Wabnica kielichowata: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 4: Linia 4:
 
  |L = (Neck.) Elix & Lumbsch
 
  |L = (Neck.) Elix & Lumbsch
 
  |Pusta linia = <br/>
 
  |Pusta linia = <br/>
  |grafika =  
+
  |grafika = wabnica.jpg
  |podpis grafiki = Wabnica kielichowata
+
  |podpis grafiki = Wabnica kielichowata.<br>Fot. Dariusz Kubiak.
 
  |Systematyka = Systematyka
 
  |Systematyka = Systematyka
 
  |Domena = eukarionty  
 
  |Domena = eukarionty  
 
  |Królestwo = grzyby
 
  |Królestwo = grzyby
 +
|Podkrólestwo =
 
  |Gromada = grzyby workowe
 
  |Gromada = grzyby workowe
 
  |Klasa = miseczniaki (Lecanoromycetes)
 
  |Klasa = miseczniaki (Lecanoromycetes)
Linia 18: Linia 19:
 
  |Lista synonimów = ''Melanelia acetabulum'' (Neck.) Essl.
 
  |Lista synonimów = ''Melanelia acetabulum'' (Neck.) Essl.
 
''Parmelia acetabulum'' (Neck.) Duby}}
 
''Parmelia acetabulum'' (Neck.) Duby}}
 +
'''Wabnica kielichowata''' (''Pleurosticta acetabulum'' (Neck.) Elix & Lumbsch) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (''Parmeliaceae''), rzędu misecznicowców (''Lecanorales''). Jedyny gatunek z tego rodzaju występujący w Polsce.
 +
<br/><br/>
 +
== Plecha ==
 +
Plecha wabnicy kielichowatej jest listkowata, zwykle duża (nawet do ponad 20 cm średnicy), o szerokich odcinkach koloru niebieskawozielonawego lub zielonkawobrunatnego, w stanie wilgotnym ciemnooliwkowozielona. Często plecha jest na górnej stronie pomarszczona, zwłaszcza u okazów degenerujących, rosnących w niekorzystnych warunkach siedliskowych.
 +
 +
Soraliów i izydiów brak. Miąższ P+ pomarańczowy, K+ czerwony. Plecha przytwierdzona jest do podłoża licznymi chwytnikami, które nie dochodzą do brzegu, zostawiając wolny pas na obwodzie. Owocniki: apotecja o brunatnych tarczkach, zawsze obecne u okazów normalnie wykształconych, często powyżej 1 cm średnicy.
 
<br/>
 
<br/>
  
 +
== Rozmieszczenie i ekologia ==
 +
Gatunek ten występuje na korze drzew, głównie na drzewach liściastych rosnących w alejach przy drogach lub samotnie. w przeszłości wabnica występowała powszechnie w całym kraju, obecnie jest częsta tylko w północnej części Polski, ale i tutaj jest zagrożona w wyniku wzrostu zanieczyszczenia powietrza, a także zniszczenia odpowiadających jej siedlisk (m.in. wycinanie drzew przydrożnych).
  
'''Wabnica kielichowata''' (''Pleurosticta acetabulum'' (Neck.) Elix & Lumbsch – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (''Parmeliaceae''), rzędu misecznicowców (''Lecanorales'').
+
Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten występuje jeszcze dość często. Jego plechy osiągają niejednokrotnie 0,5 m średnicy. Jednak i w tym regionie porost ten zanika. Głównym zagrożeniem jest dla niego modernizacja dróg i związane z tym masowe wycinanie starych drzew przydrożnych.
 
 
 
 
=== Plecha ===
 
 
 
  
Plecha Wabnica kielichowata
+
==Wartość użytkowa==
jest skorupiasta, zwykle gruba, pomarszczona, jasnoszara lub biaława, rzadko ciemniejsza, na obwodzie ze srebrzystobiałym brzeżkiem, bez izydiów (wyrostki), z soraliami. Soralia drobne, koliste, zwykle wypukłe, białawe, u okazów rosnących w cieniu czasem zielonkawe. Plecha (soralia) barwi się od C (C+) na kolor czerwony (P-, K-). Podobnym do otwornicy półkulistej gatunkiem jest pospolity w całym kraju rozsypek srebrzysty (''Phlyctis argena''). Porost ten tworzy plechę cieńszą, z nieregularnymi, zlewającymi się soraliami. Jego plecha bawi się od K (K+) na kolor czerwony, nie barwi się natomiast od C (C-).
+
Gatunek ginący, umieszczony na czerwonej liście jako porost zagrożony wymarciem (EN). W Polsce podlega ścisłej ochronie.
 
<br/>
 
<br/>
  
 
+
== Ciekawostki ==
=== Rozmieszczenie i ekologia ===
+
Wabnica kielichowata jest antropoporostem – gatunkiem pochodzenia obcego. Pierwotnie występował on w Europie południowej w naturalnych zbiorowiskach roślinnych. Znaczne wylesienie terenu i powstawanie nowych siedlisk antropogenicznych (drzewa przydrożne, sady, parki), stworzył dogodne dla tego gatunku warunki rozwoju także w środkowej, północnej i zachodniej części kontynentu.
 
 
 
 
Gatunek ten występuje na korze starych drzew liściastych, zwłaszcza na bukach, dębach, lipach i grabach, w dobrze zachowanych ekosystemach leśnych, rzadko na drzewach przydrożnych, wyjątkowo na skałach.
 
 
<br/>
 
<br/>
 
+
== Zobacz też ==
 
+
[http://en.wikipedia.org/wiki/Pleurosticta en.wikipedia.org, Pleurosticta] [22.05.2014]
=== Wartość użytkowa ===
 
 
 
Gatunek ginący, jeszcze do niedawna dość częsty i licznie rosnący, teraz rzadki w całym kraju. Bardzo wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza.
 
Umieszczony na "Czerwonej Liście" jako porost zagrożonych wymarciem (EN).
 
 
<br/>
 
<br/>
 
+
[http://species.wikimedia.org/wiki/Pleurosticta_acetabulum species.wikimedia.org, Pleurosticta acetabulum] [22.05.2014]
 
 
=== Ciekawostki ===
 
 
 
Otwornica półkulista jest porostem wykorzystywanym w ocenie ciągłości ekologicznej ekosystemów leśnych. W Polsce ma status wskaźnika niżowych lasów puszczańskich (reliktu puszczańskiego).  
 
 
 
Na [[Warmia i Mazury|Warmii i Mazurach]] gatunek ten występuje jedynie w największych kompleksach leśnych regionu, częściej na północnym-wschodzie - w [[Puszcza Borecka|Puszczy Boreckiej]] i [[Puszcza Romincka|Rominckiej]].
 
 
<br/>
 
<br/>
 
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 +
Czyżewska Krystyna, Cieśliński Stanisław, ''Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce'', "Monographiae Botanicae" 2003, z. 91, s. 223–239.<br/>
 +
Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, ''Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland'', [w:] ''Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89.<br/>
 +
Fałtynowicz Wiesław, ''Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów'', Warszawa, 2012.<br/>
  
K. Czyżewska, S. Cieśliński: ''Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce''. Monographiae Botanicae 91: 223–239, 2003.
+
[[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby Warmii i Mazur]]
 
 
S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: ''Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland''. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.
 
 
 
W. Fałtynowicz: ''Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów''. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012.
 
<br/>
 
 
 
== Linki zewnętrzne ==
 
http://en.wikipedia.org/wiki/Pleurosticta
 
http://species.wikimedia.org/wiki/Pleurosticta_acetabulum
 
 
 
<br/>
 
 
 
 
 
[[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby]] [[Kategoria: Porosty]]
 

Aktualna wersja na dzień 14:18, 12 mar 2015

Wabnica kielichowata

Pleurosticta acetabulum
(Neck.) Elix & Lumbsch
Wabnica kielichowata.Fot. Dariusz Kubiak.
Wabnica kielichowata.
Fot. Dariusz Kubiak.
Systematyka
Królestwo grzyby
Gromada grzyby workowe
Klasa miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd misecznicowce
Rodzina tarczownicowate
Rodzaj wabnica
Gatunek wabnica kielichowata
Synonimy
Melanelia acetabulum (Neck.) Essl.

Parmelia acetabulum (Neck.) Duby

Wabnica kielichowata (Pleurosticta acetabulum (Neck.) Elix & Lumbsch) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae), rzędu misecznicowców (Lecanorales). Jedyny gatunek z tego rodzaju występujący w Polsce.

Plecha

Plecha wabnicy kielichowatej jest listkowata, zwykle duża (nawet do ponad 20 cm średnicy), o szerokich odcinkach koloru niebieskawozielonawego lub zielonkawobrunatnego, w stanie wilgotnym ciemnooliwkowozielona. Często plecha jest na górnej stronie pomarszczona, zwłaszcza u okazów degenerujących, rosnących w niekorzystnych warunkach siedliskowych.

Soraliów i izydiów brak. Miąższ P+ pomarańczowy, K+ czerwony. Plecha przytwierdzona jest do podłoża licznymi chwytnikami, które nie dochodzą do brzegu, zostawiając wolny pas na obwodzie. Owocniki: apotecja o brunatnych tarczkach, zawsze obecne u okazów normalnie wykształconych, często powyżej 1 cm średnicy.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek ten występuje na korze drzew, głównie na drzewach liściastych rosnących w alejach przy drogach lub samotnie. w przeszłości wabnica występowała powszechnie w całym kraju, obecnie jest częsta tylko w północnej części Polski, ale i tutaj jest zagrożona w wyniku wzrostu zanieczyszczenia powietrza, a także zniszczenia odpowiadających jej siedlisk (m.in. wycinanie drzew przydrożnych).

Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje jeszcze dość często. Jego plechy osiągają niejednokrotnie 0,5 m średnicy. Jednak i w tym regionie porost ten zanika. Głównym zagrożeniem jest dla niego modernizacja dróg i związane z tym masowe wycinanie starych drzew przydrożnych.

Wartość użytkowa

Gatunek ginący, umieszczony na czerwonej liście jako porost zagrożony wymarciem (EN). W Polsce podlega ścisłej ochronie.

Ciekawostki

Wabnica kielichowata jest antropoporostem – gatunkiem pochodzenia obcego. Pierwotnie występował on w Europie południowej w naturalnych zbiorowiskach roślinnych. Znaczne wylesienie terenu i powstawanie nowych siedlisk antropogenicznych (drzewa przydrożne, sady, parki), stworzył dogodne dla tego gatunku warunki rozwoju także w środkowej, północnej i zachodniej części kontynentu.

Zobacz też

en.wikipedia.org, Pleurosticta [22.05.2014]
species.wikimedia.org, Pleurosticta acetabulum [22.05.2014]

Bibliografia

Czyżewska Krystyna, Cieśliński Stanisław, Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce, "Monographiae Botanicae" 2003, z. 91, s. 223–239.
Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland, [w:] Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89.
Fałtynowicz Wiesław, Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów, Warszawa, 2012.