Załuski

Załuski
Dawny cmentarz w Załuskach. Fot. Piotr Gapiński. Źródło: www.rowery.olsztyn.pl [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nidzicki
Gmina	Nidzica
Sołectwo	Załuski
Liczba ludności (2010)	355
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NNI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Załuski
Położenie na mapie Polski Załuski
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Załuski (niem. Salusken, Sallusken, od 1938 r. Kniprode) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Nidzica. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 r. liczyła 355 mieszkańców. Obecnie funkcje sołtysa pełni Iwona Zwierzchowska.

Położenie

Miejscowość leży przy drodze krajowej E77, w odległości ok. 6 km od Nidzicy.

Dzieje miejscowości

W 1351 r. nazwę wsi zapisano w przywileju lokacyjnym miejscowości Rączki. Nieznana jest dokładna data lokacji wsi. W 1359 r. Winrich von Kniprode nadał spadkobiercom Załuskiego 30 włók na prawie chełmińskim. Zobowiązano ich do 2 służb pruskich. Nazwa miejscowości pochodzi od założyciela wsi - Załuska.

W 1565 r. wieś należała do Haubiców. W 1600 r. w miejscowości żyli sami Polacy. W XVII w. doszło do podziału wsi na dwie części: chłopską (chełmińską) i szlachecką. 25 października 1632 r. elektor Georg Wilhelm nadał braciom – Mathesowi i Friedrichowi von Haubitz 15 łanów szlacheckich. W 1717 r. wśród właścicieli szlacheckich znajdował się: pułk. Siegmund von Haubitz. W 1785 r. pani von Mogilowski posiadała 30 łanów. Mieszkańcami wsi w XIX w. byli wyłącznie ewangelicy. W 1895 r. liczba budynków mieszkalnych spadła do 4, a w 1905 r. do 2. W 1858 r. obszar folwarku zajmował 3201 mórg.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1817 r. – 69 mieszkańców

• 1846 r. – 187 mieszkańców

• 1858 r. – 196 mieszkańców

• 1867 r. – 46 mieszkańców

• 1871 r. – 37 mieszkańców

• 1885 r. – 26 mieszkańców

• 1895 r. – 26 mieszkańców

• 1905 r. – 22 mieszkańców

• 1939 r. – 256 mieszkańców

Gospodarka

W Załuskach funkcjonuje firma budowlana oraz destylarnia.

Szkolnictwo

Dzieci z tej miejscowości uczęszczają do Szkoły Podstawowej im. Stanisława Mikołajczyka w Rączkach.

Zabytki

• zespół dworsko-parkowy z folwarkiem i gorzelnią z II połowy XIX w.
• tradycyjna zabudowa zagród
• cmentarz ewangelicki z II połowy XIX w.

Bibliografia

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, ładysława Walewskiego, t. XIV, Warszawa 1895.
Wijaczka Jacek, Dzieje wsi do końca XVIII wieku, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, ss. 165–202.
Zielińska Agnieszka, Dzieje miasta i okolic w latach 1807 - 1914, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, ss. 203–267.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]