Orzyny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Zobacz też)
Linia 31: Linia 31:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
<big>''' Orzyny''' (Orżyny, dawniej ''Arwiny'', niem. ''Erben'') – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty.
+
<big>''' Orzyny''' (Orżyny, dawniej ''Arwiny'', niem. ''Erben'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat szczycieński | powiecie szczycieńskim]], w [[gmina Dźwierzuty |gminie Dźwierzuty]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[administracja|administracyjnie]] należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
 
 
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.  
 
 
 
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w  południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od Szczytna, na północnym krańcu jeziora Łęsk, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku Mrągowa.
+
Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], w  południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od [[Szczytno|Szczytna]], na północnym krańcu [[Jezioro Łęsk|Jeziora Łęsk]], wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku [[Mrągowo|Mrągowa]].
  
 
<br/>
 
<br/>
Linia 45: Linia 41:
 
=== Dzieje miejscowości ===
 
=== Dzieje miejscowości ===
 
Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.).
 
Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.).
 +
We wsi odnaleziono groby pochodzące z okresu [[kultura amfor kulistych|kultury amfor kulistych]].
 +
Wieś istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr [[Rańsk|rańskich]]. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z [[Sorkwity|Sorkwit]]; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu [[pałac w Orzynach|pałacyk]] z parkiem. W 1930 roku majątek [[Arwiny]] został rozparcelowany . Przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] działały we wsi gorzelnia i młyn wodny.Wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Dariusz Lepczak]]<ref> http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145 [data dostępu: 10.09.2013]</ref>.
  
We wsi odnaleziono groby pochodzące z okresu kultury amfor kulistych.
+
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
Wieś istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr rańskich. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z Sorkwit; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu pałacyk z parkiem. W 1930 roku majątek Arwiny został rozparcelowany . Przed I wojną światową działały we wsi gorzelnia i młyn wodny.
 
  
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych
 
 
1539 – 43 gospodarstwa
 
1539 – 43 gospodarstwa
 +
 
1782 – 29 gospodarstw
 
1782 – 29 gospodarstw
 +
 
1818 – 218 osób, 26 gospodarstw
 
1818 – 218 osób, 26 gospodarstw
 +
 
1939 – 604 osoby
 
1939 – 604 osoby
 
+
<br/>
 
+
===Szkolnictwo===
 +
W miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach|Zespół Szkolno-Przedszkolny]].
 
<br/>
 
<br/>
  
Linia 63: Linia 63:
 
*Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
 
*Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
 
*Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
 
*Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
*Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
+
*Dawny [[cmentarz ewangelicki w Orzynach|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku
  
 
<br/>
 
<br/>
Linia 78: Linia 78:
 
{{Przypisy}}  
 
{{Przypisy}}  
  
 
+
<references/>
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Zobacz też ==
 
== Zobacz też ==
 
+
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 00:29, 28 paź 2013 (CET)
 
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)
 
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)
[[Kategoria: Miejscowość]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: wieś sołecka]] [[Kategoria: powiat szczycieński]]  [[Kategoria: gmina Dźwierzuty]]  
 
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)
 
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)

Wersja z 01:29, 28 paź 2013


Orzyny

Pole-obowiązkowe
Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Gmina Dźwierzuty
Liczba ludności (2010) 328 (łącznie Orzyny i Kulka)
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 12-120
Tablice rejestracyjne NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Orzyny
Orzyny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Orzyny
Orzyny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Orzyny (Orżyny, dawniej Arwiny, niem. Erben) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od Szczytna, na północnym krańcu Jeziora Łęsk, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku Mrągowa.


Dzieje miejscowości

Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.). We wsi odnaleziono groby pochodzące z okresu kultury amfor kulistych. Wieś istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr rańskich. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z Sorkwit; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu pałacyk z parkiem. W 1930 roku majątek Arwiny został rozparcelowany . Przed I wojną światową działały we wsi gorzelnia i młyn wodny.Wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Dariusz Lepczak[1].

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

1539 – 43 gospodarstwa

1782 – 29 gospodarstw

1818 – 218 osób, 26 gospodarstw

1939 – 604 osoby

Szkolnictwo

W miejscowości funkcjonuje Zespół Szkolno-Przedszkolny.

Zabytki:

  • Pałacyk z początków XX wieku, dwukondygnacyjny, z tarasem, zdobiona elewacja; pozostałości parku z widokiem na wyspę na jeziorze; obecnie własność gminy Dźwierzuty
  • Czworak z dawnych zabudowań folwarcznych, murowany z kamienia
  • Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
  • Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
  • Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku


Bibliografia:

  1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
  2. Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 3-6.
  3. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
  4. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
  5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
  6. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
  7. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 29.09.2013]
  8. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 29.09.2013]

Przypisy



Zobacz też

Emes (dyskusja) 00:29, 28 paź 2013 (CET) Emes (dyskusja) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST) Emes (dyskusja) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)