Warkały (gmina Jonkowo): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – | + | ''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> [http://solectwo-warkaly.pl/ solectwo-warkaly.pl] [05.03.2014]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 4 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 4 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego. Sytuacja powtórzyła się po wojnie trzynastoletniej, kiedy to kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku. Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem. Zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). | ||
| − | + | Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w roku 1770 trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łana należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy. | |
| − | |||
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha. | Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha. | ||
| Linia 46: | Linia 45: | ||
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek. | Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek. | ||
| − | + | Liczba mieszkańców na przestrzeni lat: | |
| − | Liczba mieszkańców | + | *1820 – 132 osoby |
| − | + | *1857 – 223 osoby | |
| − | 1820 | + | *1861 – 276 osób |
| − | + | *1933 – 363 osoby | |
| − | 1857 | + | *1939 – 316 osób |
| − | |||
| − | 1861 | ||
| − | |||
| − | 1933 | ||
| − | |||
| − | 1939 | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *kapliczka przydrożna, przy domu nr 3 |
| − | * | + | *kapliczka przydrożna, przy domu nr 35 |
| − | * | + | *kapliczka przydrożna, przy domu nr 41 |
| − | * | + | *kapliczka z dzwonniczką |
| − | * | + | *siedem innych kapliczek z okresu od połowy XIX do początku XX wieku |
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku |
| − | * | + | *liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | + | [[Warkały (gmina Miłakowo)|Warkały]] w [[Miłakowo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Miłakowo]]<br/> | |
| − | + | [http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały] | |
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| Historia wsi na stronie gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#367/pl/i/warkaly_-_ciekawa_wioska_pelna_zabytkowych_kapliczek| Ciekawe Mazury.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/36843,warkaly-przydrozne-kapliczki.html| Polska Niezwykła] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | + | |
| + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 22:42, 27 mar 2015
| Warkały | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Jonkowo |
| Liczba ludności (2010) | 405 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Warkały | |
| Położenie na mapie Polski  Warkały | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Warkały (niem. Warkallen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Beata Jabłońska[1].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na południe od Jonkowa i 4 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1345 roku, gdy kapituła warmińska powierzyła Prusowi o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego. Sytuacja powtórzyła się po wojnie trzynastoletniej, kiedy to kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku. Po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej aż 21 łanów leżało tu odłogiem. Zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi).
Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w roku 1770 trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łana należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha.
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:
- 1820 – 132 osoby
- 1857 – 223 osoby
- 1861 – 276 osób
- 1933 – 363 osoby
- 1939 – 316 osób
Zabytki
- kapliczka przydrożna, przy domu nr 3
- kapliczka przydrożna, przy domu nr 35
- kapliczka przydrożna, przy domu nr 41
- kapliczka z dzwonniczką
- siedem innych kapliczek z okresu od połowy XIX do początku XX wieku
- budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
- liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku
Przypisy
- ↑ solectwo-warkaly.pl [05.03.2014]
Zobacz też
Warkały w gminie Miłakowo
Sołectwo Warkały
Bibliografia
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]
