Bractwo Opatrzności Bożej w Bartągu

Bractwo Opatrzności Bożej w Bartągu – towarzystwo religijne utworzone w XVIII wieku.

Historia

W pierwszej połowie XVIII wieku Bartąg był obok Biskupca miejscem działalności Bractwa Opatrzności Bożej. Bractwa te uległy jednak szybkiemu zanikowi. W przypadku Bartąga inicjatywę reaktywacji stowarzyszenia podjął ówczesny proboszcz Tomasz Grem (1746-1810).

Grem zasłynął jako aktywny i sprawny działacz propagujący ideę tworzenia szkół ludowych. Pomysł odtworzenia bractwa był kolejną próbą ożywienia życia społeczno-religijnego lokalnej ludności w ramach struktur miejscowej parafii. Bractwo miało być stowarzyszeniem dostępnym dla kobiet i mężczyzn, niezwiązanym z konkretną grupą zawodową. Stowarzyszenie miało się skupić na niesieniu pomocy osobom chorym i ubogim, wspieraniu wdów i sierot.

Odpusty

14 lutego 1780 roku papież Pius VI wydał dwa brewe adresowane do ówczesnego biskupa warmińskiego Ignacego Krasickiego. Dokumenty dotyczyły odpustów, które papież oficjalnie nadawał Bractwu Opatrzności Bożej w Bartągu. Warunki ich otrzymania zostały niezwykle skrupulatnie opisane w brewe. Członkowie stowarzyszenia mogli otrzymać odpust cząstkowy lub zupełny. Ten pierwszy obowiązywał dokładnie przez 7 lat i 280 dni. Dotyczył członków Bractwa, którzy w miejscowym kościele pw. św. Jana Ewangelisty pomodlą się w trakcie trwania mszy - modlitwa mogła się jednak odbyć również poza nabożeństwem. Odpust cząstkowy mógł także obowiązywać przez okres 60 dni - obejmował on wówczas członków stowarzyszenia którzy:

• przyjmą w swoich domach ubogich, którym zapewnią wyżywienie i niezbędną opiekę
• pogodzą dwie skłócone ze sobą strony
• jako uczestnicy pojawią się na procesji lub pogrzebie
• dołączą do duchownego, który wybierze się z Najświętszym Sakramentem do chorych .

W sytuacji, kiedy członkowie Bractwa nie będą w stanie wypełnić wyżej wymienionych warunków, powinni na głos dzwonu odmówić pięciokrotnie modlitwę Ojcze Nasz i Zdrowaś Mario za zmarłych współbraci. Istniała jeszcze jedna możliwość, nastręczająca chyba najwięcej trudności; otóż członek Bractwa winien sprowadzić do drogę wiary i moralności grzesznika, ewentualnie szerzyć nauki kościelne wśród żyjących w niewiedzy.

Odpust zupełny przyznawano natomiast każdej osobie, która zdecydowała się wstąpić w szeregi Bractwa Opatrzności Bożej, pod warunkiem przystąpienia do spowiedzi i Komunii Świętej. Do odpustu zupełnego mieli również prawo wierni, którzy po przystąpieniu do spowiedzi i Komunii, modlili się w kościele pw. św. Jana Ewangelisty w dzień głównego święta Bractwa (dzień uroczystości, zgodnie z wolą papieża, miał zostać wyznaczony przez biskupa warmińskiego).

Rozwój Bractwa Opatrzności Bożej

W 1781 roku jako pierwszy do Bractwa wstąpił biskup sufragan Karol von Zehmen. Przystępowali do niego wierni z obszaru całej Warmii, trafiali się również członkowie pochodzący z Mazowsza i Królewca. W latach 1781-1797 liczba członków Bractwa wzrosła do 4 758 osób.

Kolejna przerwa w działalności Bractwa nastąpiła w latach 1890-1913. Najprawdopodobniej kolejni proboszczowie nie wykazywali zainteresowania podtrzymania tradycji stowarzyszenia. Bractwo zostało ponownie reaktywowane w 1917 roku przez ówczesnego proboszcza ks. Otto Langkaua. Kult Opatrzności Bożej wpłynął na rozwój ruchu pielgrzymkowego do Bartąga - łosierów.

Po zakończeniu II wojny światowej idea bractw religijnych nie miała szans utrzymania się w realiach Polski Ludowej. Jednak w 2001 roku ówczesny proboszcz parafii w Bartągu, ks. Eugeniusz Bartusik, reaktywował Bractwo Opatrzności Bożej nawiązujące bezpośrednio do tradycji XVIII-wiecznego pierwowzoru.

Zobacz też

• Bractwa warmińskie
• Kiermas

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Barczewski Walenty, Kiermasy na Warmii, posł., noty i słowniczek Jan Chłosta, Olsztyn 2002.
Jasiński Janusz, Między Prusami a Polską. Rozprawy z dziejów Warmii i Mazur w XVIII-XX wieku, Olsztyn 2003.
Parafia w Bartągu [14.10.2014]
Tajemnice Bartąga [14.10.2014]