Jeże: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Jeże | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Jeży |
|zdjęcie = Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej.jpg | |zdjęcie = Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej | + | |opis zdjęcia = Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej [http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [21.07.2014] |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br> |
| − | < | + | ''' Jeże''' (niem. ''Gehsen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. |
| − | + | W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. Wieś w 2010 roku liczyła 330 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krzysztof Kalicki]]<ref>[http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [10.09.2013]</ref>. | |
| − | W latach | + | <br/><br/> |
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], w odległości 16 km na południe od [[Pisz|Pisza]], przy drodze krajowej nr 63, w pobliżu granicy z powiatem kolneńskim w województwie podlaskim. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1445 roku na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] na 30 łanach. Wystawiony on został na Stańka Jeżko (18 łanów) oraz jego braci: Mikołaja (7 łanów) i Czyrnako (5 łanów). Od nazwiska tego pierwszego pochodzi nazwa osady, która w XV i XVI wieku występowała jako ''Yeschen'', ''Geschische'', utrwaliła się zaś jako ''Gehsen''. |
| + | Dokumenty pochodzące z 1540 roku stwierdzają istnienie w Jeżach kuźnicy. Dzierżawca kuźnicy płacił wówczas 28 grzywien czynszu rocznie i miał dostarczać część swoich wyrobów. W latach 1555, 1567 i 1574 dzierżawcy nadano łącznie 11 łanów i 6 morgów ziemi. W 1601 roku prowadzono likwidację kuźnicy. Z kolei w 1565 roku powstał w Jeżach młyn. W sierpniu 1710 roku wprawdzie dotarła tu epidemia dżumy, ale w porównaniu do okolicznych miejscowości liczba ofiar nie była duża (zmarły dwie osoby). | ||
| − | + | W 1737 roku założono we wsi szkołę. W 1935 roku zatrudnionych w niej było czterech nauczycieli, uczęszczało 270 dzieci. | |
| − | + | [[Parafia ewangelicka w Jeżach]] powstała w 1846 roku, lecz kościół zbudowano dopiero w 1866 roku. Dzwony do niego zostały odlane w hucie w Wądołku. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] kościół w Jeżach stał się siedzibą [[Parafia pw. św. Piotra i Pawła w Jeżach| rzymskokatolickiej parafii]]. W latach 1857–1867 liczba mieszkańców wzrosła z 423 do 479 osób. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Parafia ewangelicka w Jeżach]] powstała w 1846 roku, lecz kościół zbudowano dopiero w 1866 roku. Dzwony do niego zostały odlane w hucie w Wądołku. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] stał się | ||
W 1908 roku zbudowano w centrum wsi dworzec kolejowy na linii Pisz – [[Dłutowo]]. Składał się on z budynku dworca, budynku mieszkalnego, dwóch budynków gospodarczych i magazynu spedycji. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku z zespołu stacji pozostały fundamenty. | W 1908 roku zbudowano w centrum wsi dworzec kolejowy na linii Pisz – [[Dłutowo]]. Składał się on z budynku dworca, budynku mieszkalnego, dwóch budynków gospodarczych i magazynu spedycji. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku z zespołu stacji pozostały fundamenty. | ||
| − | W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 620 osób. Aktualnie | + | W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 620 osób. Aktualnie jest siedzibą sołectwa. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | *[[Paul Viktor Karl Hensel]] ( | + | *[[Paul Hensel| Paul Viktor Karl Hensel]] (1867–1944) – duchowny ewangelicki i działacz polityczny. W latach 1893–1907 był proboszczem w Jeżach. Później m.in. posłem do parlamentu pruskiego (od 1908), superintendentem w Piszu (1916–1929), podczas plebiscytu działał na rzecz pozostania [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] w granicach [[Niemcy|Niemiec]]. |
| − | |||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | * | + | *dawny [[Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Jeżach |kościół ewangelicki]], obecnie rzymskokatolicki, z 1866 roku; plebania z początku XX wieku |
| − | *[[Mogiła wojenna w Jeżach| | + | *[[Mogiła wojenna w Jeżach|mogiła wojenna]] żołnierzy armii rosyjskiej z okresu [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach |I wojny światowej]] |
| − | * | + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Jeżach |cmentarz ewangelicki]] z początku XIX wieku |
| − | * | + | *dom murowany z okresu międzywojennego (nr 23) |
| − | *[[Schrony bojowe w Jeżach | | + | *[[Schrony bojowe w Jeżach |schrony bojowe]] i bierne z okresu II wojny światowej (1941) |
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | ||
#Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002. | #Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002. | ||
#Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57. | #Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57. | ||
| − | #Hippel Rudolf | + | #von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83–157. |
| − | #Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część I)'', Znad Pisy, nr 10, 2001, | + | #Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część I)'', Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 122–140. |
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | #Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | ||
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | ||
| − | #Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, | + | #Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69. |
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
| − | #Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, ''Górnictwo i hutnictwo darniowych rud żelaza na Mazurach i Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 9, 2000, | + | #Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, ''Górnictwo i hutnictwo darniowych rud żelaza na Mazurach i Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 9, 2000, ss. 192–207. |
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857. | ||
#Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | #Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | ||
| − | #Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, | + | #Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90. |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [30.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [30.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków ] [30.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [10.09.2013] |
| + | #[http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [21.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 08:13, 21 lip 2014
| Jeże | |
| | |
![Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej Olsztyńska Strona Rowerowa [21.07.2014]](/index.php/Plik:Je%C5%BCe._Mogi%C5%82y_niemieckich_i_rosyjskich_%C5%BCo%C5%82nierzy_poleg%C5%82ych_w_czasie_I_wojny_%C5%9Bwiatowej.jpg) Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej Olsztyńska Strona Rowerowa [21.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 330 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Jeże | |
| Położenie na mapie Polski  Jeże | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Jeże (niem. Gehsen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 330 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krzysztof Kalicki[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, w odległości 16 km na południe od Pisza, przy drodze krajowej nr 63, w pobliżu granicy z powiatem kolneńskim w województwie podlaskim.
Dzieje miejscowości
Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1445 roku na prawie magdeburskim na 30 łanach. Wystawiony on został na Stańka Jeżko (18 łanów) oraz jego braci: Mikołaja (7 łanów) i Czyrnako (5 łanów). Od nazwiska tego pierwszego pochodzi nazwa osady, która w XV i XVI wieku występowała jako Yeschen, Geschische, utrwaliła się zaś jako Gehsen. Dokumenty pochodzące z 1540 roku stwierdzają istnienie w Jeżach kuźnicy. Dzierżawca kuźnicy płacił wówczas 28 grzywien czynszu rocznie i miał dostarczać część swoich wyrobów. W latach 1555, 1567 i 1574 dzierżawcy nadano łącznie 11 łanów i 6 morgów ziemi. W 1601 roku prowadzono likwidację kuźnicy. Z kolei w 1565 roku powstał w Jeżach młyn. W sierpniu 1710 roku wprawdzie dotarła tu epidemia dżumy, ale w porównaniu do okolicznych miejscowości liczba ofiar nie była duża (zmarły dwie osoby).
W 1737 roku założono we wsi szkołę. W 1935 roku zatrudnionych w niej było czterech nauczycieli, uczęszczało 270 dzieci.
Parafia ewangelicka w Jeżach powstała w 1846 roku, lecz kościół zbudowano dopiero w 1866 roku. Dzwony do niego zostały odlane w hucie w Wądołku. Po II wojnie światowej kościół w Jeżach stał się siedzibą rzymskokatolickiej parafii. W latach 1857–1867 liczba mieszkańców wzrosła z 423 do 479 osób.
W 1908 roku zbudowano w centrum wsi dworzec kolejowy na linii Pisz – Dłutowo. Składał się on z budynku dworca, budynku mieszkalnego, dwóch budynków gospodarczych i magazynu spedycji. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku z zespołu stacji pozostały fundamenty.
W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 620 osób. Aktualnie jest siedzibą sołectwa.
Ludzie związani z miejscowością
- Paul Viktor Karl Hensel (1867–1944) – duchowny ewangelicki i działacz polityczny. W latach 1893–1907 był proboszczem w Jeżach. Później m.in. posłem do parlamentu pruskiego (od 1908), superintendentem w Piszu (1916–1929), podczas plebiscytu działał na rzecz pozostania Prus Wschodnich w granicach Niemiec.
Zabytki
- dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, z 1866 roku; plebania z początku XX wieku
- mogiła wojenna żołnierzy armii rosyjskiej z okresu I wojny światowej
- dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku
- dom murowany z okresu międzywojennego (nr 23)
- schrony bojowe i bierne z okresu II wojny światowej (1941)
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83–157.
- Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część I), Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 122–140.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, Górnictwo i hutnictwo darniowych rud żelaza na Mazurach i Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 9, 2000, ss. 192–207.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
- Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
- Bank Danych Lokalnych GUS [30.08.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [30.08.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [30.08.2013]
- Strona Urzędu Gminy Pisz [10.09.2013]
- Olsztyńska Strona Rowerowa [21.07.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Pisz [10.09.2013]
