Turośl: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Turośl | |nazwa = Turośl | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 119 | + | |liczba ludności = 119 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 87 | |strefa numeracyjna =(+48) 87 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Turośl''' (niem. ''Turoscheln'', od 1938 r. ''Mittenheide'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 119 mieszkańców<ref>łącznie Turośl, Dziadki, Turośl Mała</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Małgorzata Jędrzejczyk]]<ref>[http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [20.09.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | W latach | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], w południowej części [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]], na południe od [[Jezioro Nidzkie|Jeziora Nidzkiego]], w odległości 20 km na południowy zachód od [[Pisz|Pisza]]. W pobliżu wsi przepływa strumyk Turośl, prawy dopływ [[Rzeka Pisa|Pisy]]. Część Puszczy Piskiej wokół wsi nazywana jest [[Lasy Turoślańskie|Lasami Turoślańskimi]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Wieś została założona w 1716 roku jako [[Osada szkatułowa| osada szkatułowa]]. W początkach XIX wieku odkryto tu duże zasoby rudy żelaza, które dostarczano do huty w [[Wądołek|Wądołku]]. W 1867 roku trąba powietrzna zniszczyła w okolicy Turośli 100 tysięcy m3 drewna w ciągu pięciu minut. W pierwszych latach XX wieku zbudowano bitą drogę łączącą Turośl z Piszem. W pierwszej połowie XX wieku we wsi działała gospoda u Groneberga. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Wieś została założona w 1716 roku jako [[osada szkatułowa]]. W początkach XIX wieku odkryto tu duże zasoby rudy żelaza, które dostarczano do huty w [[Wądołek|Wądołku]] | ||
W 1935 roku do miejscowej szkoły (brak daty założenia) uczęszczało 102 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli. | W 1935 roku do miejscowej szkoły (brak daty założenia) uczęszczało 102 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli. | ||
| Linia 49: | Linia 43: | ||
W sierpniu 1943 roku polscy partyzanci przeszli granicę niemiecką i w odwecie za znęcanie się nad Polakami zabili jedenastu mieszkańców Turośli, w tym leśniczego, członka NSDAP. Pierwszym wójtem po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] został [[Bronisław Winnicki]]. Po 1945 roku Turośl była siedzibą nadleśnictwa Turośl, zlikwidowanego w 1958 roku. | W sierpniu 1943 roku polscy partyzanci przeszli granicę niemiecką i w odwecie za znęcanie się nad Polakami zabili jedenastu mieszkańców Turośli, w tym leśniczego, członka NSDAP. Pierwszym wójtem po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] został [[Bronisław Winnicki]]. Po 1945 roku Turośl była siedzibą nadleśnictwa Turośl, zlikwidowanego w 1958 roku. | ||
| − | W roku 1846 wybudowano we wsi kościół, od 1848 roku znajdowała się tu siedziba [[Parafia ewangelicka w Turośli|parafii ewangelickiej]], a po II wojnie światowej siedziba [[Parafia pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Turośli|rzymskokatolickiej | + | W roku 1846 wybudowano we wsi kościół, od 1848 roku znajdowała się tu siedziba [[Parafia ewangelicka w Turośli|parafii ewangelickiej]], a po II wojnie światowej siedziba [[Parafia pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Turośli|parafii rzymskokatolickiej]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | |
| − | + | *1857 r. – 210 osób | |
| − | + | *1864 r. – 283 osoby | |
| − | + | *1867 r. – 310 osób | |
| − | + | *1933 r. – 518 osób | |
| − | + | *1939 r. – 518 osób | |
| − | + | *1988 r. – 125 osób | |
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Zabytki== | |
| + | *dawny [[Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Turośli| kościół ewangelicki]], obecnie rzymskokatolicki z połowy XIX w. | ||
| + | *zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane | ||
| + | *zespół leśniczówki: drewniany budynek nadleśnictwa i dwa budynki gospodarcze z początków XX w. | ||
| + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Turośli|cmentarz ewangelicki]] z początku XX w. | ||
| + | *dawny cmentarz ewangelicki, rodzinny | ||
| − | + | == Bibliografia== | |
| − | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. | + | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I–II, Olsztyn 2011. |
| − | #Hippel Rudolf | + | #von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157. |
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | #Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | ||
| − | #Olszak Piotr, ''Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 10, 2001, | + | #Olszak Piotr, ''Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106–121. |
| − | #Pawlicki Ryszard W., ''Ziemia piska jako region turystyczny do 1945'', Znad Pisy, nr 1, 1995, | + | #Pawlicki Ryszard W., ''Ziemia piska jako region turystyczny do 1945'', Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25. |
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#Szelichowski Stanisław, ''Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice'', Warszawa 2006. | #Szelichowski Stanisław, ''Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice'', Warszawa 2006. | ||
#Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | #Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | ||
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [10.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [10.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.08.2013] |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 20:03, 21 lis 2014
| Turośl | |
| | |
![Turośl. Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej Wikipedia [12.11.2013]](/index.php/Plik:Tur.jpg) Turośl. Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej Wikipedia [12.11.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 119 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Turośl | |
| Położenie na mapie Polski  Turośl | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Turośl (niem. Turoscheln, od 1938 r. Mittenheide) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 119 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Małgorzata Jędrzejczyk[2].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, w południowej części Puszczy Piskiej, na południe od Jeziora Nidzkiego, w odległości 20 km na południowy zachód od Pisza. W pobliżu wsi przepływa strumyk Turośl, prawy dopływ Pisy. Część Puszczy Piskiej wokół wsi nazywana jest Lasami Turoślańskimi.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1716 roku jako osada szkatułowa. W początkach XIX wieku odkryto tu duże zasoby rudy żelaza, które dostarczano do huty w Wądołku. W 1867 roku trąba powietrzna zniszczyła w okolicy Turośli 100 tysięcy m3 drewna w ciągu pięciu minut. W pierwszych latach XX wieku zbudowano bitą drogę łączącą Turośl z Piszem. W pierwszej połowie XX wieku we wsi działała gospoda u Groneberga.
W 1935 roku do miejscowej szkoły (brak daty założenia) uczęszczało 102 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli.
W sierpniu 1943 roku polscy partyzanci przeszli granicę niemiecką i w odwecie za znęcanie się nad Polakami zabili jedenastu mieszkańców Turośli, w tym leśniczego, członka NSDAP. Pierwszym wójtem po II wojnie światowej został Bronisław Winnicki. Po 1945 roku Turośl była siedzibą nadleśnictwa Turośl, zlikwidowanego w 1958 roku.
W roku 1846 wybudowano we wsi kościół, od 1848 roku znajdowała się tu siedziba parafii ewangelickiej, a po II wojnie światowej siedziba parafii rzymskokatolickiej.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
- 1857 r. – 210 osób
- 1864 r. – 283 osoby
- 1867 r. – 310 osób
- 1933 r. – 518 osób
- 1939 r. – 518 osób
- 1988 r. – 125 osób
Zabytki
- dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z połowy XIX w.
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
- zespół leśniczówki: drewniany budynek nadleśnictwa i dwa budynki gospodarcze z początków XX w.
- dawny cmentarz ewangelicki z początku XX w.
- dawny cmentarz ewangelicki, rodzinny
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106–121.
- Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Szelichowski Stanisław, Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice, Warszawa 2006.
- Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.08.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [10.08.2013]
- Strona Urzędu Gminy Pisz [10.08.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.08.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Turośl, Dziadki, Turośl Mała
- ↑ Strona Urzędu Gminy Pisz [20.09.2013]
