Romany

Romany
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Szczytno
Liczba ludności (2010)	476
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-100
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Romany
Położenie na mapie Polski Romany
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Romany (niem. Rohmannen, od 1938 r. Rohmanen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 476 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marcin Błaszczak.

Połozenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim na granicy Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 3 km na północ od Szczytna, przy drodze wojewódzkiej nr 600 w kierunku Mrągowa.

Dzieje miejscowości

W pobliżu wsi odkryto groby pochodzące z okresu kultury amfor kulistych.

Wieś została założona w 1399 roku na prawie chełmińskim na 50 łanach, z których pięć przypadło sołtysowi Piotrowi Mirowiczowi. W XV wieku osiedliło się tu wielu bartników, lecz w 1520 roku wciąż 12 łanów pozostawało pustych. W latach 1709–1711 wieś dotknęła szalejąca na Mazurach epidemia dżumy; do połowy tego stulecia była ponownie zasiedlana. W XVIII i XIX wieku mieszkańcy, obok rolnictwa, utrzymywali się z wypalania wapna. Dawniej owalnica, następnie wielodrożnica, wieś zachowała ten układ przestrzenny. W centrum wsi znajduje się staw, w ostatnich latach oczyszczony i zarybiony.

W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Romany jako miejscowość posiadającą szkołę (wspólną dla Roman i Kasprów).

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

• 1782 r. – 29 gospodarstw

• 1818 r. – 174 osoby, 38 gospodarstw

• 1939 r. – 571 osób

Sport

W miejscowości działa klub piłkarski Lider II Romany uczestniczący w rozgrywkach ligi sołeckiej.

Szkolnictwo

W Romanach funkcjonuje przedszkole i szkoła podstawowa.

Bezpieczeństwo

W miejscowości działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Zabytki

• drewniana chałupa (nr 25) o wiele zabudowań mieszkalnych i gospodarczych z okresu: koniec XIX wieku – 1939
• budynek szkoły z przełomu XIX i XX wieku, z czerwonej cegły; centrum wsi, na wzniesieniu
• dawny cmentarz ewangelicki, z XIX wieku
• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej: zbiorowa mogiła w kształcie litery U, pomiędzy jej ramionami pojedyncza mogiła; w tej pierwszej pochowanych jest 18 żołnierzy i 1 oficer armii rosyjskiej, w drugiej – żołnierz armii niemieckiej; wszyscy polegli 30 sierpnia 1914 roku

Bibliografia

Toeppen Max, Historia Mazur, Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)
Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 30–37.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]