Kanał Elbląski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | '''Kanał Elbląski''' do 1945 r. zwany Oberlandzkim, dziś | + | '''Kanał Elbląski''' do 1945 r. zwany Oberlandzkim, dziś najbardziej znany zabytek hydrotechniczny województwa warmińsko-mazurskiego, a poprzez zastosowane oryginalne rozwiązania techniczne unikalny na skalę światową. |
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Kanał Elbląski | |nazwa = Kanał Elbląski | ||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
== Historia == | == Historia == | ||
| − | Kanał | + | Kanał zaprojektowany został przez inżyniera Georga Jakoba Steenke, który był także kierownikiem budowy drogi wodnej i późniejszym jej administratorem. Prace budowlane prowadzono w okresie 1844 – 1872. Uroczyste otwarcie kanału miało miejsce w 1860 r. W późniejszych latach kanał kilkakrotnie modernizowano, m.in. w okresie międzywojennym. W efekcie prac Elbląg, Iława, Zalewo, Miłomłyn i Ostróda zostały połączone siecią kanałów. Przerwa w użytkowaniu kanału miała miejsce w okresie drugiej wojny światowej (tabor zatopiono przed wkroczeniem Armii Czerwonej). Żeglugę wznowiono w 1946 r. Pod koniec lat 70-tych XX w. kanał został wpisany do rejestru zabytków. Od 2013 r. prowadzone są w obrębie kanału zakrojone na szeroką skale prace remontowo - rewitalizacyjne. |
| − | Kanał budowano z myślą o wykorzystaniu gospodarczym, co też miało miejsce (przewożono głównie drewno, płody rolne, węgiel, materiały budowlane), | + | Kanał budowano z myślą o wykorzystaniu gospodarczym, co też miało miejsce (przewożono głównie drewno, płody rolne, węgiel, materiały budowlane), jednakże już przed pierwszą wojną światową kanał użytkowy był turystycznie. |
| + | |||
| + | ==Trasa== | ||
| + | Kanał łączy jeziora, w tym Drużno, Szeląg i Jeziorak oraz żeglowne odcinki rzek (m.in. Elbląg, Nogat, Wisłę) z Zalewem Wiślanym i Morzem Bałtyckim. Obecnie jest to najdłuższy, żeglowny kanał w Polsce, o długości ok. 150 km (z odgałęzieniami i jeziorami, właściwy kanał ma ok. 80 km długości) i różnicy poziomów wody dochodzącej do ponad 100 m. | ||
== Urządzenia hydrotechniczne == | == Urządzenia hydrotechniczne == | ||
| − | Wykorzystywane do dziś urządzenia kanału poruszane są siłą wody za pomocą kół wodnych lub turbin Francisa. Różnice poziomów wody pokonywane są przy pomocy pięciu | + | Wykorzystywane do dziś urządzenia kanału poruszane są siłą wody za pomocą kół wodnych lub turbin systemu Francisa. Różnice poziomów wody pokonywane są przy pomocy pięciu pochylni zaprojektowanych, jako napędzane siłą wody (Buczyniec [[pochylnia w Buczyńcu]], Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny), z wykorzystaniem platform z torowiskami i wyciągu linowego, za pomoca których wciągane są statki jednocześnie w dwóch, przeciwnych kierunkach. Do zastosowania tego typu rozwiązań zainspirowała projektanta kanału wycieczka, podczas której wizytował Kanał Morrisa i Kanał Pensylwania w USA. W trakcie budowy Kanału Elbląskiego wykonano szereg prac i budowli hydrotechnicznych, w tym m.in.: mosty, przepusty, jazy, śluzy, suchy dok ze slipem(Ostróda). Na wyróżnienie zasługuje rozwiązanie hydrotechniczne niwelujące różnicę poziomów wody pomiędzy jez. Karnickim a kanałem, czego dokonano łącząc je przekopem w usypanej w poprzek jeziora grobli z kanałem. |
| − | Kanał | + | ==Ciekawostki== |
| + | Kanał jest jedyną na świecie budowlą hyrotechniczną, gdzie działa tego typu system, poruszanych siłą wody pochylni transportujących statki. | ||
| − | + | W 2011 r. kanał został uznany rozporządzeniem Prezydenta RP za Pomnik Historii. | |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | # | + | #R. Kowalski, C. Wawrzyński, 100 lat żeglugi pasażerskiej Ostróda-Iława-Elbląg 1912-2012, Olsztyn 2012 |
| − | # | + | #A. Płoski, Historyczna infrastruktura wodna Warmii i Mazur, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski” 2014, nr 6 |
| + | |||
| + | [[Plik:Katy-maszynownia.jpg|290px|right|thumb|Budynek maszynowni w zespole pochylni Kąty]] | ||
| + | |||
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] | ||
Wersja z 22:00, 4 sty 2015
Kanał Elbląski do 1945 r. zwany Oberlandzkim, dziś najbardziej znany zabytek hydrotechniczny województwa warmińsko-mazurskiego, a poprzez zastosowane oryginalne rozwiązania techniczne unikalny na skalę światową.
| Kanał Elbląski | |
| | |
 Kanał Elbląski, pochylnia w Kątach
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Gmina | Elbląg |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kanał Elbląski | |
| Położenie na mapie Polski  Kanał Elbląski | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Historia
Kanał zaprojektowany został przez inżyniera Georga Jakoba Steenke, który był także kierownikiem budowy drogi wodnej i późniejszym jej administratorem. Prace budowlane prowadzono w okresie 1844 – 1872. Uroczyste otwarcie kanału miało miejsce w 1860 r. W późniejszych latach kanał kilkakrotnie modernizowano, m.in. w okresie międzywojennym. W efekcie prac Elbląg, Iława, Zalewo, Miłomłyn i Ostróda zostały połączone siecią kanałów. Przerwa w użytkowaniu kanału miała miejsce w okresie drugiej wojny światowej (tabor zatopiono przed wkroczeniem Armii Czerwonej). Żeglugę wznowiono w 1946 r. Pod koniec lat 70-tych XX w. kanał został wpisany do rejestru zabytków. Od 2013 r. prowadzone są w obrębie kanału zakrojone na szeroką skale prace remontowo - rewitalizacyjne.
Kanał budowano z myślą o wykorzystaniu gospodarczym, co też miało miejsce (przewożono głównie drewno, płody rolne, węgiel, materiały budowlane), jednakże już przed pierwszą wojną światową kanał użytkowy był turystycznie.
Trasa
Kanał łączy jeziora, w tym Drużno, Szeląg i Jeziorak oraz żeglowne odcinki rzek (m.in. Elbląg, Nogat, Wisłę) z Zalewem Wiślanym i Morzem Bałtyckim. Obecnie jest to najdłuższy, żeglowny kanał w Polsce, o długości ok. 150 km (z odgałęzieniami i jeziorami, właściwy kanał ma ok. 80 km długości) i różnicy poziomów wody dochodzącej do ponad 100 m.
Urządzenia hydrotechniczne
Wykorzystywane do dziś urządzenia kanału poruszane są siłą wody za pomocą kół wodnych lub turbin systemu Francisa. Różnice poziomów wody pokonywane są przy pomocy pięciu pochylni zaprojektowanych, jako napędzane siłą wody (Buczyniec pochylnia w Buczyńcu, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny), z wykorzystaniem platform z torowiskami i wyciągu linowego, za pomoca których wciągane są statki jednocześnie w dwóch, przeciwnych kierunkach. Do zastosowania tego typu rozwiązań zainspirowała projektanta kanału wycieczka, podczas której wizytował Kanał Morrisa i Kanał Pensylwania w USA. W trakcie budowy Kanału Elbląskiego wykonano szereg prac i budowli hydrotechnicznych, w tym m.in.: mosty, przepusty, jazy, śluzy, suchy dok ze slipem(Ostróda). Na wyróżnienie zasługuje rozwiązanie hydrotechniczne niwelujące różnicę poziomów wody pomiędzy jez. Karnickim a kanałem, czego dokonano łącząc je przekopem w usypanej w poprzek jeziora grobli z kanałem.
Ciekawostki
Kanał jest jedyną na świecie budowlą hyrotechniczną, gdzie działa tego typu system, poruszanych siłą wody pochylni transportujących statki.
W 2011 r. kanał został uznany rozporządzeniem Prezydenta RP za Pomnik Historii.
Bibliografia
- R. Kowalski, C. Wawrzyński, 100 lat żeglugi pasażerskiej Ostróda-Iława-Elbląg 1912-2012, Olsztyn 2012
- A. Płoski, Historyczna infrastruktura wodna Warmii i Mazur, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski” 2014, nr 6
