Jakub Prawin

Jakub Prawin
Jakub Prawin, źródło: www.uw.olsztyn.pl [10.08.2014]
Data i miejsce urodzenia	18 kwietnia 1901 r., Tarnów
Wojewoda Olsztyński
Okres urzędowania	od maja do listopada 1945 r.
Szef Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech
Okres urzędowania	1945–1950
Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego
Okres urzędowania	1950–1957
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Order Czerwonej Gwiazdy
Złoty Krzyż Zasługi
Order Wojny Ojczyźnianej II stopnia
Medal za Obronę Stalingradu
Krzyż Walecznych
Medal za Warszawę 1939-1945
Medal 10-lecia Polski Ludowej
pośmiertnie Order Sztandaru Pracy I klasy

Jakub Prawin (ur. 18 kwietnia 1901 r. w Tarnowie, zm. 7 lipca 1957 r. w Świdrach Małych k/Warszawy) – doktor praw, generał brygady Wojska Polskiego, Wojewoda Olsztyński, Szef Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech, Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego.

Jakub Prawin

Reprodukcja z książki S. Achremczyka Historia Warmii i Mazur. Autor: Grzegorz Czykwin. Źródło: www.gazetaolsztynska.pl [10.08.2014]

 

Życiorys

Urodzony w Tarnowie w roku 1901, syn Adolfa, zawiadowcy stacji kolejowej, i Bronisławy z Erlichów. Uczeń tarnowskiego gimnazjum, gdzie pod wpływem nauczyciela historii Włodzimierza Jarosza stał się socjalistą.

Studiował w Wiedniu. Studia ukończył z tytułem doktora ekonomii, ale nie poprzestał na tym. Był również absolwentem tamtejszej Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego. Równolegle studiował biologię i antropologię. W Wiedniu związał się z ruchem komunistycznym, a w 1920 r. wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej (Kommunistischer Jugend-Verband).

Po powrocie do Polski w roku 1928 pracował w firmach ubezpieczeniowych i od początku dał się poznać jako obrońca praw związkowych. W 1931 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Polski, gdzie był m.in. sekretarzem Komitetu Dzielnicowego (KD) Śródmieście i Wola oraz sekretarzem Wydziału Propagandy Komitetu Warszawskiego (KW) i członkiem KW KPP. Od maja 1935 do stycznia 1936 r. i od stycznia do maja 1937 r. był więziony w Berezie Kartuskiej za działalność wywrotową. We wrześniu 1939 roku, uciekając przez Niemcami, dotarł do Lwowa. Został przyjęty do Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej i trafił do Armii Czerwonej. Udział w Bitwie pod Stalingradem dał mu awans na majora. Następnie odkomenderowany do I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki służył w kwatermistrzostwie, w Wydziale Oświatowym, jako zastępca dowódcy dywizji ds. polityczno-wychowawczych. Został ranny w bitwie pod Lenino.

Po wypadku samochodowym, w którym został kontuzjowany we wrześniu 1944 roku, odkomenderowano go do służby państwowej. W latach 1944–1945 był dyrektorem departamentu w Ministerstwie Skarbu i dyrektorem departamentu ds. kolejnictwa w Ministerstwie Komunikacji. Jako Pełnomocnik Rządu Polskiego (mianowany 26 lutego 1945) przy 3 Froncie Białoruskim, a następnie Pełnomocnik Rządu na Okręg Warmińsko-Mazurski w dniu 23 marca 1945 o godz. 12.00 przejął administrację Warmii i Mazur. Od 23 maja 1945 r. do listopada 1945 r. był pierwszym wojewodą olsztyńskim. Jako wojewoda ukrócił krzywdzenie autochtonów. Rozumiał dramatyzm położenia Warmiaków i Mazurów w tym okresie.

W monografii Olsztyn 1353-2003 o Jakubie Prawinie tak pisze Bohdan Łukaszewicz: "Wielu Olsztynian żałowało odejścia Prawina, człowieka wykształconego, o dużej kulturze osobistej, ceniącego ludzi niezależnie od ich wyznania czy orientacji politycznej, co też nie pozostawało bez znaczenia — mitygującego nazbyt skrajnych, dogmatycznych pepeerowców. Był rzeczywistym włodarzem swego terenu. Jego następcy nie mieli już takiego autorytetu i pozycji".

Jego następcą został Zygmunt Robel, kiedy w listopadzie 1945 r. został skierowany do Berlina na stanowisko szefa Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech. Na tym stanowisku w roku 1946 został mianowany generałem brygady. W Berlinie inicjował działania rewindykacji zrabowanych Polsce dóbr materialnych i kulturalnych, polskich archiwów wywiezionych do Niemiec i niemieckich Archiwów Ziem Odzyskanych. W tym celu ściągnął do Berlina dyrektora Archiwów Akt Dawnych. Sprowadził do Polski dziewiętnaście wagonów akt z Warszawy, Gdańska, Torunia, Szczecina, Bydgoszczy, Elbląga, Pelplina oraz Malborka.

Po powrocie do Polski, od lipca 1950 r. aż do śmierci był wiceprezesem Narodowego Banku Polskiego, zgodnie ze swym ekonomicznym wykształceniem. Zmarł tragicznie; na oczach swych bliskich utonął, kąpiąc się w Wiśle, 7 lipca 1957 roku.

We wszystkich wspomnieniach, zaczynając już od najwcześniejszych lat, Jakub Prawin był postrzegany jako humanista, człowiek życzliwy i uczynny. Wanda Pieniężna w swoich wspomnieniach przytacza przykład, jak to z okazji uroczystości grunwaldzkich wojsko ustawiło rusztowanie z drzewa brzozowego pod ołtarz do mszy polowej, ale jakiś "gorliwiec" kazał go rozebrać. Na wieść o tym pierwszy powojenny wojewoda olsztyński nakazał powtórne ustawienie rusztowania przez tych samych, którzy je zburzyli. Wyjeżdżającego z Olsztyna na placówkę w Berlinie Prawina uroczyście pożegnano na zamku, w sali kopernikowskiej, gdzie zarząd miasta wręczył mu dyplom honorowego obywatela miasta Olsztyna. Pieniężna wspomina również, że "społeczeństwo, w uznaniu dobrze spełnionego obowiązku, stworzyło fundusz stypendialny im płk. Prawina". Co dalej stało się z tym funduszem, bliżej nie wiadomo. Przez jakiś czas imię Prawina nosił jeszcze park koło olsztyńskiego zamku

Odznaczenia i wyróżnienia

• Honorowy Obywatel Olsztyna
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Czerwonej Gwiazdy
• Złoty Krzyż Zasługi
• Order Wojny Ojczyźnianej II stopnia
• Medal za Obronę Stalingradu
• Krzyżem Walecznych
• Medal za Warszawę 1939-1945
• Medal 10-lecia Polski Ludowej
• pośmiertnie Order Sztandaru Pracy I klasy

Ciekawostki

Interesował się muzyką. Marzył, żeby być dyrygentem. Swobodnie czytał najtrudniejsze partytury, choćby Beethovena. Grał na skrzypcach i fortepianie. Biografowie podkreślają również jego pasje sportowe.

Był wujem i wychowawcą Daniela Passenta, dziennikarza tygodnika "Polityka", dyplomaty.

Zobacz też

"Gazeta Olsztyńska", Jedna z ciekawszych postaci pierwszych lat PRL-u w Olsztynie [10.08.2014]

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Olsztyn 1353-2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński
Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, Wrocław-Warszawa-Kraków 1984-1985
pl.wikipedia.org, Jakub Prawin [10.08.2014]
Archiwum Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie [10.08.2014]