Leniec bezpodkwiatkowy

Leniec bezpodkwiatkowy (Thesium ebracteatum Hayne) – gatunek rośliny z rodziny sandałowcowatych (Santalaceae).

Morfologia

Bylina wysokości 10-30 cm, o płożącym się kłączu oraz rozłogach, z których wyrastają liczne, nierozgałęzione, ulistnione łodygi. Liście siedzące, szerokości 2-3,5 mm, z trzema niewyraźnymi nerwami, umieszczone skrętolegle na łodydze. Kwiaty wyrastają pojedynczo na gałązkach długości do 18 mm, w luźnym gronie opatrzonym na szczycie pęczkiem liści. Okwiat jest 5-krotny, zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z zewnątrz zielony a od wewnątrz białawy, drobny, osadzony na bardzo krótkiej (1,5-1,8 mm) szypułce. Listkowata przysadka jest wielokrotnie dłuższa od owocu. Kwitnie głównie w maju, owocuje na przełomie maja i czerwca Owocem jest jednonasienny, kulisto-jajowaty, skórzasty orzeszek długości 2-2,5 mm.

Rozmieszczenie i ekologia

Leniec bezpodkwiatkowy jest gatunkiem związanym z kontynentalną częścią Europy. Jego zasięg obejmuje wschodnią część kontynentu, od wschodniej części Niemiec po Ural i od Rumunii i Ukrainy po Estonię. W krajach położonych za zachód i na południe od Polski, w Niemczech, Czechach i Austrii, stanowiska gatunku są nieliczne i rozproszone. W Polsce gatunek notowany był na przeważającej części Niżu. Zdecydowana większość stanowisk koncentruje się na obszarze położonym na wschód od dolnej i środkowej Wisły (oraz w jej dolinie) – na Podlasiu, Suwalszczyźnie, wschodnim Mazowszu, południu Mazur i Warmii oraz na północy Kujaw.

W Polsce leniec bezpodkwiatkowy występuje w widnych lasach liściastych i borach mieszanych, a także w murawach kserotermicznych i napiaskowych oraz na wrzosowiskach.

Wartość użytkowa

Roślina podlegająca w Polsce ścisłej ochronie. Na "Czerwonej Liście" umieszczona w grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia V). Leniec bezpodkwiatkowy jest gatunkiem o znaczeniu wspólnotowym, wymaga wyznaczenia obszaru NATURA 2000.

Ciekawostki

Leńca bezpodkwiatkowego można pomylić z leńcem pospolitym Thesium linophyllon, występującym w murawach. W okresie kwitnienia i owocowania różnią się wyraźnie – u leńca pospolitego, oprócz przysadki pod kwiatem znajdują się dodatkowo dwa podkwiatki, a do tego kwiatostan jest wiechowaty (a nie groniasty) i pozbawiony pęczka liści. W stanie płonnym oba gatunki są trudne do odróżnienia.

Leniec bezpodkwiatkowy jest półpasożytem, który za pomocą ssawek czerpie wodę i sole mineralne z korzeni innych roślin. Półpasożyt ten jest prawdopodobnie niespecyficzny względem gatunku żywiciela.

Współcześnie w Polsce najlepiej zachowane populacje leńca bezpodkwiatkowego znajdują się w dużych kompleksach leśnych północno-wschodniej części kraju, takich jak Puszcza Augustowska czy lasy Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.

Bibliografia

K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.

P. Pawlikowski: Leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum Hayne. W: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. METODYKA MONITORINGU, GIOŚ: 1-18. [1]

T. Załuski: Thesium ebracteatum Hayne Leniec bezpodkwiatkowy. W: Poradnik ochrony siedlisk i gatunków: 187-190. GDOŚ [http://www.natura2000.gdos.gov.pl/uploads/download/264

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Leniec_bezpodkwiatkowy