Jerutki: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|dopełniacz wsi = Jerutek | |dopełniacz wsi = Jerutek | ||
|zdjęcie = Jerutki.jpg | |zdjęcie = Jerutki.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Jerutkach [http://www.wikipedia.org/ Wikipedia] [21.07.2014] |
| − | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = szczycieński | |powiat = szczycieński | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Jerutki''' (niem. ''Klein Jerutten'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 382 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Sławomir Pałaszewski]]<ref>[http://swietajno-ug.wwm.pl/cms2/content/view/2/3/ Strona Urzędu Gminy Świętajno] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | == Położenie == | |
| − | |||
| − | == | ||
Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], na obrzeżach [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]]. Miejscowość leży w odległości 6 km na północny zachód od [[Świętajno|Świętajna]], około 4 km na północ od drogi krajowej nr 53. | Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], na obrzeżach [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]]. Miejscowość leży w odległości 6 km na północny zachód od [[Świętajno|Świętajna]], około 4 km na północ od drogi krajowej nr 53. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | W drugiej połowie XVII wieku istniała tu początkowo smolarnia. Wieś została założona w 1687 roku na prawie chełmińskim na 30 łanach; sołtys, niejaki Fereriusz, otrzymał trzy łany. Później | + | W drugiej połowie XVII wieku istniała tu początkowo smolarnia. Wieś została założona w 1687 roku na [[Prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] na 30 łanach; sołtys, niejaki Fereriusz, otrzymał trzy łany. Później otrzymał również przywilej na założenie karczmy z prawem browarnictwa. W 1701 roku wieś powiększyła się o 10 łanów. W połowie XIX miejscowość należała do największych na terenie powiatu szczycieńskiego; obejmowała wówczas 112 łanów. |
W 1802 roku na polach pod Jerutkami odbyła się wielka rewia wojskowa z udziałem pruskiej pary królewskiej. | W 1802 roku na polach pod Jerutkami odbyła się wielka rewia wojskowa z udziałem pruskiej pary królewskiej. | ||
| − | + | [[Parafia ewangelicka w Jerutkach]] powstała w 1709 roku; być może do czasu wybudowania nowego kościoła nabożeństwa odbywały się w kościele drewnianym. Kościół we wsi powstał w 1715 roku (według innych źródeł w 1734 roku ); w 1821 roku dobudowano kwadratową wieżę. Od lat 80. XX wieku kościół jest siedzibą filii katolickiej [[Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Świętajnie |parafii w Świętajnie]]. | |
| − | [[Parafia ewangelicka w Jerutkach]] powstała w 1709 roku; być może do wybudowania nowego kościoła nabożeństwa odbywały się w kościele drewnianym. Kościół we wsi powstał w 1715 roku (według innych źródeł w 1734 roku ); w 1821 roku dobudowano kwadratową wieżę. Od lat 80. XX wieku kościół jest siedzibą filii katolickiej [[Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Świętajnie |parafii w Świętajnie]]. | ||
| − | |||
Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku i obejmowała dwie klasy. Nowy budynek pochodzi z 1906 roku. | Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku i obejmowała dwie klasy. Nowy budynek pochodzi z 1906 roku. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| − | Liczba mieszkańców i gospodarstw | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach: |
| − | 1782 – 52 gospodarstwa | + | *1782 r. – 52 gospodarstwa |
| − | 1818 – 446 osób, 59 gospodarstw | + | *1818 r. – 446 osób, 59 gospodarstw |
| − | 1858 – 582 osoby, 73 gospodarstwa | + | *1858 r. – 582 osoby, 73 gospodarstwa |
| − | 1939 – 660 osób | + | *1939 r. – 660 osób |
| + | ==Kultura== | ||
| + | We wsi działa [[Fundacja "Kreolia - kraina kreatywności" w Jerutkach|Fundacja]] "Kreolia – kraina kreatywności"na rzecz Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | *[[lkwim:Kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe w Jerutkach| | + | *[[lkwim:Kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe w Jerutkach|kościół]] z 1734 roku; wyposażenie i wystrój również z XVIII wieku; ołtarz główny wykonany (1737–1738) przez [[Michał Kapicki|Michała Kapickiego]], snycerza z [[Wielbark|Wielbarka]] |
| − | * | + | *przykościelny cmentarz, częściowo zniszczony; tu m.in. pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] |
| − | * | + | *plebania z początków XIX wieku |
| − | * | + | *budynek szkoły z 1906 roku, z czerwonej cegły, dekorowana elewacja |
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011. | ||
| − | #Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Świętajno'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, | + | #Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Świętajno'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 38-43. |
#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998. | #Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998. | ||
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | ||
#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962. | #''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962. | ||
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html /Deutsche Verwaltungsgeschichte] [10.09.2013] |
| − | # | + | #[[http://swietajno-ug.wwm.pl/ Strona Urzędu Gminy Świętajno] [30.08.2013] |
| + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013] | ||
| + | #[http://www.wikipedia.org/ Wikipedia] [21.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 07:15, 21 lip 2014
| Jerutki | |
| | |
![Kościół w Jerutkach Wikipedia [21.07.2014]](/index.php/Plik:Jerutki.jpg) Kościół w Jerutkach Wikipedia [21.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Świętajno |
| Liczba ludności (2010) | 382 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-140 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Jerutki | |
| Położenie na mapie Polski  Jerutki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Jerutki (niem. Klein Jerutten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Świętajno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 382 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sławomir Pałaszewski[1].
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, na obrzeżach Puszczy Piskiej. Miejscowość leży w odległości 6 km na północny zachód od Świętajna, około 4 km na północ od drogi krajowej nr 53.
Dzieje miejscowości
W drugiej połowie XVII wieku istniała tu początkowo smolarnia. Wieś została założona w 1687 roku na prawie chełmińskim na 30 łanach; sołtys, niejaki Fereriusz, otrzymał trzy łany. Później otrzymał również przywilej na założenie karczmy z prawem browarnictwa. W 1701 roku wieś powiększyła się o 10 łanów. W połowie XIX miejscowość należała do największych na terenie powiatu szczycieńskiego; obejmowała wówczas 112 łanów. W 1802 roku na polach pod Jerutkami odbyła się wielka rewia wojskowa z udziałem pruskiej pary królewskiej.
Parafia ewangelicka w Jerutkach powstała w 1709 roku; być może do czasu wybudowania nowego kościoła nabożeństwa odbywały się w kościele drewnianym. Kościół we wsi powstał w 1715 roku (według innych źródeł w 1734 roku ); w 1821 roku dobudowano kwadratową wieżę. Od lat 80. XX wieku kościół jest siedzibą filii katolickiej parafii w Świętajnie.
Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku i obejmowała dwie klasy. Nowy budynek pochodzi z 1906 roku.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1782 r. – 52 gospodarstwa
- 1818 r. – 446 osób, 59 gospodarstw
- 1858 r. – 582 osoby, 73 gospodarstwa
- 1939 r. – 660 osób
Kultura
We wsi działa Fundacja "Kreolia – kraina kreatywności"na rzecz Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych.
Zabytki
- kościół z 1734 roku; wyposażenie i wystrój również z XVIII wieku; ołtarz główny wykonany (1737–1738) przez Michała Kapickiego, snycerza z Wielbarka
- przykościelny cmentarz, częściowo zniszczony; tu m.in. pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas I wojny światowej
- plebania z początków XIX wieku
- budynek szkoły z 1906 roku, z czerwonej cegły, dekorowana elewacja
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
- Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Świętajno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 38-43.
- Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
- /Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
- [Strona Urzędu Gminy Świętajno [30.08.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
- Wikipedia [21.07.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Świętajno [30.08.2013]
<references>
