |Jeziora Skarlińskiego]], [[Jezioro Goryńskie|Goryńskiego]], [[Jezioro Dłużek| Dłużek]], przy drodze wojewódzkiej nr 538, w odległości ok. 8 km od [[Biskupiec| Biskupca]].  
 
+
== Dzieje miejscowości ==
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
Na terenie miejscowości znajduje się wczesnośredniowieczne grodzisko z przełomu X/XI w. Wieś lokowano w 1255 r., a jej przywilej odnowiono w 1289 r. W 1289 r. Teodoryk Gąsior posiadał 100 [[Włóka| włók]] nad jeziorem [[Jezior Płowęż |Płowęż]].   
Wielka Tymawa znajduje się nieopodal [[Jezioro Skarlińskie |Jeziora Skarlińskiego]]. We wsi odnajdziemy [[pomnik przyrody w postaci buku zwyczajnego z 1993 r.]] Miejscowość położona jest na terenie [[gmina Biskupiec Pomorski| gminy Biskupiec Pomorski]], której powierzchnię zajmują przede wszystkim lasy i jeziora. W całości lasy stanowią 26 % powierzchni gminy a jeziora 3,28%. Zasadniczymi elementami morfologicznymi tego obszaru są:wysoczyzna morenowa (średnia wysokość 90-110 m n.p.m.),wzgórza i pagórki morenowe,sandry, rynny jeziorne i doliny rzeczne. Powierzchnia wysoczyzny charakteryzuje się występowaniem licznych drobnych zagłębień wytopiskowych. Znajdziemy tutaj tzw. oczka polodowcowe, mokradła i torfowiska a w okolicach miejscowości [[Łąkorz]] wyspy otoczone sandrem. Na terenie gminy występują również tzw. ozy (w okolicach [[Mierzyn |Mierzyna]], na zachód od [[Sumin |Sumina]] oraz na północ od Wielka Tymawa) i kemy (w rejonie [[Sumin |Sumina]], [[Łąkorek| Łąkorka]], [[Wonna| Wonny]] i [[Szwarcenowo |Szwarcenowa]]). Na terenie gminy napotkamy także na zastoiska.Największe z nich to zastoisko biskupieckie – o płaskim, rozległym i podmokłym dnie. Natomiast najwyższym punktem położonym na terenie gminy jest [[Góra Szwedzka]] – o wysokości 121,3 m n.p.m. Najniżej położony punkt zaś o wysokości ok. 62 m n.p.m. znajduje się w dolinie [[Osa |Osy]] u ujścia jej do [[Jezioro Płowęż |Jeziora Płowęż]]. W obrębie gminy znajdują się także rezerwaty przyrody: ornitofaunistyczny [[„Jezioro Karaś”]], torfowiskowy [[„Kociołek”]], [[„Łabędź”]], [[„Uroczysko Piotrowice”]] oraz częściowo [[Brodnicki Park Krajobrazowy]]. Na obszarze gminy występują zasadniczo trzy typy gleb. Są to:gleby brunatne, gleby bielicowe, gleby mułowo-torfowo-murszaste. Ponadto odnajdziemy tutaj czarne ziemie i gleby szare oraz mady glejowe i wody powierzchniowe.
 
 
 
 
 
 
 
<br/>
 
 
 
=== Dzieje miejscowości ===
 
Wieś lokowano w 1255 r. a jej przywilej odnowiono w 1289 r. Wówczas to Teodoryk Gąsior otrzymał od krzyżaków 100 włók nad [[Jezior Płowęż |Jeziorem Płowęskim]] na [[prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Teodoryk założył na włókach wieś Tymawę . Nadania potwierdził we wspomnianym wyżej roku biskup pomezański. Na terenie dzisiejszej miejscowości znajduje się wczesnośredniowieczne, wysoczyznowe grodzisko z przełomu X/XI w. Nie znana jest etymologia nazwy wsi. W 1414 r. w księdze strat zapisano, że spłoną kościół z dwoma dzwonami i siedmioma ornatami w Wielkiej Tymawie. W 1526 r. biskup Erhard Quiess nadał Tymawę Andrzejowi Lenckiemu i Stefanowi Bogorskiemu. W 1606 r. wieś znalazła się w ręku Lorenza von Staudena oraz trzech członków rodziny Bogorskich. W 1667 r. należała do pięciu rodzin szlacheckich. W 1701 r. przeszła we własność generał-major von Taube a w 1734 r. Tymawę kupił Albrecht Krzysztof zu Dohna. Pod koniec XVIII w. znajdował się tutaj folwark i młyn. W XIX w. obejmowała 600 mórg chełmińskiej ziemi ornej, 35 mórg ogrodów, 136 mórg łąk oraz 90 mórg lasu. W 1885 r. we wsi było 6 domów i 26 dymów . Mieszkało tutaj w 1885 r. 160 osób, w tym 120 katolików i 40 ewangelików .W tym samym okresie funkcjonowała we wsi szkoła ewangelicka. Mieszkańcy wsi zajmowali się w XIX w. hodowlą świń, owiec, bydła i sprzedażą mleka. Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowań wiejskich.
 
 
 
<br/>
 
 
 
===Ludzie związani z miejscowością:===
 
 
 
W kadencji 2011 - 2015 sołtysem wsi jest [[Henryk Cybulski]].
 
 
 
<br/>
 
  
 +
W 1414 r. w księdze strat zapisano, że w Wielkiej Tymawie spłonął kościół z dwoma dzwonami i siedmioma ornatami. W 1526 r. biskup [[Erhard Quiess]] nadał Tymawę Andrzejowi Lenckiemu i Stefanowi Bogorskiemu. W 1606 r. wieś należała do Lorenza von Staudena oraz trzech członków rodziny Bogorskich. W 1667 r. znajdowała się w rękach pięciu rodzin szlacheckich. W 1701 r. właścicielem wsi był generał-major von Taube, a w 1734 r. Tymawę kupił Albrecht Krzysztof zu Dohna. Pod koniec XVIII w. znajdował się tutaj folwark i młyn.
  
=== Zabytki: ===
+
W XIX w. teren wsi zajmował 600 mórg chełmińskich ziemi ornej, 35 mórg ogrodów, 136 mórg łąk oraz 90 mórg lasu. W 1885 r. we wsi było 6 domów i 26 [[Dym |dymów]]. W 1885 r. mieszkało tutaj 160 osób, w tym 120 katolików i 40 ewangelików. W tym samym okresie funkcjonowała we wsi szkoła ewangelicka. W XIX w. mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą świń, owiec, bydła i sprzedażą mleka.  
Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: wielka studnia, dwukomorowa piwnica do przechowywania płodów rolnych.
 
 
 
[[File:Studnia w Wielkiej Tymawie.jpg|300 px| thumb|Studnia w Wielkiej Tymawie,źródło: wwww.gminabiskupiec.pl, 12.09.2013.]]
 
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Bibliografia: ===
+
== Zabytki==
 
+
Na terenie miejscowości znajduje się wielka studnia oraz dwukomorowa piwnica do przechowywania płodów rolnych z XIX w.
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892, 960 ss.
 
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 +
== Bibliografia==
 +
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892. <br/>
 +
[http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych] [12.09.2013]
  
 +
{{przypisy}}
 +
<references/>
  
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Powiat nowomiejski]][[Kategoria:Gmina Biskupiec Pomorski]][[Kategoria: Wieś sołecka]]
+
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]]
[[Użytkownik:Kinlis|Kinlis]] ([[Dyskusja użytkownika:Kinlis|dyskusja]]) 12:47, 11 wrz 2013 (CEST)
+
[[Kategoria: Biskupiec (gmina wiejska)]]
 +
[[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 +
[[Kategoria: 1401-1500]]

Aktualna wersja na dzień 18:09, 12 mar 2015

Wielka Tymawa

Piwnica w Wielkiej Tymawie. Źródło: www.gminabiskupiec.pl [12.09.2013]
Piwnica w Wielkiej Tymawie. Źródło: www.gminabiskupiec.pl [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat nowomiejski
Gmina Biskupiec
Sołectwo Wielka Tymawa
Liczba ludności (2010) 351
Strefa numeracyjna (+48) 56
Tablice rejestracyjne NNM
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Wielka Tymawa
Wielka Tymawa
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Wielka Tymawa
Wielka Tymawa
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Wielka Tymawa (niem. Gross Thiemau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Biskupiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 r. liczyła 351 mieszkańców. W kadencji 2011–2015 sołtysem wsi jest Henryk Cybulski[1].

Studnia w Wielkiej Tymawie. Źródło: Źródło: www.gminabiskupiec.pl [12.09.2013]

Położenie

Wielka Tymawa leży nieopodal jezior: Jeziora Skarlińskiego, Goryńskiego, Dłużek, przy drodze wojewódzkiej nr 538, w odległości ok. 8 km od Biskupca.

Dzieje miejscowości

Na terenie miejscowości znajduje się wczesnośredniowieczne grodzisko z przełomu X/XI w. Wieś lokowano w 1255 r., a jej przywilej odnowiono w 1289 r. W 1289 r. Teodoryk Gąsior posiadał 100 włók nad jeziorem Płowęż.

W 1414 r. w księdze strat zapisano, że w Wielkiej Tymawie spłonął kościół z dwoma dzwonami i siedmioma ornatami. W 1526 r. biskup Erhard Quiess nadał Tymawę Andrzejowi Lenckiemu i Stefanowi Bogorskiemu. W 1606 r. wieś należała do Lorenza von Staudena oraz trzech członków rodziny Bogorskich. W 1667 r. znajdowała się w rękach pięciu rodzin szlacheckich. W 1701 r. właścicielem wsi był generał-major von Taube, a w 1734 r. Tymawę kupił Albrecht Krzysztof zu Dohna. Pod koniec XVIII w. znajdował się tutaj folwark i młyn.

W XIX w. teren wsi zajmował 600 mórg chełmińskich ziemi ornej, 35 mórg ogrodów, 136 mórg łąk oraz 90 mórg lasu. W 1885 r. we wsi było 6 domów i 26 dymów. W 1885 r. mieszkało tutaj 160 osób, w tym 120 katolików i 40 ewangelików. W tym samym okresie funkcjonowała we wsi szkoła ewangelicka. W XIX w. mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą świń, owiec, bydła i sprzedażą mleka.

Zabytki

Na terenie miejscowości znajduje się wielka studnia oraz dwukomorowa piwnica do przechowywania płodów rolnych z XIX w.

Bibliografia

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892.
Bank Danych Lokalnych [12.09.2013]

Przypisy