Garbno (gmina Korsze): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Emzet przeniósł stronę Garbno (gmina Korsze) do Garbno (gm. Korsze)) |
(→Bibliografia) |
||
| (Nie pokazano 42 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Grabno |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Garbna | |dopełniacz wsi = Garbna | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = kętrzyński |
| − | |gmina = | + | |gmina = Kętrzyn |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 719 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
|kod pocztowy = | |kod pocztowy = | ||
| Linia 24: | Linia 22: | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = 54 |minutN = | + | |stopniN = 54 |minutN = 07 |sekundN = 57 |
|stopniE = 21 |minutE = 16 |sekundE = 55 | |stopniE = 21 |minutE = 16 |sekundE = 55 | ||
|commons = | |commons = | ||
| Linia 31: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | + | ''' Grabno''' (niem. ''Lamgarben'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]], w [[Korsze (gmina miejsko-wiejska)|gminie Korsze]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. | |
| + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 719 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Anisiewicz]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Charakterystyka fizjograficzna == | == Charakterystyka fizjograficzna == | ||
| − | Miejscowość leży w | + | Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od [[Kętrzyn|Kętrzyna]]. |
| + | <br/> | ||
| + | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie wojny trzynastoletniej. Przy zamku znajdowała się osada [[Prusowie|pruska]], w 1339 roku znana pod nazwą ''Laumygarbis'' (od 1419 – ''Lamergarben''). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego (''garbis'' – wzgórze; ''lauma'' – czarownica; ''lamem'' – bagna, moczary). Istnieje również podanie, które nazwę wsi łączy z niemieckim słowem baranek (''Lamm''). Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąć decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku. | ||
| − | + | 24 czerwca 1339 roku wielki mistrz [[Dietrich von Altenburg]] nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 łanów) oraz Wnymynsowi (2 łany) ziemię na obszarze osady. Od drugiej połowy XIV wieku Garbno było [[wieś czynszowa| wsią czynszową]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez [[prawo magdeburskie]]. | |
| + | |||
| + | Miejscowość podlegała na początku XV wieku komturowi bałgijskiemu. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy oraz młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn. | ||
| + | |||
| + | W Garbnie funkcjonuje obecnie rzymskokatolicka [[Parafia pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Garbnie| parafia Matki Boskiej Królowej Polski]]. W latach 1528–1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w [[Kraskowo|Kraskowie]] i [[Tłokiny|Tłokinach]]. W ciągu dwóch stuleci (XVI–XVIII w.) wśród proboszczów i diakonów pojawiło się kilku duchownych rodem z [[Mazury|Mazur]] o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku. Było to motywowane niską frekwencją osób polskojęzycznych. | ||
| − | + | W XVI wieku wieś była własnością [[Michał von Egloffstein|Michała von Egloffsteina]]. W latach 1728–1732 wzniesiono nowy kościół. W 1818 roku świątynia została uszkodzona w czasie szalejącego wówczas orkanu. Zawaliła się wieża, która rozbiła również sklepienie nawy kościoła. Budowlę odnowiono w 1824 roku. | |
| − | W | ||
| − | + | W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 196 osób i składała się z 17 domostw. Pod koniec wieku XIX Garbno należało do rodziny Boehm. Majątek jako prezent ślubny trafił w ręce Elizabeth Boehm i jej małżonka Otto. W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze, ale już w 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma. | |
| − | + | W latach 20. majątek należał do rodziny Schulze. W tym czasie hodowano tu konie, trzodę, działała również mleczarnia. U progu II wojny światowej Grabno było zamieszkane przez 652 osób. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Po 1945 roku przez jakiś czas funkcjonowała nazwa Garbów. W 1954 roku miejscowość była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zlikwidowano w 1957 roku. 1 października 1961 roku we wsi powstał pierwszy w województwie kombinat państwowych gospodarstw rolnych. W jego skład wchodziły: [[Podławki]], [[Starynia]], [[Banaszki]], [[Płutniki]], [[Dubliny]], [[Równina Dolna]], [[Równina Górna]] i [[Warniki]]. Garbno było siedzibą ośrodka kierowniczego. W tym czasie wybudowano stołówkę, pomieszczenia biurowe, a także salę konferencyjną. W 1963 powstał ośrodek zdrowia, a w 1973 roku Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej (rok później: Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej). | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | W połowie lat 70. władze PRL organizowały w Garbnie propagandowe akcje mające w założeniach "popularyzować" wśród klasy robotniczej walory sztuki wysokiej, a artystów "motywować" do zadzierzgnięcia bliższych relacji z mieszkańcami wsi. Działania odbywały się m.in. pod hasłem: [[lkwim:Projekt „Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką” na Warmii i Mazurach|"Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką"]]. Twórcy inicjatywy zorganizowali nawet ogólnopolski plener "Wieś mazurska w malarstwie". Tego typu inicjatywy kulturalno-oświatowe w oczywisty sposób służyły ówczesnej ideologii i propagandzie PRL, lecz jednocześnie rzeczywiście pozwalały mieszkańcom wsi pegeerowskich, okolicznych osad i kolonii zapoznać się choć w minimalnym stopniu z teatrem, malarstwem, rzeźbą czy literaturą współczesną oraz kinem. W tego typu wydarzeniach brali nierzadko udział wybitni aktorzy i popularni pisarze. Cykliczny charakter organizowanych w Garbnie plenerów malarskich z pewnością wprowadzał odrobinę kolorytu w codzienność mieszkańców. | |
| − | |||
| − | |||
| + | W 1970 roku w Grabnie mieszkało 459 osób. W tym czasie działało we wsi przedszkole, ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Garbno w gminie Korsze wchodziły cztery miejscowości. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Edukacja == | |
| + | W miejscowości działa [[Szkoła Podstawowa w Garbnie (gmina Korsze)| szkoła podstawowa]] oraz [[Gimnazjum w Garbnie (gmina Korsze)| gimnazjum]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ==Kultura== | ||
| + | Od 1974 roku realizowany był projekt artystyczny, który przybrał formę [[lkwim:Plener Malarski „Garbno”|plenerów malarskich]] odbywających się w miejscowości w latach 1974–1981. | ||
| + | <br/> | ||
| + | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| + | *[[Elizabeth Boehm]] (1859–1943) – właścicielka majątku w Garbnie, inicjatorka i założycielka [[Towarzystwo Wiejskich Kobiet|Towarzystwa Wiejskich Kobiet]]. W uznaniu zasług Uniwersytet w Królewcu przyznał jej doktorat ''honoris causa'' (1929). | ||
| + | == Zabytki == | ||
| + | *[[Dwór w Garbnie|dwór]] wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym | ||
| + | *pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego dawnego folwarku | ||
| + | *wieża kościoła z pierwszej połowy XV wieku, odbudowana w 1824 roku | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | *[[Garbno (gmina Barciany)]] | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999.<br/> | |
| − | + | ''Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic'', przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.<br/> | |
| − | + | Licharewa Zofia, ''Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1962.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [10.03.2014]<br/> | |
| − | < | + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#747/pl/i/garbno_-_zabytkowy_zespol_dworski_i_folwarczny| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> |
| + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/23989,garbno-kosciol-mb-krolowej-polski.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014] | ||
| + | <br/> | ||
| − | |||
| − | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat kętrzyński]] [[Kategoria: Korsze (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:]][[Kategoria:]][[Kategoria:]] | ||
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 09:26, 19 lut 2015
| Grabno | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | kętrzyński |
| Gmina | Kętrzyn |
| Liczba ludności (2010) | 719 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Grabno | |
| Położenie na mapie Polski  Grabno | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Grabno (niem. Lamgarben) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 719 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Anisiewicz.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od Kętrzyna.
Dzieje miejscowości
W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie wojny trzynastoletniej. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą Laumygarbis (od 1419 – Lamergarben). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego (garbis – wzgórze; lauma – czarownica; lamem – bagna, moczary). Istnieje również podanie, które nazwę wsi łączy z niemieckim słowem baranek (Lamm). Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąć decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku.
24 czerwca 1339 roku wielki mistrz Dietrich von Altenburg nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 łanów) oraz Wnymynsowi (2 łany) ziemię na obszarze osady. Od drugiej połowy XIV wieku Garbno było wsią czynszową na prawie chełmińskim. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez prawo magdeburskie.
Miejscowość podlegała na początku XV wieku komturowi bałgijskiemu. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy oraz młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn.
W Garbnie funkcjonuje obecnie rzymskokatolicka parafia Matki Boskiej Królowej Polski. W latach 1528–1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w Kraskowie i Tłokinach. W ciągu dwóch stuleci (XVI–XVIII w.) wśród proboszczów i diakonów pojawiło się kilku duchownych rodem z Mazur o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku. Było to motywowane niską frekwencją osób polskojęzycznych.
W XVI wieku wieś była własnością Michała von Egloffsteina. W latach 1728–1732 wzniesiono nowy kościół. W 1818 roku świątynia została uszkodzona w czasie szalejącego wówczas orkanu. Zawaliła się wieża, która rozbiła również sklepienie nawy kościoła. Budowlę odnowiono w 1824 roku.
W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 196 osób i składała się z 17 domostw. Pod koniec wieku XIX Garbno należało do rodziny Boehm. Majątek jako prezent ślubny trafił w ręce Elizabeth Boehm i jej małżonka Otto. W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze, ale już w 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma.
W latach 20. majątek należał do rodziny Schulze. W tym czasie hodowano tu konie, trzodę, działała również mleczarnia. U progu II wojny światowej Grabno było zamieszkane przez 652 osób.
Po 1945 roku przez jakiś czas funkcjonowała nazwa Garbów. W 1954 roku miejscowość była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zlikwidowano w 1957 roku. 1 października 1961 roku we wsi powstał pierwszy w województwie kombinat państwowych gospodarstw rolnych. W jego skład wchodziły: Podławki, Starynia, Banaszki, Płutniki, Dubliny, Równina Dolna, Równina Górna i Warniki. Garbno było siedzibą ośrodka kierowniczego. W tym czasie wybudowano stołówkę, pomieszczenia biurowe, a także salę konferencyjną. W 1963 powstał ośrodek zdrowia, a w 1973 roku Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej (rok później: Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej).
W połowie lat 70. władze PRL organizowały w Garbnie propagandowe akcje mające w założeniach "popularyzować" wśród klasy robotniczej walory sztuki wysokiej, a artystów "motywować" do zadzierzgnięcia bliższych relacji z mieszkańcami wsi. Działania odbywały się m.in. pod hasłem: "Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką". Twórcy inicjatywy zorganizowali nawet ogólnopolski plener "Wieś mazurska w malarstwie". Tego typu inicjatywy kulturalno-oświatowe w oczywisty sposób służyły ówczesnej ideologii i propagandzie PRL, lecz jednocześnie rzeczywiście pozwalały mieszkańcom wsi pegeerowskich, okolicznych osad i kolonii zapoznać się choć w minimalnym stopniu z teatrem, malarstwem, rzeźbą czy literaturą współczesną oraz kinem. W tego typu wydarzeniach brali nierzadko udział wybitni aktorzy i popularni pisarze. Cykliczny charakter organizowanych w Garbnie plenerów malarskich z pewnością wprowadzał odrobinę kolorytu w codzienność mieszkańców.
W 1970 roku w Grabnie mieszkało 459 osób. W tym czasie działało we wsi przedszkole, ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Garbno w gminie Korsze wchodziły cztery miejscowości.
Edukacja
W miejscowości działa szkoła podstawowa oraz gimnazjum.
Kultura
Od 1974 roku realizowany był projekt artystyczny, który przybrał formę plenerów malarskich odbywających się w miejscowości w latach 1974–1981.
Ludzie związani z miejscowością
- Elizabeth Boehm (1859–1943) – właścicielka majątku w Garbnie, inicjatorka i założycielka Towarzystwa Wiejskich Kobiet. W uznaniu zasług Uniwersytet w Królewcu przyznał jej doktorat honoris causa (1929).
Zabytki
- dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym
- pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego dawnego folwarku
- wieża kościoła z pierwszej połowy XV wieku, odbudowana w 1824 roku
Zobacz też
Bibliografia
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
