Domarady

Domarady
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Sołectwo	Wodukajmy
Liczba ludności (2010)	95
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Domarady
Położenie na mapie Polski Domarady
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Domarady (niem. Dompendehl) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Sępopol. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 95 mieszkańców. Wieś wchodzi w skład sołectwa Wodukajmy, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie Marzanna Kryłowicz.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, 12 km na północny wschód od Bartoszyc i 9 km na północny zachód od Sępopola, na zachód od wsi płynie strumyk Młynówka. Na północny zachód od wsi wznosi się pagórek Kocia Góra.

Dzieje miejscowości

Brak jest informacji na temat okoliczności i daty powstania wsi. Na jej stary rodowód wskazuje pruskie pochodzenie nazwy (Dowpsadel: dauba – wąwóz, sodele – osiedle). Prawdopodobnie przez większość swoich dziejów był to niewielki majątek ziemski i wieś szlachecka. W 1740 roku folwark w Domaradach przeszedł na własność Stadniny Koni Wojskowych w Liskach i stan ten utrzymał się aż do 1945 roku. Hodowano tu głównie konie i bydło. Domarady wchodziły w skład parafii ewangelickiej w Szczurkowie.

Szkoła we wsi istniała już przed II wojną światową. W 1935 roku uczęszczało do niej 48 uczniów, a zatrudniony był jeden nauczyciel.

W sierpniu 1945 roku w Domaradach założono siedzibę gminy Liski, jednak zlikwidowano ją już po roku. Następnie wieś włączono do sołectwa Wodukajmy. Na bazie dawnego majątku uruchomiono tu państwowe gospodarstwo rolne. W 1978 roku wieś posiadała 11 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 149 ha. Według spisu powszechnego z 1983 roku Domarady składały się z 21 budynków mieszkalnych, tworzących zwartą zabudowę; we wsi działał punkt biblioteczny.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat kształtowała się następująco:

• 1857 – 167 osób
• 1925 – 136 osób
• 1939 – 537 osób (łącznie z Judytami)
• 1983 – 193 osoby

Zabytki

• zespół folwarczny (ok. 3 ha) z przełomu XIX i XX wieku: rządcówka, trzy stajnie (w tym jedna ze spichlerzem), cztery stodoły; kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: dwa dwojaki, jeden czworak, cztery budynki indywidualne oraz zabudowania gospodarcze i szkoła (obecnie budynek mieszkalny); układ przestrzenny całości bardzo dobrze zachowany

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
free.of.pl [05.03.2014]
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Sępopol, Sępopol 2005 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]