Aksamitkówka złota

Aksamitkówka złota
Phaeolepiota aurea
(Matt.) Maire
Aksamitkówka złota – owocniki, źródło: wikimedia.org [20.05.2014]
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby podstawkowe
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pieczarkowate
Rodzaj	aksamitkówka
Gatunek	aksamitkówka złota
Synonimy

Aksamitkówka złota (Phaeolepiota aurea (Matt.) Maire) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae), z rzędu pieczarkowców (Agaricales)

Owocnik

Owocniki aksamitkówki złotej pojawiają się od września do listopada. Złotożółty, suchy i drobnoziarnisty (drobne ziarenka przywierają i brudzą dłoń podczas dotyku) kapelusz może osiągać 25 cm średnicy, z reguły pozostaje jednak mniejszy (5–15 cm). U młodych owocników jest on kulisty i długo otoczony osłoną, później wypukły, aż wreszcie szeroko rozpostarty lub płaski. Trzon jest cylindryczny z maczugowatą podstawą, wysokości nawet 20 cm. Pod wzniesionym, szerokim, żółtobrązowym, błoniastym pierścieniem jest równomiernie ziarnisty i zabarwiony podobnie jak kapelusz. Pierścień jest widoczny dopiero po oddzieleniu się od krawędzi kapelusza. Blaszki są gęste, rdzawożółte lub jasno rdzawobrązowe, nieprzyrośnięte do trzonu. Wysyp zarodników jest rdzawobrązowy.

Rozmieszczenie i ekologia

Aksamitkówka złota jest taksonem szeroko rozpowszechnionym w strefie klimatu umiarkowanego. Jest grzybem o zasięgu euroazjatycko-północnoamerykańskim, spotykanym od Alaski po Daleki Wschód. W Europie jest to gatunek rzadki lub bardzo rzadki, w niektórych krajach znany z pojedynczych stanowisk. Na obszarze Polski gatunek ten ma bardzo nieliczne udokumentowane stanowiska. Jej pierwsze stanowiska na Warmii i Mazurach ujawniono w 2006 r.

Aksamitkówka złota rośnie zazwyczaj gromadnie jako saprotrof na żyznych, wilgotnych glebach, na siedliskach najczęściej przekształconych przez człowieka, często w miastach,, zazwyczaj wśród traw, pokrzyw i innych chwastów, w miejscach ruderalnych, pod bzami Sambucus, w pobliżu lasów lub, rzadziej, w lasach liściastych i mieszanych.

Wartość użytkowa

Aksamitkówka złota w Polsce jest zaliczana do kategorii grzybów rzadkich – R. Jest gatunkiem zasługującym na ochronę. Jej okazałe owocniki, przyciągające wzrok rozmiarami, kształtem i barwą, bywają bezmyślnie niszczone. Mogą być zbierane do celów konsumpcyjnych; w większości atlasów poświęconych grzybom, jakie ukazały się w ostatnim czasie w Polsce, gatunek ten jest zaliczany do grzybów jadalnych. Spożycie owocników tego gatunku może jednak powodować w indywidualnych przypadkach zaburzenia gastryczne. W owocnikach aksamitkówki wykryto m.in. obecność kwasu cyjanowodorowego HCN, silnie trującej substancji potocznie zwanej kwasem pruskim.

Ciekawostki

Ze względu na specyficzne siedliska, w których występuje aksamitkówka (pobocza dróg i ulic, śmietniska i cmentarze), gatunek ten jest czasem określany nazwą "grzyb cmentarny" (z niem. "Friedhofspilz").

Na Warmii i Mazurach aksamitkówka złota znana jest współcześnie z dwóch stanowisk koło Olsztyna: z kompleksu ogródków działkowych "Wójtowa Rola" w Wójtowie oraz Leśnego Arboretum w Kudypach.

Bibliografia

Kubiak Dariusz, Dynowska Maria, Nowe stanowiska aksamitkówki złotej Phaeolepiota aurea w Polsce, "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" 2006, nr 62, z. 2, s. 93-98.

W. Wojewoda, M. Ławrynowicz: Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. red. Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. SzelagKraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 55-70.

Linki zewnętrzne

pl.wikipedia.org, aksamitkówka złota [20.04.2014]