Mózgowo

Mózgowo
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Iława
Liczba ludności (2010)	275
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Mózgowo
Położenie na mapie Polski Mózgowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Mózgowo (niem. Mosgau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 275 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marian Szkamelski.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, przy jeziorze Popówko, 14 km na zachód od Iławy, na południe od drogi krajowej nr 16.

Dzieje miejscowości

Obszar obecnej wsi oraz najbliższe okolice były pierwotnie licznie zamieszkane przez Prusów. We wczesnym średniowieczu przybyli tutaj polscy osadnicy z ziemi chełmińskiej i michałowskiej. Sama miejscowość została prawdopodobnie założona w XIII stuleciu. Uległa jednak zniszczeniu, a nowy dokument lokacyjny został wystawiony przez mistrza krajowego Friedricha Wildenberga w 1323 roku. Zgodnie z treścią przywileju niejaki Gedeko Bormen otrzymał na prawie chełmińskim obszar zwany Mozgowitz. W dokumencie wspomniany również został młyn wodny.

Do XV wieku w Mózgowie istniał krzyżacki gród obronny. Po 1410 roku wieś i dobra ziemskie zostały przyłączone do Polski. Ten stan został przypieczętowany przez pokój toruński w 1466 roku. Po 1772 roku Mózgowo należące już do Prus nadal miało wyłącznie polski charakter. W XIX wieku miejscowy majątek należał do rodziny Starorypińskich. Pod koniec stulecia Starorypińscy sprzedali majątek Bolesławowi Meyerowi z Sopotu. W 1905 roku wieś liczyła 165 mieszkańców, w większości Polaków. Po 1910 roku na obszarze wykupionym przez Wschodniopruską Komisję Osiedleńczą w Poznaniu osadzono niemieckich osadników z Dolnej Saksonii, Westfalii oraz Holsztynu.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych na przestrzeni lat:

• 1817 – 100 osób, 10 domów
• 1831 – 116 osób, 13 domów
• 1864 – 121 osób, 8 domów
• 1871 – 131 osób, 8 domów
• 1885 – 130 osób, 6 domów
• 1895 – 125 osób, 7 domów
• 1905 – 165 osób, 7 domów
• 1933 – 260 osób

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie.

Zabytki

• cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku, około 1 km na południowy wschód od wsi, przy drodze polnej do wsi Gulb; własność parafii ewangelickiej; obiekt nieczynny, powierzchnia 0,3 ha

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Plan zagospodarowania przestrzennego gminy Iława 2003, Uchwała Nr XIII/108/2003 z dnia 3 grudnia 2003, gmina-ilawa.mpzp.org [05.03.2014]
Strategia rozwoju gminy Iława 2000-2015, bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]