Orzyny: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zobacz też) |
|||
Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
− | <big>''' Orzyny''' (Orżyny, dawniej ''Arwiny'', niem. ''Erben'') – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. | + | <big>''' Orzyny''' (Orżyny, dawniej ''Arwiny'', niem. ''Erben'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat szczycieński | powiecie szczycieńskim]], w [[gmina Dźwierzuty |gminie Dźwierzuty]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[administracja|administracyjnie]] należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. |
− | |||
− | W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. | ||
− | |||
− | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
− | Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od Szczytna, na północnym krańcu | + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od [[Szczytno|Szczytna]], na północnym krańcu [[Jezioro Łęsk|Jeziora Łęsk]], wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku [[Mrągowo|Mrągowa]]. |
<br/> | <br/> | ||
Linia 45: | Linia 41: | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.). | Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.). | ||
+ | We wsi odnaleziono groby pochodzące z okresu [[kultura amfor kulistych|kultury amfor kulistych]]. | ||
+ | Wieś istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr [[Rańsk|rańskich]]. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z [[Sorkwity|Sorkwit]]; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu [[pałac w Orzynach|pałacyk]] z parkiem. W 1930 roku majątek [[Arwiny]] został rozparcelowany . Przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] działały we wsi gorzelnia i młyn wodny.Wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Dariusz Lepczak]]<ref> http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145 [data dostępu: 10.09.2013]</ref>. | ||
− | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach: | |
− | |||
− | |||
1539 – 43 gospodarstwa | 1539 – 43 gospodarstwa | ||
+ | |||
1782 – 29 gospodarstw | 1782 – 29 gospodarstw | ||
+ | |||
1818 – 218 osób, 26 gospodarstw | 1818 – 218 osób, 26 gospodarstw | ||
+ | |||
1939 – 604 osoby | 1939 – 604 osoby | ||
− | + | <br/> | |
− | + | ===Szkolnictwo=== | |
+ | W miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach|Zespół Szkolno-Przedszkolny]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
Linia 63: | Linia 63: | ||
*Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu | *Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu | ||
*Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły | *Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły | ||
− | *Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku | + | *Dawny [[cmentarz ewangelicki w Orzynach|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku |
<br/> | <br/> | ||
Linia 78: | Linia 78: | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
− | + | <references/> | |
<br/> | <br/> | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
− | + | [[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 00:29, 28 paź 2013 (CET) | |
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST) | [[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST) | ||
− | [[Kategoria: Miejscowość]] | + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: wieś sołecka]] [[Kategoria: powiat szczycieński]] [[Kategoria: gmina Dźwierzuty]] |
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST) | [[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST) |
Wersja z 01:29, 28 paź 2013
Orzyny | |
| |
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
| |
Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
Państwo | ![]() |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | szczycieński |
Gmina | Dźwierzuty |
Liczba ludności (2010) | 328 (łącznie Orzyny i Kulka) |
Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
Kod pocztowy | 12-120 |
Tablice rejestracyjne | NSZ |
![]() {{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Orzyny (Orżyny, dawniej Arwiny, niem. Erben) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od Szczytna, na północnym krańcu Jeziora Łęsk, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku Mrągowa.
Dzieje miejscowości
Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.). We wsi odnaleziono groby pochodzące z okresu kultury amfor kulistych. Wieś istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr rańskich. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z Sorkwit; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu pałacyk z parkiem. W 1930 roku majątek Arwiny został rozparcelowany . Przed I wojną światową działały we wsi gorzelnia i młyn wodny.Wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Dariusz Lepczak[1].
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
1539 – 43 gospodarstwa
1782 – 29 gospodarstw
1818 – 218 osób, 26 gospodarstw
1939 – 604 osoby
Szkolnictwo
W miejscowości funkcjonuje Zespół Szkolno-Przedszkolny.
Zabytki:
- Pałacyk z początków XX wieku, dwukondygnacyjny, z tarasem, zdobiona elewacja; pozostałości parku z widokiem na wyspę na jeziorze; obecnie własność gminy Dźwierzuty
- Czworak z dawnych zabudowań folwarcznych, murowany z kamienia
- Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
- Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
- Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
Bibliografia:
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 3-6.
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
- Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 29.09.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 29.09.2013]
Przypisy
- Skocz do góry ↑ http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145 [data dostępu: 10.09.2013]
Zobacz też
Emes (dyskusja) 00:29, 28 paź 2013 (CET) Emes (dyskusja) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST) Emes (dyskusja) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)