Kociołek Szlachecki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Kociołka Szlacheckiego | |dopełniacz wsi = Kociołka Szlacheckiego | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = kociolek szl.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Kościół w Kociołku Szlacheckim | + | |opis zdjęcia = Kościół w Kociołku Szlacheckim.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 171 | + | |liczba ludności = 171 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 87 | |strefa numeracyjna =(+48) 87 | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Kociołek Szlachecki''' (niem.''Gut Adlig Kessel'', od 1939 r. ''Adlig Kessel'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 171 mieszkańców<ref>łącznie Kociołek Szlachecki i Lisie Jamy</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Zbigniew Terentjew]]<ref>[http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz] </ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | W latach | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], w odległości 12 km na północ od [[Pisz|Pisza]], między jeziorami [[Jezioro Kocioł|Kocioł]] i [[Jezioro Białoławki|Białoławki]], które łączy ze sobą strumyk [[Strumień Białoławka |Białoławka]] (Kotłówka); przez wieś przebiega droga krajowa nr 63. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś została nadana w 1561 roku jako majątek szlachecki [[Walenty Blumstein|Walentemu Blumsteinowi]]. Początkowo obejmował on 4 łany na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]], ale do 1572 roku powiększył się do 9 łanów (dodatkowe 2 łany ziemi i 3 łany boru). Osada zwana była w tym czasie Wilkusze (od rzeczki Wilkus, obecnie Białoławka<ref>Mieczysław Orłowicz jeszcze przed I wojną światową nazywał rzeczkę Wyszką, zob. M. Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 109.</ref>). W jej pobliżu kilka lat wcześniej powstała wieś [[Płocice]] (''Plotzitza''), obejmująca 7 łanów. Z czasem obie osady zaczęto wymieniać pod jedną nazwą – Kociołek. W latach 1857–1867 liczba mieszkańców wzrosła ze 113 do 117 osób. |
| − | + | Szkoła we wsi powstała w 1855 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 21 dzieci, pracował jeden nauczyciel. | |
| − | + | W roku 1895 założono we wsi parafię ewangelicką i wybudowano kościół. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] stał się on siedzibą [[Parafia pw. Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej w Kociołku Szlacheckim| rzymskokatolickiej parafii ]]. Za kościołem znajdował się grób niemieckiego żołnierza poległego w 1914 roku; nie zachował się. | |
| − | + | W 1905 roku zbudowano we wsi (na południe od zabudowań) dworzec kolejowy na linii Pisz – [[Orzysz]]. Składał się on z pięciu budynków: dworca, magazynu spedycji kolejowej, dwóch budynków gospodarskich i stacji paliwowej. Po zamknięciu linii w 1945 roku wszystkie budynki zostały zdemontowane. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 91 osób.Aktualnie jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
| − | W roku 1895 założono we wsi parafię ewangelicką i wybudowano kościół. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] stał się on siedzibą [[Parafia pw. Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej w Kociołku Szlacheckim| rzymskokatolickiej parafii | ||
| − | W 1905 roku zbudowano we wsi (na południe od zabudowań) dworzec kolejowy na linii Pisz – [[Orzysz]]. Składał się on z pięciu budynków: dworca, magazynu spedycji kolejowej, dwóch budynków gospodarskich i stacji paliwowej. Po | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Zabytki == | |
| − | * | + | *dawny [[Kościół pw. Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej w Kociołku Szlacheckim|kościół ewangelicki]], obecnie rzymskokatolicki, 1901–1905; plebania z tego samego okresu |
| − | *[[Zespół dworsko-parkowy w Kociołku Szlacheckim| | + | *[[Zespół dworsko-parkowy w Kociołku Szlacheckim|zespół dworsko-parkowy]] z XIX wieku: [[Dwór w Kociołku Szlacheckim |dwór]] murowany, [[Park w Kociołku Szlacheckim |park]], część zabudowań gospodarczych (gorzelnia, stajnia, stodoła), murowane |
| − | * | + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Kociołku Szlacheckim |cmentarz ewangelicki]] z drugiej połowy XIX wieku |
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> | |
| − | + | Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część I)'', Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 122–140.<br/> | |
| − | + | von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83–157.<br/> | |
| − | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | |
| − | + | Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.<br/> | |
| − | + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.bip.pisz.hi.pl/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | |||
<references/> | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 10:51, 15 cze 2016
| Kociołek Szlachecki | |
| | |
 Kościół w Kociołku Szlacheckim.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 171 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kociołek Szlachecki | |
| Położenie na mapie Polski  Kociołek Szlachecki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kociołek Szlachecki (niem.Gut Adlig Kessel, od 1939 r. Adlig Kessel) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 171 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Zbigniew Terentjew[2].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, w odległości 12 km na północ od Pisza, między jeziorami Kocioł i Białoławki, które łączy ze sobą strumyk Białoławka (Kotłówka); przez wieś przebiega droga krajowa nr 63.
Dzieje miejscowości
Wieś została nadana w 1561 roku jako majątek szlachecki Walentemu Blumsteinowi. Początkowo obejmował on 4 łany na prawie magdeburskim, ale do 1572 roku powiększył się do 9 łanów (dodatkowe 2 łany ziemi i 3 łany boru). Osada zwana była w tym czasie Wilkusze (od rzeczki Wilkus, obecnie Białoławka[3]). W jej pobliżu kilka lat wcześniej powstała wieś Płocice (Plotzitza), obejmująca 7 łanów. Z czasem obie osady zaczęto wymieniać pod jedną nazwą – Kociołek. W latach 1857–1867 liczba mieszkańców wzrosła ze 113 do 117 osób.
Szkoła we wsi powstała w 1855 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 21 dzieci, pracował jeden nauczyciel.
W roku 1895 założono we wsi parafię ewangelicką i wybudowano kościół. Po II wojnie światowej stał się on siedzibą rzymskokatolickiej parafii . Za kościołem znajdował się grób niemieckiego żołnierza poległego w 1914 roku; nie zachował się.
W 1905 roku zbudowano we wsi (na południe od zabudowań) dworzec kolejowy na linii Pisz – Orzysz. Składał się on z pięciu budynków: dworca, magazynu spedycji kolejowej, dwóch budynków gospodarskich i stacji paliwowej. Po zamknięciu linii w 1945 roku wszystkie budynki zostały zdemontowane. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 91 osób.Aktualnie jest siedzibą sołectwa.
Zabytki
- dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, 1901–1905; plebania z tego samego okresu
- zespół dworsko-parkowy z XIX wieku: dwór murowany, park, część zabudowań gospodarczych (gorzelnia, stajnia, stodoła), murowane
- dawny cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część I), Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 122–140.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83–157.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Kociołek Szlachecki i Lisie Jamy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Pisz
- ↑ Mieczysław Orłowicz jeszcze przed I wojną światową nazywał rzeczkę Wyszką, zob. M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 109.
