Fundusze przedakcesyjne

Fundusze przedakcesyjne – środki finansowe z budżetu UE z których korzystała Polska przed 1.05.2004 r. m.in. w celu finansowania działań wspierających rozwój jednostek terytorialnych oraz budowy instytucjonalnego potencjału absorpcji środków europejskich. Dystrybuowane były w ramach trzech programów: PHARE, ISPA i SAPARD .

PHARE

Program Poland and Hungary Assistance for Restructuring of their Economies uruchomiony został na mocy Rozporządzenia Rady (EWG) nr 3906/89 z 18 grudnia 1989 r. w sprawie pomocy gospodarczej dla niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej. W latach 1990-2003 Polska otrzymała z niego wsparcie w wysokości ok. 3,9 mld euro .

Począwszy od 1994 r., Warmia i Mazury jako jeden z regionów o największych problemach społeczno-gospodarczych, były beneficjentem pomocy europejskiej w ramach programów PHARE (m.in. STRUDER I i II, RAPID, PHARE 99, CROSSBORDER, CREDO, Program Współpracy Przygranicznej Polska w Regionie Morza Bałtyckiego, INRED). W większości projekty te skierowane były na rozwój infrastruktury lokalnej, warunkującej rozwój miast i gmin. Część środków przeznaczona była także na doskonalenie administracji i przystosowanie jej do działania w warunkach unijnych oraz na rozwój zasobów ludzkich. Środki europejskie wsparły opracowanie pierwszych dokumentów strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego; przeszkolono przedstawicieli administracji samorządowej i partnerów społecznych w zakresie strategicznego i operacyjnego programowania rozwoju regionalnego. Szeroki zakres miały szkolenia potencjalnych beneficjentów w zakresie zarządzania projektami współfinansowanymi ze środków unijnych oraz eksperckie doradztwo dotyczące sporządzania dokumentacji projektów. Z dofinansowania korzystały również małe i średnie przedsiębiorstwa. Szacuje się, że w ramach pierwszych programów PHARE teren obecnego woj. warmińsko-mazurskiego zasiliła kwota ok. 23 mln euro.

Kluczowe znaczenie miały kolejne edycje programów Phare Spójność Społeczna i Gospodarcza (Phare SSG). Podstawowym zadaniem programu Phare SSG było zmniejszenie opóźnień i wyrównanie nierówności w poziomie rozwoju regionów poprzez promowanie aktywności gospodarczej, programowanie tworzenia nowych miejsc pracy, rozwiązywanie problemów społecznych, a także rozwój infrastruktury działalności gospodarczej .

Z programu PHARE 2000 woj. warmińsko-mazurskie otrzymało dotację w wysokości 20,8 mln euro na realizację 6 projektów:

• Budowa dróg dojazdowych do przeprawy mostowej przez rzekę Elbląg (2,48 mln euro),
• Modernizacja drogi krajowej nr 16 wokół Olsztyna (6,00 mln euro),
• Rozwój turystyki – ochrona wód powierzchniowych w Zlewni Jezior Mazurskich przed zanieczyszczeniem ze źródeł rozproszonych (2,84 mln euro),
• Program wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw (3,40 mln euro),
• Warmińsko-mazurski program doskonalenia kadr (3,38 mln euro),
• Fundusz małych grantów na projekty infrastrukturalne (2,70 mln euro).

W ramach kolejnej edycji programu Phare SSG – PHARE 2001 – woj. warmińsko-mazurskie otrzymało 10,40 mln euro, które przeznaczono na realizację 4 projektów:

• Modernizacja i budowa drogi krajowej nr 16 – ul. Sielska w Olsztynie II etap (3,00 mln euro),
• Przebudowa węzła transportowego Elbląg-Wschód (2,00 mln euro),
• Budowa obwodnicy miejskiej w Ełku – I etap (3,00 mln euro),
• Warmińsko-mazurski program doskonalenia kadr (cz. 2) (2,40 mln euro).

Programem PHARE 2002 objęte zostały projekty o łącznej wartości 10,64 mln euro, a w tym:

• Projekt wsparcia przedsiębiorczości (1,59 mln euro),
• Warmińsko-mazurski program doskonalenia kadr (cz. 3) (1,17 mln euro),
• Zwiększenie dostępu do terenów inwestycyjnych w Olsztynie (3,37 mln euro),
• Modernizacja drogi nr 16 z budową obwodnicy na terenie miasta Iławy – zwiększenie dostępu do terenów inwestycyjnych (2,40 mln euro),
• Rozbudowa i modernizacja publicznej infrastruktury portu morskiego w Elblągu wraz z usprawnieniami lądowej dostępności komunikacyjnej (2,11 mln euro).

W 2005 r. rozpoczęła się kolejna edycja Phare SSG PHARE 2003, z której sfinansowano 5 projektów na łączną kwotę 12,10 mln euro:

• System dotacji i usług doradczych dla MSP (1,815 mln euro),
• Rozwój i doskonalenie zawodowe kadr woj. warmińsko-mazurskiego (1,331 mln euro),
• Poprawa dostępności do terenów inwestycyjnych znajdujących się w strefie przemysłowej przy ul. Lubelskiej w Iławie w celu aktywizacji gospodarczej (3,389 mln euro),
• Budowa obwodnicy miejskiej w Ełku – II etap (2,550 mln euro),
• Rozwój infrastruktury lokalnej w Elblągu, uruchomienie inkubatora nowoczesnych technologii informatycznych wraz z salą wystawienniczą MSP w Elblągu (3,015 mln euro) .
  

ISPA

Podstawowym celem funduszu ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) było wsparcie krajów kandydujących do członkostwa w UE w zakresie społecznej i gospodarczej spójności poprzez współfinansowanie dużych projektów inwestycyjnych w sektorze środowiska i transportu. W województwie warmińsko – mazurskim zrealizowane zostały dwa projekty z zakresu ochrony środowiska na ogólną wartość dofinansowania z funduszu ISPA w kwocie 31,09 mln EUR. Prawie 22 mln Euro uzyskał Olsztyn na modernizację miejskiej oczyszczalni ścieków, a ponad 9 mln – Elbląg na modernizację i rozbudowę systemu zaopatrzenia w wodę pitną. Pośrednio województwo warmińsko-mazurskie skorzystało z funduszu ISPA w wyniku modernizacji linii kolejowej E65 Warszawa – Działdowo – Gdynia, która częściowo przebiega przez zachodnią część regionu .

SAPARD

Środki przedakcesyjne przyznane dla woj. warmińsko-mazurskiego w ramach Programu SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development)zostały przeznaczone na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Program SAPARD został uruchomiony w 2002 r. i objął następujące działania:

• Działanie 1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych,
• Działanie 2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych,
• Działanie 3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich,
• Działanie 4. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Regionalny Program Operacyjny - Warmia i Mazury na lata 2007-2013.

W województwie warmińsko-mazurskim podpisano łącznie 908 umów w ramach programu SAPARD na łączną kwotę ponad 228 mln PLN. Jedną trzecią środków SAPARD (76,3 mln PLN) przeznaczono na realizację 148 umów zawartych przez gminy na rozwój i poprawę infrastruktury obszarów wiejskich. Na działanie 1 przeznaczone zostało 107,6 mln środków SAPARD ( 80 umów, głównie o obszarze produkcji mięsa i mleka) .

Bibliografia

Mrówka B. 2007. Phare w pierwszym okresie realizacji i inne programy KE [w:] Phare w Polsce 1990-2007 (red.) T. Kołodziej, B. Mrówka. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa.
Raport zamykający wdrażanie Programów Współpracy Przygranicznej, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Spójności Społeczno-Gospodarczej Phare realizowanych przez Władzę Wdrażającą Program Współpracy Przygranicznej Phare/ Władzę Wdrażającą Programy Europejskie. 2007. Władza Wdrażająca Programy Europejskie, Warszawa.
Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007-2013
Wojarska M., Czeszejko-Sochacka M. 2007. Wybrane kierunki polityki strukturalnej na przykładzie regionu warmińsko-mazurskiego. Zakład poligraficzny UWM, Olsztyn.
Wojarska M. 2013. Ewolucja systemu polityki regionalnej w Polsce (1990-2012). [w:] Wybrane aspekty rozwoju regionalnego (red.) R. Kisiel, M. Wojarska. Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsiębiorczości na Warmii i Mazurach, Olsztyn, s. 14-45.