Mącznica lekarska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Roślina infobox | {{Roślina infobox | ||
|Nazwa rośliny = Mącznica lekarska | |Nazwa rośliny = Mącznica lekarska | ||
| − | |Nazwa łacińska = Arctostaphylos uva-ursi | + | |Nazwa łacińska = ''Arctostaphylos uva-ursi'' |
|L = (L.) Spreng. | |L = (L.) Spreng. | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = arct.jpg | |grafika = arct.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = Mącznica lekarska. Źródło: [http://fi.wikipedia.org/wiki/Image:Sianpuolukka_Varriossa_9_8_05.jpg] | + | |podpis grafiki = Mącznica lekarska. Źródło: [http://fi.wikipedia.org/wiki/Image:Sianpuolukka_Varriossa_9_8_05.jpg fi.wikipedia.org] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = ''Arbutus uva-ursi'' L. }} | |Lista synonimów = ''Arbutus uva-ursi'' L. }} | ||
| − | + | '''Mącznica lekarska''' (''Arctostaphylos uva-ursi'' (L.) Spreng.) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych (''Ericaceae''), rzędu wrzosowców (''Ericales''). | |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | '''Mącznica lekarska''' (''Arctostaphylos uva-ursi'' (L.) Spreng.) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych(''Ericaceae''), rzędu wrzosowców (''Ericales''). | ||
| − | |||
=== Morfologia === | === Morfologia === | ||
| − | Mącznica lekarska jest krzewinką o wysokości do 10 cm. Tworzy pokładające się pędy o długości do 100 cm, łatwo się ukorzeniające, pokryte ciemną, łuszczącą się korą. W fazie młodej pędy są delikatnie owłosione. Liście zimozielone, o długości 1, | + | Mącznica lekarska jest krzewinką o wysokości do 10 cm. Tworzy pokładające się pędy o długości do 100 cm, łatwo się ukorzeniające, pokryte ciemną, łuszczącą się korą. W fazie młodej pędy są delikatnie owłosione. Liście zimozielone, o długości 1,5–3 cm o siatkowatym unerwieniu, podługowate lub odwrotnie jajowate, skórzaste, z wierzchu połyskujące, ciemne, od spodu bledsze, całobrzegie. Są owłosione na brzegach i mają nasadę zbiegającą w ogonek. |
Mącznica lekarska kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty wyrastają na końcach gałązek. Są drobne, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisające grono. Kielich kwiatów pięciodzielny, działki kielicha z białym brzegiem, płatki korony jasnoróżowe lub białe, zrośnięte w dzbaneczek u nasady rozszerzony, wewnątrz delikatnie owłosione. 10 pręcików z długimi, różkowatymi wyrostkami na szczycie, skierowanymi ku dnu kwiatowemu. | Mącznica lekarska kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty wyrastają na końcach gałązek. Są drobne, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisające grono. Kielich kwiatów pięciodzielny, działki kielicha z białym brzegiem, płatki korony jasnoróżowe lub białe, zrośnięte w dzbaneczek u nasady rozszerzony, wewnątrz delikatnie owłosione. 10 pręcików z długimi, różkowatymi wyrostkami na szczycie, skierowanymi ku dnu kwiatowemu. | ||
Owocem jest czerwona jagoda, o połyskującej skórce i mączystym miąższu. Jest chamefitem, co oznacza, że pączki, umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym znajdują się ponad ziemią. | Owocem jest czerwona jagoda, o połyskującej skórce i mączystym miąższu. Jest chamefitem, co oznacza, że pączki, umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym znajdują się ponad ziemią. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
Mącznica lekarska występuje na półkuli północnej w strefie arktycznej i umiarkowanej oraz w Gwatemali. Gatunek zawleczony też w inne rejony świata. <br/> | Mącznica lekarska występuje na półkuli północnej w strefie arktycznej i umiarkowanej oraz w Gwatemali. Gatunek zawleczony też w inne rejony świata. <br/> | ||
W Polsce pospolity na rozległych obszarach północnej części niżu, lokalnie bywa rzadki i bardzo rzadki. Przez Polskę przebiega południowa granica jego zasięgu, biegnie ona przez Dolny Śląsk, Nizinę Śląską, Wyżynę Śląską, Góry Świętokrzyskie, Nizinę Sandomierską i Roztocze. Poza tym obszarem zwartego zasięgu znajduje się kilka oderwanych, reliktowych stanowisk w Tatrach: Wielkie Koryciska, Małe Koryciska, Siwiańskie Turnie, Sarnia Skała, Hruby Regiel. | W Polsce pospolity na rozległych obszarach północnej części niżu, lokalnie bywa rzadki i bardzo rzadki. Przez Polskę przebiega południowa granica jego zasięgu, biegnie ona przez Dolny Śląsk, Nizinę Śląską, Wyżynę Śląską, Góry Świętokrzyskie, Nizinę Sandomierską i Roztocze. Poza tym obszarem zwartego zasięgu znajduje się kilka oderwanych, reliktowych stanowisk w Tatrach: Wielkie Koryciska, Małe Koryciska, Siwiańskie Turnie, Sarnia Skała, Hruby Regiel. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
Wymaga żyznej, przepuszczalnej i pozbawionej wapnia gleby oraz stanowiska słonecznego lub półcienistego, zasiedla widne, rzadkie bory sosnowe, suche wrzosowiska. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku zespołów (All.) ''Calluno-Arctostaphylion''. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w Tatrach, gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach. W Borach Tucholskich zajmuje powierzchnię kilkunastu hektarów. | Wymaga żyznej, przepuszczalnej i pozbawionej wapnia gleby oraz stanowiska słonecznego lub półcienistego, zasiedla widne, rzadkie bory sosnowe, suche wrzosowiska. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku zespołów (All.) ''Calluno-Arctostaphylion''. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w Tatrach, gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach. W Borach Tucholskich zajmuje powierzchnię kilkunastu hektarów. | ||
| − | Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje w [[Rezerwat Jezioro Nidzkie|Rezerwacie Jezioro Nidzkie]]. | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten występuje w [[Rezerwat Jezioro Nidzkie|Rezerwacie Jezioro Nidzkie]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Stanowiska tego gatunku znajdują się głównie na obszarach chronionych, m.in. w parkach narodowych czy rezerwatach przyrody. | Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Stanowiska tego gatunku znajdują się głównie na obszarach chronionych, m.in. w parkach narodowych czy rezerwatach przyrody. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | Mącznica lekarska jest | + | Mącznica lekarska jest rośliną leczniczą. Liście zawierają do 20 proc. garbników, glikozydy (arbutynę i metyloarbutynę), flawonoid – izokwertycynę, wolny hydrochinon, kwasy organiczne (elagowy, galusowy i chinowy) oraz śluzy. Arbutyna to glikozyd fenolowy, który będąc inhibitorem tyrozynazy hamuje wytwarzanie barwnika melaniny w skórze. Dlatego roślina może być wykorzystywana w kosmetyce do wybielania skóry, rozjaśniania plam wątrobowych, piegów i śladów po poparzeniu słonecznym oraz do regulowania melanogenezy. Ekstrakt wykazuje działanie moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie. Odwary stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu krokowego, moczeniu się nocnym, ropomoczu, białkomoczu i bezmoczu. Często stosowana jest do tego celu w mieszance ze skrzypem polnym. Do skutecznego działania niezbędny jest alkaliczny odczyn moczu, który uzyskuje się pijąc podczas kuracji wodę mineralną lub roztwór sody. Ze względu na różne przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne kurację można przeprowadzać tylko pod kontrolą lekarza. |
Sztuka kulinarna: surowy owoc o cierpko-kwaśnym smaku. Dawniej roślina wykorzystywana była w garbarstwie. | Sztuka kulinarna: surowy owoc o cierpko-kwaśnym smaku. Dawniej roślina wykorzystywana była w garbarstwie. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
Nazwa mącznicy lekarskiej wiąże się z mączystym smakiem owoców. Znanych jest wiele nazw zwyczajowych: chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono. | Nazwa mącznicy lekarskiej wiąże się z mączystym smakiem owoców. Znanych jest wiele nazw zwyczajowych: chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono. | ||
| Linia 51: | Linia 45: | ||
Mącznica lekarska może być uprawiana jako roślina okrywowa. W uprawie znane są m.in. następujące odmiany ozdobne: 'Wood`s Red' – odmiana karłowa; 'Vancouver Jade' – odmiana bardzo żywotna i odporna na choroby oraz 'Pont Reyes' – nadająca się szczególnie do uprawy nad morzem. | Mącznica lekarska może być uprawiana jako roślina okrywowa. W uprawie znane są m.in. następujące odmiany ozdobne: 'Wood`s Red' – odmiana karłowa; 'Vancouver Jade' – odmiana bardzo żywotna i odporna na choroby oraz 'Pont Reyes' – nadająca się szczególnie do uprawy nad morzem. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zobacz też == | |
| − | == | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Mącznica_lekarska Mącznica lekarska, pl.wikipedia.org] [03.10.2014] |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [http://biotechnologia.pl/produkty/surowce-kosmetyczne/bearberry-extract-h-g-macznica-lekarska-ekstrakt-wodno-glikolowy,161819?co=69 biotechnologia.pl] [03.10.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | == | + | Matuszkiewicz Władysław, ''Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski'', Warszawa 2006. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Piękoś-Mirkowa Halina, Mirek Zbigniew, ''Rośliny chronione'', Warszawa 2006. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] |
Wersja z 18:10, 13 lut 2015
| Mącznica lekarska | |
| | |
| Arctostaphylos uva-ursi | |
| (L.) Spreng. | |
 Mącznica lekarska. Źródło: fi.wikipedia.org | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | wrzosowce |
| Rodzina | wrzosowate |
| Rodzaj | mącznica |
| Gatunek | mącznica lekarska |
| Synonimy | |
| Arbutus uva-ursi L. | |
Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng.) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych (Ericaceae), rzędu wrzosowców (Ericales).
Spis treści
Morfologia
Mącznica lekarska jest krzewinką o wysokości do 10 cm. Tworzy pokładające się pędy o długości do 100 cm, łatwo się ukorzeniające, pokryte ciemną, łuszczącą się korą. W fazie młodej pędy są delikatnie owłosione. Liście zimozielone, o długości 1,5–3 cm o siatkowatym unerwieniu, podługowate lub odwrotnie jajowate, skórzaste, z wierzchu połyskujące, ciemne, od spodu bledsze, całobrzegie. Są owłosione na brzegach i mają nasadę zbiegającą w ogonek.
Mącznica lekarska kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty wyrastają na końcach gałązek. Są drobne, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisające grono. Kielich kwiatów pięciodzielny, działki kielicha z białym brzegiem, płatki korony jasnoróżowe lub białe, zrośnięte w dzbaneczek u nasady rozszerzony, wewnątrz delikatnie owłosione. 10 pręcików z długimi, różkowatymi wyrostkami na szczycie, skierowanymi ku dnu kwiatowemu.
Owocem jest czerwona jagoda, o połyskującej skórce i mączystym miąższu. Jest chamefitem, co oznacza, że pączki, umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym znajdują się ponad ziemią.
Rozmieszczenie i ekologia
Mącznica lekarska występuje na półkuli północnej w strefie arktycznej i umiarkowanej oraz w Gwatemali. Gatunek zawleczony też w inne rejony świata.
W Polsce pospolity na rozległych obszarach północnej części niżu, lokalnie bywa rzadki i bardzo rzadki. Przez Polskę przebiega południowa granica jego zasięgu, biegnie ona przez Dolny Śląsk, Nizinę Śląską, Wyżynę Śląską, Góry Świętokrzyskie, Nizinę Sandomierską i Roztocze. Poza tym obszarem zwartego zasięgu znajduje się kilka oderwanych, reliktowych stanowisk w Tatrach: Wielkie Koryciska, Małe Koryciska, Siwiańskie Turnie, Sarnia Skała, Hruby Regiel.
Wymaga żyznej, przepuszczalnej i pozbawionej wapnia gleby oraz stanowiska słonecznego lub półcienistego, zasiedla widne, rzadkie bory sosnowe, suche wrzosowiska. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku zespołów (All.) Calluno-Arctostaphylion. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w Tatrach, gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach. W Borach Tucholskich zajmuje powierzchnię kilkunastu hektarów.
Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje w Rezerwacie Jezioro Nidzkie.
Wartość użytkowa
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Stanowiska tego gatunku znajdują się głównie na obszarach chronionych, m.in. w parkach narodowych czy rezerwatach przyrody.
Mącznica lekarska jest rośliną leczniczą. Liście zawierają do 20 proc. garbników, glikozydy (arbutynę i metyloarbutynę), flawonoid – izokwertycynę, wolny hydrochinon, kwasy organiczne (elagowy, galusowy i chinowy) oraz śluzy. Arbutyna to glikozyd fenolowy, który będąc inhibitorem tyrozynazy hamuje wytwarzanie barwnika melaniny w skórze. Dlatego roślina może być wykorzystywana w kosmetyce do wybielania skóry, rozjaśniania plam wątrobowych, piegów i śladów po poparzeniu słonecznym oraz do regulowania melanogenezy. Ekstrakt wykazuje działanie moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie. Odwary stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu krokowego, moczeniu się nocnym, ropomoczu, białkomoczu i bezmoczu. Często stosowana jest do tego celu w mieszance ze skrzypem polnym. Do skutecznego działania niezbędny jest alkaliczny odczyn moczu, który uzyskuje się pijąc podczas kuracji wodę mineralną lub roztwór sody. Ze względu na różne przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne kurację można przeprowadzać tylko pod kontrolą lekarza.
Sztuka kulinarna: surowy owoc o cierpko-kwaśnym smaku. Dawniej roślina wykorzystywana była w garbarstwie.
Ciekawostki
Nazwa mącznicy lekarskiej wiąże się z mączystym smakiem owoców. Znanych jest wiele nazw zwyczajowych: chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono.
Mącznica lekarska może być uprawiana jako roślina okrywowa. W uprawie znane są m.in. następujące odmiany ozdobne: 'Wood`s Red' – odmiana karłowa; 'Vancouver Jade' – odmiana bardzo żywotna i odporna na choroby oraz 'Pont Reyes' – nadająca się szczególnie do uprawy nad morzem.
Zobacz też
Mącznica lekarska, pl.wikipedia.org [03.10.2014]
biotechnologia.pl [03.10.2014]
Bibliografia
Matuszkiewicz Władysław, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa 2006.
Piękoś-Mirkowa Halina, Mirek Zbigniew, Rośliny chronione, Warszawa 2006.
