Lilia złotogłów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Roślina infobox | {{Roślina infobox | ||
|Nazwa rośliny = Lilia złotogłów | |Nazwa rośliny = Lilia złotogłów | ||
| − | |Nazwa łacińska = Lilium martagon L. | + | |Nazwa łacińska = Lilium martagon |
| + | |L = L. | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = Lilium.jpg | |grafika = Lilium.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = '''Lilia złotogłów (''Lilium martagon'')''' | + | |podpis grafiki = '''Lilia złotogłów (''Lilium martagon'')'''.<br>Autor: Böhringer Friedrich. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:T%C3%BCrkenbund_Lilie,_Lilium_martagon_2.JPG Commons Wikimedia] |
| − | <br | ||
| − | |||
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 20: | Linia 19: | ||
|Lista synonimów = | |Lista synonimów = | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''Lilia złotogłów''' (''Lilium martagon'' L.) – gatunek rośliny należący do rodziny liliowatych (''Liliaceae''). | |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | ''' Lilia złotogłów''' (''Lilium martagon | ||
=== Morfologia === | === Morfologia === | ||
| − | Lilia złotogłów wykształca prosty, sztywny pęd nagi lub owłosiony, w górnej części czasem purpurowo nakrapiany, wyrastający z podziemnej cebuli, osiągający wysokość od 40 do 150 cm. Liście stosunkowo duże długości 8-12 cm, szerokie na 2–5 cm owalne, siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate, całobrzegie, | + | Lilia złotogłów wykształca prosty, sztywny pęd, nagi lub owłosiony, w górnej części czasem purpurowo nakrapiany, wyrastający z podziemnej cebuli, osiągający wysokość od 40 do 150 cm. Liście stosunkowo duże długości 8-12 cm, szerokie na 2–5 cm, owalne, siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate, całobrzegie, wyraźnie unerwione. Ustawione na łodydze skrętolegle, tworzą zwykle 2–4 nibyokółki. |
| + | Kwiaty pojawiają się od czerwca do lipca na wierzchołku łodygi w postaci luźnego grona. Kwiaty barwy brudnoróżowo-czerwonej, ciemnopurpurowo nakrapiane, w liczbie od trzech do dwunastu, osadzone są na długich, łukowato zwieszających się szypułkach. Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę, sześciodziałkowy, ze środka wystaje maczugowaty słupek otoczony przez sześć pręcików o dużych purpurowo-czerwonych pylnikach. W miarę dojrzewania mięsiste działki okwiatu odginają się coraz mocniej na zewnątrz, aż zawinięte dotkną nasady kwiatu. Środkiem każdego płatka biegnie rynienka wypełniona nektarem. Owocem jest duża trójkątno- kulista torebka z płaskimi, ciemnożółtymi, szeroko oskrzydlonymi nasionami. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| − | Występuje w Europie i Azji. Gatunek występujący | + | Występuje w Europie i Azji. Gatunek występujący w przeważającej części Europy (z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego i Wysp Brytyjskich) aż po Kaukaz. W Azji zasięg występowania ciągnie się przez centralną część kontynentu, przez wschodnią i zachodnią Syberię aż po północną Mongolię i prowincję Sinciang w Chinach. Gatunek introdukowano we wschodnich prowincjach Kanady. W Polsce jest rośliną rzadką, spotykaną w Sudetach i Karpatach, na niżu bardzo rzadka. |
| − | + | ||
| − | Na Warmii i Mazurach notowana w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej |Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] oraz w [[Brodnicki | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] notowana w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej|Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] oraz w [[Brodnicki Park Krajobrazowy|Brodnickim Parku Krajobrazowym]]. |
| − | + | ||
| − | Rośnie w miejscach półcienistych, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych świeżych, zasobnych w substancje mineralno-próchniczne, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym – od piasków luźnych, piasków gliniastych mocnych po glinę ciężką. Spotykana w rzadkich, widnych lasach, zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia. | + | Jest to roślina wieloletnia. Rośnie w miejscach półcienistych, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych świeżych, zasobnych w substancje mineralno-próchniczne, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym – od piasków luźnych, piasków gliniastych mocnych po glinę ciężką. Spotykana w rzadkich, widnych lasach, zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla ''O. Fagetalia''. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| − | Cebulki zawierają sporą ilość skrobi, dlatego dawniej uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. W postaci suszonej i mielonej wraz z pałką szerokolistną i korzeniami łącznia baldaszkowatego | + | Cebulki zawierają sporą ilość skrobi, dlatego dawniej uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. W postaci suszonej i mielonej wraz z pałką szerokolistną i korzeniami łącznia baldaszkowatego służyły za swego rodzaju mąkę. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
Listki okwiatu są gładkie i śliskie, co utrudnia siadanie owadom. Dlatego kwiaty lilii złotogłów zapylane są głównie przez długotrąbkowe motyle z rodziny zawisaków. | Listki okwiatu są gładkie i śliskie, co utrudnia siadanie owadom. Dlatego kwiaty lilii złotogłów zapylane są głównie przez długotrąbkowe motyle z rodziny zawisaków. | ||
| + | |||
| + | Jest to gatunek stanowiący często motyw w sztuce ludowej Podhala (''leluja''), szczególnie w rzeźbie góralskiej. | ||
| + | |||
| + | Cebulki lilii złotogów (często w odmianach) dostępne są już w dobrych centrach ogrodniczych. Odmianą ozdobną jest kultywar ''Lilium martagon'' ''Album''. Jest nieco niższy od form dzikich, o woskowobiałych kwiatach, osiąga do 120 cm wysokości. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Polakowski | + | Polakowski Benon, ''Rośliny chronione. Atlas'', Warszawa 1995. <br/> |
| − | <br/> | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Lilia_złotogłów pl.wikipedia.org, lilia złotogłów] [30.12.2014]<br/> |
| − | + | [http://www.pkwe.pl/?p=p_53& Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej][30.12.2014]<br/> | |
| − | http://pl.wikipedia.org/wiki/ | + | [http://www.przyroda.mazury.pl/index.php?page=nature&id=325 przyroda.mazury.pl][30.12.2014]<br/> |
| − | <br/> | ||
| − | http://www.pkwe.pl/?p=p_53& | ||
| − | <br/> | ||
| − | http://www.przyroda.mazury.pl/index.php?page=nature&id=325 | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria:Rośliny]] [[Kategoria:Rośliny | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Rośliny chronione]][[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Kurzętnik (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Biskupiec (gmina wiejska)]] |
Aktualna wersja na dzień 08:15, 17 lut 2015
| Lilia złotogłów | |
| | |
| Lilium martagon | |
| L. | |
 Lilia złotogłów (Lilium martagon). Autor: Böhringer Friedrich. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | jednoliścienne |
| Rząd | liliowce |
| Rodzina | liliowate |
| Rodzaj | lilia |
| Gatunek | Lilia złotogłów |
| Synonimy | |
Lilia złotogłów (Lilium martagon L.) – gatunek rośliny należący do rodziny liliowatych (Liliaceae).
Spis treści
Morfologia
Lilia złotogłów wykształca prosty, sztywny pęd, nagi lub owłosiony, w górnej części czasem purpurowo nakrapiany, wyrastający z podziemnej cebuli, osiągający wysokość od 40 do 150 cm. Liście stosunkowo duże długości 8-12 cm, szerokie na 2–5 cm, owalne, siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate, całobrzegie, wyraźnie unerwione. Ustawione na łodydze skrętolegle, tworzą zwykle 2–4 nibyokółki.
Kwiaty pojawiają się od czerwca do lipca na wierzchołku łodygi w postaci luźnego grona. Kwiaty barwy brudnoróżowo-czerwonej, ciemnopurpurowo nakrapiane, w liczbie od trzech do dwunastu, osadzone są na długich, łukowato zwieszających się szypułkach. Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę, sześciodziałkowy, ze środka wystaje maczugowaty słupek otoczony przez sześć pręcików o dużych purpurowo-czerwonych pylnikach. W miarę dojrzewania mięsiste działki okwiatu odginają się coraz mocniej na zewnątrz, aż zawinięte dotkną nasady kwiatu. Środkiem każdego płatka biegnie rynienka wypełniona nektarem. Owocem jest duża trójkątno- kulista torebka z płaskimi, ciemnożółtymi, szeroko oskrzydlonymi nasionami. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w Europie i Azji. Gatunek występujący w przeważającej części Europy (z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego i Wysp Brytyjskich) aż po Kaukaz. W Azji zasięg występowania ciągnie się przez centralną część kontynentu, przez wschodnią i zachodnią Syberię aż po północną Mongolię i prowincję Sinciang w Chinach. Gatunek introdukowano we wschodnich prowincjach Kanady. W Polsce jest rośliną rzadką, spotykaną w Sudetach i Karpatach, na niżu bardzo rzadka.
Na Warmii i Mazurach notowana w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej oraz w Brodnickim Parku Krajobrazowym.
Jest to roślina wieloletnia. Rośnie w miejscach półcienistych, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych świeżych, zasobnych w substancje mineralno-próchniczne, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym – od piasków luźnych, piasków gliniastych mocnych po glinę ciężką. Spotykana w rzadkich, widnych lasach, zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia.
Wartość użytkowa
Cebulki zawierają sporą ilość skrobi, dlatego dawniej uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. W postaci suszonej i mielonej wraz z pałką szerokolistną i korzeniami łącznia baldaszkowatego służyły za swego rodzaju mąkę.
Ciekawostki
Listki okwiatu są gładkie i śliskie, co utrudnia siadanie owadom. Dlatego kwiaty lilii złotogłów zapylane są głównie przez długotrąbkowe motyle z rodziny zawisaków.
Jest to gatunek stanowiący często motyw w sztuce ludowej Podhala (leluja), szczególnie w rzeźbie góralskiej.
Cebulki lilii złotogów (często w odmianach) dostępne są już w dobrych centrach ogrodniczych. Odmianą ozdobną jest kultywar Lilium martagon Album. Jest nieco niższy od form dzikich, o woskowobiałych kwiatach, osiąga do 120 cm wysokości.
Bibliografia
Polakowski Benon, Rośliny chronione. Atlas, Warszawa 1995.
pl.wikipedia.org, lilia złotogłów [30.12.2014]
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej[30.12.2014]
przyroda.mazury.pl[30.12.2014]
