Jędrychowo (gmina Kisielice)

Jędrychowo
Pensjonat w Jędrychowie. 1921
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Kisielice
Liczba ludności (2010)	427
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jędrychowo
Położenie na mapie Polski Jędrychowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jędrychowo (niem. Heinrichau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 427 mieszkańców (łącznie z osadą Augustynowo). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Renata Celanowicz.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, przy jeziorze Popówko, 14 km na zachód od Iławy i 6 km na wschód od Kisielic; przebiega przez nią droga krajowa nr 16.

Dzieje miejscowości

Dokładna data założenia wsi nie jest znana. Miejscowość powstała na obszarze dawnej pruskiej osady. Wieś istniała zapewne przed 1312 rokiem, kiedy to po raz pierwszy jej nazwa przewinęła się w dokumentach. Dokument lokacyjny został wystawiony w roku 1313. Odbiorcą nadania obejmującego 8 łanów był zasadźca o imieniu Johann. W tym czasie w miejscowości istniał już kościół, a wierni mieli własnego proboszcza. Świątynia uległa zniszczeniu prawdopodobnie w 1414 roku lub najpóźniej w okresie wojny trzynastoletniej. W roku 1600 Jędrychowo wchodziło w skład parafii w Łęgowie.

Po 1525 roku Jędrychowo wraz z okolicznymi dobrami ziemskimi i wioskami zostało przekazane biskupowi Erhardowi von Queis. Po jego śmierci dobra przejął biskup Georg von Polentz. Zgodnie z testamentem Polentza wieś weszł w skład klucza dóbr Łęgowo, do którego należały również miejscowości Ogrodzieniec oraz Trupel. W 1789 roku w Jędrychowie działała karczma a sama miejscowość składała się z 45 gospodarstw chłopskich. W 1800 roku wieś znalazła się w rękach rodziny von Reibnitz. W 1818 roku po przyznaniu chłopom wolności osobistej z dóbr Reibnitzów wydzielonych zostało 15 niezależnych gospodarstw chłopskich. W 1880 roku liczba gospodarstw wzrosła do 21; w 1910 roku osiągnęła liczbę 28. Pod koniec XIX stulecia w Jędrychowie działał młyn, funkcjonowała cegielnia oraz trak, napędzany silnikiem parowym. W 1910 roku majątek został wykupiony przed gdański Bank Chłopski. Część ziemi zakupił od banku zamożny mieszkaniec Mózgowa - niejaki Christian Dittmar. Spore obszary zostały wykupione przez trzech kolejnych gospodarzy: Alberta Reimanna, Johanna Kutta, Gottlieba Ketza. Pierwszy z nich nabył działkę obejmującą 120 ha lasu oraz 100 ha jeziora. Zamieszkał w okazałym dworze wzniesionym na terenie Jędrychowa.

Zanim powstała miejscowa szkoła dzieci z Jędrychowa uczęszczały do założonej w latach 70. XVIII stulecia z inicjatywy pułkownika Otto Friedricha von Hindenburga placówki w Ogrodzieńcu. W 1870 roku w Jędrychowie wybudowano dwuklasową szkołę wraz z przylegającymi do niej mieszkaniami nauczycielskimi. Nowy, murowany budynek z czerwonej cegły wzniesiono tuż przed wybuchem II wojny światowej. Pod koniec XIX stulecia miejscowy majątek utrzymywał się m.in. z rybołówstwa, eksploatacji torfowisk. Działała również cegielnia, młyn oraz piła parowa. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 1 141 mieszkańców. W tym okresie w Jędrychowie znajdował się posterunek policji, działała ochotnicza straż pożarna oraz placówka społeczna, opiekująca się osobami starszymi. Nad jeziorem Trupel istniało również kąpielisko a w samej wsi powstała strzelnica o długości 175 m. Przed II wojną światową w miejscowości działało dwóch fryzjerów, rzeźnik, kowal, stolarz, istniała piekarnia oraz zakład ślusarsko-kowalski. Funkcjonowały również trzy zajazdy. W największym z nich, należącym do Herberta Wille działał sklep z artykułami kolonialnymi, placówka pocztowa oraz sala taneczna.

Liczba mieszkańców i gospodarstw (wieś i majątek)

1864 - 715 osób, 72 domy

1871 - 767 osób, 74 domy

1885 - 596 osób, 71 domów

1895 - 584 osoby, 72 domy

1905 - 557 osób, 68 domów

1933 - 1131 osób (łącznie z Ogrodzieńcem, Wolą, Truplem i Augustynowem)

Bibliografia

1. Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
2. Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
3. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [data dostępu: 5.03.2014]
6. Plan odnowy miejscowości Jędrychowo [data dostępu 5.03.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
8. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]

Zobacz też

• Jędrychowo w gminie Frombork
• Jędrychowo w gminie Grunwald
• Jędrychowo w gminie Sorkwity