Krzemity: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość powstała w latach 1345-1351. Na tym właśnie okresie wielki mistrz krzyżacki [[Heinrich von Dusemer]] nadał przywilej lokacyjny. W 1444 został on odnowiony przez wielkiego mistrza [[Kondrad von Erlichshausen| Konrada von Erlichshausena]]. | + | Początkowo na terenie przyszłej wsi wzniesiona została krzyżacka strażnica. Miejscowość powstała w latach 1345-1351. Na tym właśnie okresie wielki mistrz krzyżacki [[Heinrich von Dusemer]] nadał przywilej lokacyjny. W 1444 został on odnowiony przez wielkiego mistrza [[Kondrad von Erlichshausen| Konrada von Erlichshausena]]. Wieś przyjęła nazwę od miejscowego zamku-strażnicy i nawiązywała bezpośrednio do nazwy pruskiej osady, która istniała tutaj pierwotnie. W XV wieku Krzemity nadal miały charakter [[wieś czynszowa|wsi czynszowej]]. W okresie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] nie uniknęła zniszczeń. Po 1466 roku wieś jako rekompensatę za zaległy żołd przekazano jednemu z rycerzy - Truchsessowi von Wetzhausen. Wetzhausen stał się również właścicielem zamku w [Łankiejmy|Łankiejmach]] oraz majątku [[Głowbity]]. |
W XVII lub XVIII wieku wzniesiony został miejscowy dwór. W 1786 roku miejscowość składała się z 15 domów, funkcjonował również młyn wodny. W 1817 roku miejscowość była majątkiem składającym się z 10 domów, zamieszkanych przez 84 osoby. | W XVII lub XVIII wieku wzniesiony został miejscowy dwór. W 1786 roku miejscowość składała się z 15 domów, funkcjonował również młyn wodny. W 1817 roku miejscowość była majątkiem składającym się z 10 domów, zamieszkanych przez 84 osoby. | ||
| Linia 46: | Linia 46: | ||
| − | + | O. W drugiej połowie XVII w. wszystkie te dobra przeszły na rodzinę arystokratyczną von der Groebenów, których jedna z gałęzi rezydowała na Bezławkach. Z Bezławek przeniósł się do Łankiejm jako pierwszy Henryk Wilhelm, pozostający w służbie króla Jana II Sobieskiego. Po nim, w 1731 r. rezydował tam syn Wilhelm Ludwik (1710-1785), pułkownik w wojsku polskim. Jako nieżonaty nie pozostawił potomka. Łankiejmy i Sarkajmy przeszły na inną gałąź rodu, pozostałe dobra sprzedano. Krzemity nabył w 1804 r. baron von Mirbach, oficer pruski w randze majora, który osiadł na Sorkwitach. Jednak Krzemity również stały się rezydencją Mirbachów. Już wcześniej, w XVII w., Groebenowie zbudowali tutaj rezydencję – kosztem rozbiórki miejscowego zamku, Mirbachowie zaś tę rezydencję powiększyli. Pałac przetrwał ostatnią wojnę, lecz wskutek niedbalstwa użytkownika – państwowego gospodarstwa rolnego – rozsypywał się stopniowo, etapami (1971, 1984), aż legł w gruzach. Pozostał park krajobrazowy nad Sajną, z okazami wspaniałych lip i dębów, pośród których tkwią gdzieś w ziemi resztki fundamentów średniowiecznego zamku. Natknął się na nie w 1868 r. podpułkownik Wulff, archeolog-amator. Ówczesna właścicielka majątku, wdowa von Mirbach, wyznała swemu gościowi, że zaledwie przed kilkoma laty pozbyła się znacznej części tego, co bynajmniej nie służyło upiększeniu parku: “Dużą część starych fundamentów, jak też bruk z dawnego dziedzińca zamkowego, rozebrano w czasie budowy kolei żelaznej i spożytkowano przy budowie mostu kolejowego przez rzekę”. Kolej, o której mowa, ruszyła w 1867 r. Obecność śladów zamku potwierdza wcześniejszy szkic J. M. Guisego z 1827 r. (zaginiony) oraz późniejszy opis nauczyciela z Kętrzyna, W. Luckenbacha, pochodzący z 1936 r.: “Jest to wał ziemny z poprzedzającą go fosą, która zaczyna się w odległości około 150 m od rzeki, przy południowym skraju folwarku i ciągnie się równolegle do drogi folwarcznej wiodącej do Łankiejm, na prawym brzegu Sajny, od północnego zachodu ku południowemu wschodowi (punkty wysokościowe 67,2, 62, 70, 72,3). Mniej więcej na wysokości punktu 67,2 znajduje się prawy narożnik wału ziemnego. W tym miejscu skręca on ku zachodowi, w kierunku rzeki, oddalonej około 80 m. Po stronie zewnętrznej wału ziemnego biegnie fosa. Założenie obronne znajduje się na terenie ogrodu, który należy do majątku i jest porośnięty drzewami. Właściciel majątku, podpułkownik emerytowany von Mirbach, chroni je przed jakimkolwiek uszczerbkiem”. Sam majątek był zgoła niewielki -–w 1889 r. liczono mu 375 ha, w 1913 r. – 326 ha, w 1932 r. – 350 ha. Ostatnim właścicielem był generał baron Günther von Mirbach, który zatrudniał zarządcę o nazwisku Dzikoński. W folwarku było 30 koni i 120 sztuk bydła. Tytejszy młyn wodny pozostawał nadal własnością poprzednich właścicieli Krzemit, von der Groebenów. | |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 19:40, 12 kwi 2014
| Krzemity | |
| | |
 Leśniczówka w Krzemitach w 1920 roku
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | kętrzyński |
| Gmina | Korsze |
| Liczba ludności (2010) | 40[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Krzemity | |
| Położenie na mapie Polski  Krzemity | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Krzemity (niem. Kremitten) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 40 mieszkańców (łącznie z Sarkajmami).
Położenie
Miejscowość jest położona w odległości ok. 2 km od miasta Korsze.
Dzieje miejscowości
Początkowo na terenie przyszłej wsi wzniesiona została krzyżacka strażnica. Miejscowość powstała w latach 1345-1351. Na tym właśnie okresie wielki mistrz krzyżacki Heinrich von Dusemer nadał przywilej lokacyjny. W 1444 został on odnowiony przez wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausena. Wieś przyjęła nazwę od miejscowego zamku-strażnicy i nawiązywała bezpośrednio do nazwy pruskiej osady, która istniała tutaj pierwotnie. W XV wieku Krzemity nadal miały charakter wsi czynszowej. W okresie wojny trzynastoletniej nie uniknęła zniszczeń. Po 1466 roku wieś jako rekompensatę za zaległy żołd przekazano jednemu z rycerzy - Truchsessowi von Wetzhausen. Wetzhausen stał się również właścicielem zamku w [Łankiejmy|Łankiejmach]] oraz majątku Głowbity.
W XVII lub XVIII wieku wzniesiony został miejscowy dwór. W 1786 roku miejscowość składała się z 15 domów, funkcjonował również młyn wodny. W 1817 roku miejscowość była majątkiem składającym się z 10 domów, zamieszkanych przez 84 osoby. Po zakończeniu II wojny światowej na terenie majątku powstało państwowe gospodarstwo rolne. W 1973 roku miejscowość wchodziła w skład sołectwa Dłużec Wielki w gminie Korsze. W 1970 roku Krzemity były zamieszkane przez 83 osoby.
O. W drugiej połowie XVII w. wszystkie te dobra przeszły na rodzinę arystokratyczną von der Groebenów, których jedna z gałęzi rezydowała na Bezławkach. Z Bezławek przeniósł się do Łankiejm jako pierwszy Henryk Wilhelm, pozostający w służbie króla Jana II Sobieskiego. Po nim, w 1731 r. rezydował tam syn Wilhelm Ludwik (1710-1785), pułkownik w wojsku polskim. Jako nieżonaty nie pozostawił potomka. Łankiejmy i Sarkajmy przeszły na inną gałąź rodu, pozostałe dobra sprzedano. Krzemity nabył w 1804 r. baron von Mirbach, oficer pruski w randze majora, który osiadł na Sorkwitach. Jednak Krzemity również stały się rezydencją Mirbachów. Już wcześniej, w XVII w., Groebenowie zbudowali tutaj rezydencję – kosztem rozbiórki miejscowego zamku, Mirbachowie zaś tę rezydencję powiększyli. Pałac przetrwał ostatnią wojnę, lecz wskutek niedbalstwa użytkownika – państwowego gospodarstwa rolnego – rozsypywał się stopniowo, etapami (1971, 1984), aż legł w gruzach. Pozostał park krajobrazowy nad Sajną, z okazami wspaniałych lip i dębów, pośród których tkwią gdzieś w ziemi resztki fundamentów średniowiecznego zamku. Natknął się na nie w 1868 r. podpułkownik Wulff, archeolog-amator. Ówczesna właścicielka majątku, wdowa von Mirbach, wyznała swemu gościowi, że zaledwie przed kilkoma laty pozbyła się znacznej części tego, co bynajmniej nie służyło upiększeniu parku: “Dużą część starych fundamentów, jak też bruk z dawnego dziedzińca zamkowego, rozebrano w czasie budowy kolei żelaznej i spożytkowano przy budowie mostu kolejowego przez rzekę”. Kolej, o której mowa, ruszyła w 1867 r. Obecność śladów zamku potwierdza wcześniejszy szkic J. M. Guisego z 1827 r. (zaginiony) oraz późniejszy opis nauczyciela z Kętrzyna, W. Luckenbacha, pochodzący z 1936 r.: “Jest to wał ziemny z poprzedzającą go fosą, która zaczyna się w odległości około 150 m od rzeki, przy południowym skraju folwarku i ciągnie się równolegle do drogi folwarcznej wiodącej do Łankiejm, na prawym brzegu Sajny, od północnego zachodu ku południowemu wschodowi (punkty wysokościowe 67,2, 62, 70, 72,3). Mniej więcej na wysokości punktu 67,2 znajduje się prawy narożnik wału ziemnego. W tym miejscu skręca on ku zachodowi, w kierunku rzeki, oddalonej około 80 m. Po stronie zewnętrznej wału ziemnego biegnie fosa. Założenie obronne znajduje się na terenie ogrodu, który należy do majątku i jest porośnięty drzewami. Właściciel majątku, podpułkownik emerytowany von Mirbach, chroni je przed jakimkolwiek uszczerbkiem”. Sam majątek był zgoła niewielki -–w 1889 r. liczono mu 375 ha, w 1913 r. – 326 ha, w 1932 r. – 350 ha. Ostatnim właścicielem był generał baron Günther von Mirbach, który zatrudniał zarządcę o nazwisku Dzikoński. W folwarku było 30 koni i 120 sztuk bydła. Tytejszy młyn wodny pozostawał nadal własnością poprzednich właścicieli Krzemit, von der Groebenów.
Zabytki
- Parterowy dwór z XVII lub XVIII stulecia, przebudowany w wieku XIX. Dwór otoczony jest przez park krajobrazowy
Bibliografia
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
- Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 15.03.2014]
- Historia wsi Krzemity [data dostępu: 15.03.2014]
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
Przypisy
