Kurzętnik (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "| " na "|") |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Kurzętnik | |Gmina = Kurzętnik | ||
| − | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Kurzętnik.jpg | Herb gminy Kurzętnik | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Kurzętnik.jpg |Herb gminy Kurzętnik |
|flaga_gminy = | |flaga_gminy = | ||
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://bip.warmia.mazury.pl/kurzetnik_gmina_wiejska/ | |bip = http://bip.warmia.mazury.pl/kurzetnik_gmina_wiejska/ | ||
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Kurzętnik''' – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat nowomiejski| powiatu nowomiejskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Kurzętnik| Kurzętniku]]. | + | '''Gmina Kurzętnik''' – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat nowomiejski|powiatu nowomiejskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Kurzętnik|Kurzętniku]]. |
Gmina rolnicza, posiadająca korzystne warunki naturalne do produkcji rolnej i rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. | Gmina rolnicza, posiadająca korzystne warunki naturalne do produkcji rolnej i rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. | ||
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Wojciech Dereszewski]]<ref name="p1">[http://www.kurzetnik.pl/index.php Urząd Gminy Kurzętnik ] [20.10.2014]</ref>. | Władzę w gminie sprawuje wójt [[Wojciech Dereszewski]]<ref name="p1">[http://www.kurzetnik.pl/index.php Urząd Gminy Kurzętnik ] [20.10.2014]</ref>. | ||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>: | ||
| − | [[Plik: Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku.jpg| thumb|right|290px|Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku.<br>Fot. Podkomorzy. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kurz%C4%99tnik_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny.JPG Commons Wikimedia] ]] | + | [[Plik: Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku.<br>Fot. Podkomorzy. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kurz%C4%99tnik_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny.JPG Commons Wikimedia] ]] |
| − | [[Plik: Ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku.jpg| thumb|right|290px|Ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku.<br>Fot. 1bumer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kurz%C4%99tnik_zamek1%28WLZ12%29.jpg Commons Wikimedia]]] | + | [[Plik: Ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku.jpg|thumb|right|290px|Ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku.<br>Fot. 1bumer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kurz%C4%99tnik_zamek1%28WLZ12%29.jpg Commons Wikimedia]]] |
| − | [[Plik: Grodzisko we wsi Nielbark.jpg|thumb|right|290px| Grodzisko we wsi Nielbark.<br>Fot. Czonek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nielbark_grodzisko.JPG Commons Wikimedia] | + | [[Plik: Grodzisko we wsi Nielbark.jpg|thumb|right|290px|Grodzisko we wsi Nielbark.<br>Fot. Czonek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nielbark_grodzisko.JPG Commons Wikimedia] |
]] | ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|-- | |-- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 9043 || 100 || 4515 || 49,9 || 4528 || 50,1 | + | |liczba ||9043 ||100 ||4515 ||49,9 ||4528 ||50,1 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 61 || colspan=2| 30,5 || colspan=2| 30,5 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|61 ||colspan=2|30,5 ||colspan=2|30,5 |
|} | |} | ||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Kurzętnik wynosiło -7 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 6% migracji w powiecie nowomiejskim oraz 0,2% w województwie warmińsko-mazurskim. | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Kurzętnik wynosiło -7 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 6% migracji w powiecie nowomiejskim oraz 0,2% w województwie warmińsko-mazurskim. | ||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
Powstające po II wojnie światowej granice i podziały terytorialne na ziemiach dzisiejszej Polski opierały się początkowo na przedwojennym podziale administracyjnym. Podział ten umiejscawiał gminę Kurzętnik w powiecie lubawskim w województwie pomorskim. W 1948 roku powiat lubawski przemianowano na powiat nowomiejski<ref>Dz.U. 1948, nr 12, poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19480120097 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, gmina Kurzętnik stała się jego częścią. W 1950 roku na mocy ustawy o zmianach podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref> powiat nowomiejski (a wraz z nim gminę Kurzętnik) włączono do województwa olsztyńskiego. | Powstające po II wojnie światowej granice i podziały terytorialne na ziemiach dzisiejszej Polski opierały się początkowo na przedwojennym podziale administracyjnym. Podział ten umiejscawiał gminę Kurzętnik w powiecie lubawskim w województwie pomorskim. W 1948 roku powiat lubawski przemianowano na powiat nowomiejski<ref>Dz.U. 1948, nr 12, poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19480120097 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, gmina Kurzętnik stała się jego częścią. W 1950 roku na mocy ustawy o zmianach podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref> powiat nowomiejski (a wraz z nim gminę Kurzętnik) włączono do województwa olsztyńskiego. | ||
| − | W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Kurzętnik przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. W 1973 roku reaktywowano gminę Kurzętnik, a w jej skład weszły sołectwa: [[Bratuszewo]], [[Brzozie Lubawskie]], [[Kamionka (gmina Kurzętnik)| Kamionka]], [[Kąciki]], [[Krzemieniewo]], [[Kurzętnik]], [[Lipowiec (gmina Kurzętnik)|Lipowiec]], [[Małe Bałówki]], [[Marzęcice]], [[Mikołajki (gmina Kurzętnik)| Mikołajki]], [[Nielbark]], [[Otręba]], [[Sugajenko]], [[Szafarnia]], [[Tereszewo]], [[Tomaszewo]], [[Wawrowice]], [[Wielkie Bałówki]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. | + | W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Kurzętnik przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. W 1973 roku reaktywowano gminę Kurzętnik, a w jej skład weszły sołectwa: [[Bratuszewo]], [[Brzozie Lubawskie]], [[Kamionka (gmina Kurzętnik)|Kamionka]], [[Kąciki]], [[Krzemieniewo]], [[Kurzętnik]], [[Lipowiec (gmina Kurzętnik)|Lipowiec]], [[Małe Bałówki]], [[Marzęcice]], [[Mikołajki (gmina Kurzętnik)|Mikołajki]], [[Nielbark]], [[Otręba]], [[Sugajenko]], [[Szafarnia]], [[Tereszewo]], [[Tomaszewo]], [[Wawrowice]], [[Wielkie Bałówki]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. |
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przestał istnieć powiat nowomiejski. Gmina Kurzętnik została bezpośrednio częścią województwa toruńskiego. | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przestał istnieć powiat nowomiejski. Gmina Kurzętnik została bezpośrednio częścią województwa toruńskiego. | ||
| Linia 64: | Linia 64: | ||
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref> umiejscowiły gminę Kurzętnik w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim. | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref> umiejscowiły gminę Kurzętnik w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim. | ||
| − | Gmina wiejska Kurzętnik graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina wiejska)| Biskupiec]], [[Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)| Nowe Miasto Lubawskie]], [[Grodziczno (gmina wiejska)| Grodziczno]], oraz z gminami województwa kujawsko-pomorskiego: Brzozie i Zbiczno. | + | Gmina wiejska Kurzętnik graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina wiejska)|Biskupiec]], [[Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)|Nowe Miasto Lubawskie]], [[Grodziczno (gmina wiejska)|Grodziczno]], oraz z gminami województwa kujawsko-pomorskiego: Brzozie i Zbiczno. |
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bratuszewo]], [[Brzozie Lubawskie]], [[Kamionka (gmina Kurzętnik)| Kamionka]], [[Kąciki]], [[Krzemieniewo]], [[Kurzętnik]]: Kurzętnik I i Kurzętnik II, [[Lipowiec (gmina Kurzętnik)|Lipowiec]], [[Małe Bałówki]], [[Marzęcice]], [[Mikołajki (gmina Kurzętnik)| Mikołajki]], [[Nielbark]], [[Otręba]], [[Sugajenko]], [[Szafarnia]], [[Tereszewo]], [[Tomaszewo]], [[Wawrowice]], [[Wielkie Bałówki]]. | + | Sołectwa: [[Bratuszewo]], [[Brzozie Lubawskie]], [[Kamionka (gmina Kurzętnik)|Kamionka]], [[Kąciki]], [[Krzemieniewo]], [[Kurzętnik]]: Kurzętnik I i Kurzętnik II, [[Lipowiec (gmina Kurzętnik)|Lipowiec]], [[Małe Bałówki]], [[Marzęcice]], [[Mikołajki (gmina Kurzętnik)|Mikołajki]], [[Nielbark]], [[Otręba]], [[Sugajenko]], [[Szafarnia]], [[Tereszewo]], [[Tomaszewo]], [[Wawrowice]], [[Wielkie Bałówki]]. |
Pozostałe miejscowości: [[Kacze Bagno]], [[Ostrówki]], [[Rygiel]]. | Pozostałe miejscowości: [[Kacze Bagno]], [[Ostrówki]], [[Rygiel]]. | ||
| Linia 77: | Linia 77: | ||
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Kurzętnik, Szafarnia, Otręba, Nielbark, Wawrowice<ref name="p1"/>. | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Kurzętnik, Szafarnia, Otręba, Nielbark, Wawrowice<ref name="p1"/>. | ||
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Kurzętnik wynosiła w 2013 roku 569. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 550 tworzy sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 75 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 99 firm w dziale budownictwo, 42 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 8 firm<ref name="p1"/>. W gminie rozwinięty jest przemysł metalowy i budowlany, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych firm działających na terenie gminy należą: Przedsiębiorstwo Przemysłu Betonów PREFABET - KURZĘTNIK sp. z o.o., [[Sektory kluczowe| EXPOM S.A. Kurzętnik]], Lavapol Spółka z o.o., ALSYBET Sp. z o.o. Kurzętnik, Bydgoskie Kopalnie Surowców Mineralnych w Bydgoszczy Kopalnia Nielbark, MARWIT - Kurzętnik, Firma Handlowo-Produkcyjna "Centrala Nasienna" Kurzętnik oraz [[Sektory kluczowe| Irwega]]. | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Kurzętnik wynosiła w 2013 roku 569. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 550 tworzy sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 75 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 99 firm w dziale budownictwo, 42 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 8 firm<ref name="p1"/>. W gminie rozwinięty jest przemysł metalowy i budowlany, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych firm działających na terenie gminy należą: Przedsiębiorstwo Przemysłu Betonów PREFABET - KURZĘTNIK sp. z o.o., [[Sektory kluczowe|EXPOM S.A. Kurzętnik]], Lavapol Spółka z o.o., ALSYBET Sp. z o.o. Kurzętnik, Bydgoskie Kopalnie Surowców Mineralnych w Bydgoszczy Kopalnia Nielbark, MARWIT - Kurzętnik, Firma Handlowo-Produkcyjna "Centrala Nasienna" Kurzętnik oraz [[Sektory kluczowe|Irwega]]. |
| − | Gmina Kurzętnik należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Związek Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"| Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"]] oraz [[LGD "Ziemia Lubawska"]]. | + | Gmina Kurzętnik należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Związek Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"|Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"]] oraz [[LGD "Ziemia Lubawska"]]. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Kurzętnik wynosiła 735 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 18,8% bezrobotnych w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]]. | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Kurzętnik wynosiła 735 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 18,8% bezrobotnych w [[Powiat nowomiejski|powiecie nowomiejskim]]. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,1% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,1% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 103: | Linia 103: | ||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]</ref>: | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]</ref>: | ||
| − | *[[Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim| kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim]] wraz z przykościelnym cmentarzem, gotycką kostnicą i plebanią | + | *[[Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim]] wraz z przykościelnym cmentarzem, gotycką kostnicą i plebanią |
*założenia urbanistyczne i rynek w Kurzętniku | *założenia urbanistyczne i rynek w Kurzętniku | ||
*ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku | *ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku | ||
| − | *[[Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku| kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku|kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
*zespół dworski w Kurzętniku | *zespół dworski w Kurzętniku | ||
| − | *[[Kościół pw. św. Jakuba w Mikołajkach| kościół pw. św. Jakuba w Mikołajkach]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[Kościół pw. św. Jakuba w Mikołajkach|kościół pw. św. Jakuba w Mikołajkach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
*dawna plebania ewangelicka (obecnie budynek mieszkalny) w Szafarnii | *dawna plebania ewangelicka (obecnie budynek mieszkalny) w Szafarnii | ||
| − | *[[Kościół pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie| kościół pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie]] | + | *[[Kościół pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie|kościół pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie]] |
*kuźnia murowana z końca XIX w. w Małych Bałówkach | *kuźnia murowana z końca XIX w. w Małych Bałówkach | ||
*drewniano-murowany młyn wodny w Wawrowicach | *drewniano-murowany młyn wodny w Wawrowicach | ||
| Linia 132: | Linia 132: | ||
*[[Szkoła Podstawowa im. Orła Białego w Brzoziu Lubawskim]] | *[[Szkoła Podstawowa im. Orła Białego w Brzoziu Lubawskim]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Tereszewie]] | *[[Szkoła Podstawowa w Tereszewie]] | ||
| − | *[[Zespół Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku]]: [[Przedszkole przy Zespole Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku| przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku| szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum w Zespole Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku| gimnazjum]] | + | *[[Zespół Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku]]: [[Przedszkole przy Zespole Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku|przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku|szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum w Zespole Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku|gimnazjum]] |
| − | *[[Zespół Szkół w Marzęcicach]]: [[Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Marzęcicach| szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum w Zespole Szkół w Marzęcicach| gimnazjum]] | + | *[[Zespół Szkół w Marzęcicach]]: [[Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Marzęcicach|szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum w Zespole Szkół w Marzęcicach|gimnazjum]] |
*[[Zespół Szkół Rolniczych w Kurzętniku]] | *[[Zespół Szkół Rolniczych w Kurzętniku]] | ||
*[[Zespół Szkół Zawodowych w Kurzętniku]] | *[[Zespół Szkół Zawodowych w Kurzętniku]] | ||
| Linia 142: | Linia 142: | ||
*LUKS TKKF Kurzętnik | *LUKS TKKF Kurzętnik | ||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[lkwim: Anibabki| Zespół ludowy Anibabki]] | + | *[[lkwim: Anibabki|Zespół ludowy Anibabki]] |
| − | *[[lkwim: Zespół dziecięcy Kurczaczki z Kurzętnika| Zespół dziecięcy Kurczaczki z Kurzętnika]] | + | *[[lkwim: Zespół dziecięcy Kurczaczki z Kurzętnika|Zespół dziecięcy Kurczaczki z Kurzętnika]] |
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | ||
| Linia 160: | Linia 160: | ||
Obszary [[Natura 2000]]: | Obszary [[Natura 2000]]: | ||
| − | *[[Natura 2000 Dolina Drwęcy | Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy]] (12 561,56 ha) | + | *[[Natura 2000 Dolina Drwęcy |Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy]] (12 561,56 ha) |
| − | *[[Natura 2000 Ostoja Brodnicka| Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Brodnicka]] (4 176,86 ha) | + | *[[Natura 2000 Ostoja Brodnicka|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Brodnicka]] (4 176,86 ha) |
Użytki ekologiczne: | Użytki ekologiczne: | ||
| Linia 167: | Linia 167: | ||
*[[użytek ekologiczny "Nielbark"]] (58 ha) | *[[użytek ekologiczny "Nielbark"]] (58 ha) | ||
*[[użytek ekologiczny "Tereszowskie Łąki"]] (64,27 ha) | *[[użytek ekologiczny "Tereszowskie Łąki"]] (64,27 ha) | ||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik znajdują się 2 pomniki przyrody<ref name="p3"/>, m.in. [[Głaz narzutowy w Kurzętniku| głaz narzutowy na terenie parku wiejskiego w Kurzętniku]]. | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik znajdują się 2 pomniki przyrody<ref name="p3"/>, m.in. [[Głaz narzutowy w Kurzętniku|głaz narzutowy na terenie parku wiejskiego w Kurzętniku]]. |
==Zobacz też:== | ==Zobacz też:== | ||
*[[Jan Kretkowski]] | *[[Jan Kretkowski]] | ||
Wersja z 11:37, 17 mar 2015
| Gmina Kurzętnik | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | nowomiejski | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Wojciech Dereszewski | ||
| Powierzchnia | 149,11 km² | ||
| Liczba sołectw | 19 | ||
| Liczba miejscowości | 21 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
9043 61 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 56 | ||
| Tablice rejestracyjne | NNM | ||
| TERYT | 2812042 | ||
| Urząd gminy ul. Grunwaldzka 39 13-306 Kurzętnik
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Kurzętnik – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu nowomiejskiego. Siedziba gminy znajduje się w Kurzętniku.
Gmina rolnicza, posiadająca korzystne warunki naturalne do produkcji rolnej i rozwoju turystyki, w tym agroturystyki.
Władzę w gminie sprawuje wójt Wojciech Dereszewski[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Kurzętnik zajmuje powierzchnię 149,11 km2[2], w tym:
- użytki rolne: 70,3% (10 485 ha)
- lasy: 19,3% (2 877 ha)
Gmina stanowi 33,7% powierzchni powiatu nowomiejskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 9043 | 100 | 4515 | 49,9 | 4528 | 50,1 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
61 | 30,5 | 30,5 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Kurzętnik wynosiło -7 osób[2], co stanowi 6% migracji w powiecie nowomiejskim oraz 0,2% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Powstające po II wojnie światowej granice i podziały terytorialne na ziemiach dzisiejszej Polski opierały się początkowo na przedwojennym podziale administracyjnym. Podział ten umiejscawiał gminę Kurzętnik w powiecie lubawskim w województwie pomorskim. W 1948 roku powiat lubawski przemianowano na powiat nowomiejski[3], gmina Kurzętnik stała się jego częścią. W 1950 roku na mocy ustawy o zmianach podziału administracyjnego państwa[4] powiat nowomiejski (a wraz z nim gminę Kurzętnik) włączono do województwa olsztyńskiego.
W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Kurzętnik przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy[6]. W 1973 roku reaktywowano gminę Kurzętnik, a w jej skład weszły sołectwa: Bratuszewo, Brzozie Lubawskie, Kamionka, Kąciki, Krzemieniewo, Kurzętnik, Lipowiec, Małe Bałówki, Marzęcice, Mikołajki, Nielbark, Otręba, Sugajenko, Szafarnia, Tereszewo, Tomaszewo, Wawrowice, Wielkie Bałówki[7].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat nowomiejski. Gmina Kurzętnik została bezpośrednio częścią województwa toruńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Kurzętnik w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim.
Gmina wiejska Kurzętnik graniczy z gminami: Biskupiec, Nowe Miasto Lubawskie, Grodziczno, oraz z gminami województwa kujawsko-pomorskiego: Brzozie i Zbiczno.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bratuszewo, Brzozie Lubawskie, Kamionka, Kąciki, Krzemieniewo, Kurzętnik: Kurzętnik I i Kurzętnik II, Lipowiec, Małe Bałówki, Marzęcice, Mikołajki, Nielbark, Otręba, Sugajenko, Szafarnia, Tereszewo, Tomaszewo, Wawrowice, Wielkie Bałówki.
Pozostałe miejscowości: Kacze Bagno, Ostrówki, Rygiel.
Gospodarka
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Kurzętnik jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią ponad 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 86,2% (9043 ha) to grunty orne, 13,4% (1404 ha) łąki i pastwiska, 0,4% 938 ha) to sady. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną.
Warunki przyrodnicze (w tym jeziora, lasy) i krajobrazowe sprzyjają rozwojowi turystyki, jednak brak całorocznej bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają ten proces.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Kurzętnik, Szafarnia, Otręba, Nielbark, Wawrowice[1].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Kurzętnik wynosiła w 2013 roku 569. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 550 tworzy sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 75 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 99 firm w dziale budownictwo, 42 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 8 firm[1]. W gminie rozwinięty jest przemysł metalowy i budowlany, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych firm działających na terenie gminy należą: Przedsiębiorstwo Przemysłu Betonów PREFABET - KURZĘTNIK sp. z o.o., EXPOM S.A. Kurzętnik, Lavapol Spółka z o.o., ALSYBET Sp. z o.o. Kurzętnik, Bydgoskie Kopalnie Surowców Mineralnych w Bydgoszczy Kopalnia Nielbark, MARWIT - Kurzętnik, Firma Handlowo-Produkcyjna "Centrala Nasienna" Kurzętnik oraz Irwega.
Gmina Kurzętnik należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko" oraz LGD "Ziemia Lubawska".
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Kurzętnik wynosiła 735 osób[1], co stanowi 18,8% bezrobotnych w powiecie nowomiejskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,1% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Dni Kurzętnika
- Międzywojewódzki Przegląd Zespołów Ludowych
- Kurzętnickie Impresje Orkiestr Dętych
- dożynki gminno-parafialne
Ludzie związani z gminą
- Leszek Jobs - współtwórca kickboxingu w Kurzętniku jako zawodnik, trener i działacz; organizator najbardziej prestiżowych imprez.
- Zofia Andrzejewska - społecznik, samorządowiec, wieloletni wójt gminy Kurzętnik.
- Renata Rochnowska - polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV i V kadencji, była radną gminy Kurzętnik.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik należą[11]:
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim wraz z przykościelnym cmentarzem, gotycką kostnicą i plebanią
- założenia urbanistyczne i rynek w Kurzętniku
- ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku
- kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku wraz z przykościelnym cmentarzem
- zespół dworski w Kurzętniku
- kościół pw. św. Jakuba w Mikołajkach wraz z przykościelnym cmentarzem
- dawna plebania ewangelicka (obecnie budynek mieszkalny) w Szafarnii
- kościół pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie
- kuźnia murowana z końca XIX w. w Małych Bałówkach
- drewniano-murowany młyn wodny w Wawrowicach
- leśniczówki w Wawrowicach i Ostrówkach
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki i ścieżki edukacyjne [Brodnicki Park Krajobrazowy|Brodnickiego Parku Krajobrazowego]
- ścieżka edukacyjna "Doliną rzeki Drwęcy"
- spływy kajakowe rzeką Drwęcą
- park wiejski w Kurzętniku
- "Góra zamkowa" i ruiny zamku w Kurzętniku
- wczesnośredniowieczne grodzisko w Nielbarku
- stadniny koni w Szafarni
- Brodnicki Park Krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
- lasy, jeziora
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Kurzętnik można uzyskać na stronie internetowej kurzetnik.pl.
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Kurzętnik istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Szkoła Podstawowa im. Orła Białego w Brzoziu Lubawskim
- Szkoła Podstawowa w Tereszewie
- Zespół Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku: przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum
- Zespół Szkół w Marzęcicach: szkoła podstawowa, gimnazjum
- Zespół Szkół Rolniczych w Kurzętniku
- Zespół Szkół Zawodowych w Kurzętniku
Sport
W gminie Kurzętnik organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: mistrzostwa warmińsko-mazurskiego zrzeszenia LZS w podnoszeniu ciężarów oraz drużynowy turniej o puchar wójta gminy Kurzętnik w podnoszeniu ciężarów, mistrzostwa Polski w kickboxingu, turniej w trójboju siłowym o puchar wójta gminy Kurzętnik, halowy turniej piłki nożnej osób niepełnosprawnych, turniej tenisa o puchar wójta gminy Kurzętnik, turnieje piłki nożnej i imprezy związane z obchodami Europejskiego Tygodnia Sportu oraz Polska Biega. Prężnie działają kluby:
- KS Zamek Kurzętnik
- LUKS TKKF Kurzętnik
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Parki krajobrazowe:
- Brodnicki Park Krajobrazowy (4 336 ha)
Rezerwaty przyrody:
- rezerwat Bagno Mostki (135,05 ha, z czego 35,18 ha leży w województwie warmińsko-mazurskim)
- rezerwat Rzeka Drwęca (1344,87 ha)
- rezerwat Wyspa na Jeziorze Partęciny Wielkie (0,6 ha)
- rezerwat Żurawie Bagno (5,56 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Drwęcy (17 472,4 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy (12 561,56 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Brodnicka (4 176,86 ha)
Użytki ekologiczne:
- użytek ekologiczny "Łąka nad Drwęcą" (0,04 ha)
- użytek ekologiczny "Nielbark" (58 ha)
- użytek ekologiczny "Tereszowskie Łąki" (64,27 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik znajdują się 2 pomniki przyrody[12], m.in. głaz narzutowy na terenie parku wiejskiego w Kurzętniku.
Zobacz też:
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Urząd Gminy Kurzętnik [20.10.2014]
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1948, nr 12, poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [1]
Bibliografia
Dz.U. 1948, nr 12, poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
BIP Urzędu Gminy Kurzętnik, Program Ochrony Środowiska Gminy Kurzętnik na lata 2010-2013.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Kurzętnik [20.10.2014]
Urząd Gminy Kurzętnik [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim. [20.10.2014]
