Józef Kupczyk

Józef Kupczyk Stary Wiarus znad Łyny
Data i miejsce urodzenia	1846 r. Bartąg
Data i miejsce śmierci	7 XI 1911 r. Bartąg
Miejsce spoczynku	Bartąg
Zawód	Rzeźbiarz, poeta

Józef Kupczyk (ur. w 1846 r. w Bartągu koło Olsztyna, zm. 7 XI 1911 r. w Bartągu) – poeta, rzeźbiarz, bibliofil.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Urodził się w Bartągu, powiat olsztyński, w rodzinie chłopskiej. Był synem Jakuba, cieśli, który posiadał gospodarstwo niedaleko Bartąga. Dzierżawił też od nadleśnictwa sąsiadujące z gospodarstwem pole. Józef nie uzyskał żadnego wykształcenia. Był samoukiem. Zawód stolarza nabył dzięki praktyce. Józef Kupczyk odbył służbę wojskową w armii pruskiej. W 1871 r., jako żołnierz armii pruskiej trafił do Gdańska. Prawdopodobne jest również, że szukał tam pracy jako stolarz.

Praca

Jako samouk wykonywał rzeźby, głównie o tematyce religijnej. Wykonywał je dla kościołów wiejskich, m. in.: ołtarze w Bartągu i Klebarku. Tworzył też figury świętych i przydrożne krzyże, a nawet pozytywki. Dodatkowo zajmował się budową i naprawą zniszczonych organów kościelnych. Swoje usługi rzeźbiarskie reklamował w "Gazecie Olsztyńskiej", oferując budowę ołtarzy, ambon, konfesjonałów, chrzcielnic, krzyży. Pisał korespondencje do "Pielgrzyma" i "Gazety Olsztyńskiej", ogłaszając się jako rzeźbiarz i stolarz. Wiersze religijne i patriotyczne pisał w języku polskim. Być może pod wpływem Andrzeja Samulowskiego, z którym się przyjaźnił. Z okazji ślubu syna Mieczysława z Józefą Biegałówną z Gietrzwałdu,Andrzej Samulowski napisał im wiersz. Teksty rękopiśmienne Kupczyka zaginęły po 1945 r.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Kupczyk był związany z ruchem polskim na Warmii. Od 1882 r. miał w swoim domu bibliotekę Towarzystwa Czytelń Ludowych, liczącą 260 tytułów. Przez władze pruskie był przepytywany w sprawie biblioteki. Skonfiskowano pięć książek, które uznano za niepożądane politycznie, jak również zakazano rozpowszechniania biografii Jana Kilińskiego. Na zarzuty współpracy z polskimi organizacjami z ziem wielkopolskich Kupczyk mówił, że książki osobiście zakupił i służą mu do użytku własnego i w celach zarobkowych, z zamiarem wypożyczania ich za pieniądze. Należy przypuszczać, że władze pruskie wierzyły tłumaczeniom Kupczyka, o czym świadczy uwolnienie go od kary i kosztów. W 1892 r. bibliotekę Towarzystw Czytelń Ludowych przeniesiono z domu Kupczyka do Rusi, do kowala Jana Jagalskiego. W 1910 r. Kupczyk brał udział w założeniu Banku Polskiego w Olsztynie. W tym samym czasie wybudował duży dom w Bartągu.

Ciekawostki

Przypuszcza się, że Kupczyk był autorem korespondencji zamieszczonych w "Gazecie Olsztyńskiej" pod pseudonimem "Stary Wiarus znad Łyny". Poświęcone one były germanizacji wsi, a także odkryciom archeologicznym w okolicy Bartąga. Wiersze religijne i patriotyczne Kupczyka pozostały w rękopisie, po II wojnie światowej zaginęły. W czasopiśmie "Mazur" wydawanym przez Jana Karola Sembrzyckiego, o Józefie Kupczyku, pod rokiem 1884, pisano: "Kupczyk jest rodem Warmiak z rodziców polskiej narodowości, miłujący swój ojczysty język, choć i w niemieckim nie da się oszukać. Jest dobrym obywatelem pruskim, służył w wojsku, składał przysięgę najjaśniejszemu królowi, której też wiernie dochował". W kościele w Bartągu, w kuli nad żyrandolem, zachowały się krótkie zapiski Józefa Kupczyka odnoszące się do jego stosunku do rzeczywistości: "Mowa przeważnie polska, lecz teraz chcą nas gwałtem zniemczyć, czytamy gazety polskie, Pielgrzyma, Przyjaciela. Niemców mamy czystych sześciu.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967. Józef Kupczyk - <http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Kupczyk, 18 listopada 2013>