Starodub łąkowy

Starodub łąkowy
Ostericum palustre
Besser.
Starodub łąkowy. Fot. Dr. Killer. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	starodub
Gatunek	starodub łąkowy
Synonimy
Angelica palustris (Besser) Hoffm.(1814)

Starodub łąkowy (Ostericum palustre Besser.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae) rzędu selerowców (Apiales).

Morfologia

Starodub łąkowy to bylina kłączowa. Wytwarza łodygę wewnątrz pustą, wzniesioną, o wysokości od 30 do 160 (220) cm, rozgałęzioną, kanciasto bruzdkowaną, o słabo oskrzydlonych krawędziach, nagą, dołem często czerwono nabiegłą. Liście dolne w zarysie szeroko trójkątne, 2-3-krotnie pierzaste, długoogonkowe, złożone z nieregularnie ząbkowanych, sercowato jajowatych odcinków o szorstko owłosionych nerwach na spodniej stronie. Liście górne są zredukowane i posiadają duże pochwy liściowe. Łodyga i liście jasno szaro–zielone.

Kwiaty obupłciowe, zebrane w baldachy złożone, szczytowy jest większy od bocznych. Każdy baldach złożony składa się z 8-30 baldaszków. Pokryw brak lub są co najwyżej 1-3, baldaszki posiadają nieliczne, lancetowate pokrywki. Kwiaty drobne, białe, 5-krotne. Płatki korony zagięte do środka. Kwiaty zapylane przez owady. Kwitnie od połowy maja do końca września. Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na 2 elipsowate i żeberkowane rozłupki, rozsiewane przez wiatr (pterometeorochoria).

Rozmieszczenie i ekologia

Starodub jest gatunkiem euroazjatycko-kontynentalnym. Zwarty zasięg występowania obejmuje wąski pas ciągnący się przez wschodnią Europę do zachodniej i środkowej Azji. Oprócz tego występuje na oderwanych stanowiskach, m.in. w Czechach, na Węgrzech, Słowacji, w Serbii, Rumunii, Niemczech, Estonii, na Łotwie.

W Polsce jest gatunkiem rzadkim; notowany był na ok. 150 stanowiskach. Największe ich zagęszczenie obserwowano na Pojezierzu Kujawskim, Wielkopolskim, Mazowszu i Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Małopolskiej oraz w północno-wschodniej części Kotliny Sandomierskiej. Nieliczne stanowiska notowano na Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim oraz na terenie miasta Krakowa. Stanowiska w okolicach Krakowa (w Kotlinie Sandomierskiej) oderwane są od głównego zasięgu. Na niektórych stanowiskach już wyginął, w tym na jedynym stanowisku w Karpatach.

Na Warmii i Mazurach notowany na obszarze Natura 2000 Ostoja Lidzbarska.

Preferuje podłoża organiczne lub mineralne (np. gleby mułowo-torfowe), bogate troficznie, o odczynie słabo kwaśnym do alkalicznego.

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową; jest chroniona także Dyrektywą Siedliskową. Głównym źródłem zagrożenia gatunku są zmiany jego siedlisk wskutek osuszania podmokłych łąk. Znajduje się również na "Czerwonej liście roślin i grzybów Polski", w kategorii V (narażony na wyginięcie).

Ciekawostki

Starodub łąkowy często bywa mylony z dzięgielem leśnym rosnącym na tych samych siedliskach. Najważniejszymi cechami odróżniającymi są: występowanie u staruduba mocno bruzdowanej, czerwonawej w dole łodygi (u dzięgiela gładka lub delikatnie bruzdowana, niezabarwiona na czerwono), liście dolne o odcinkach odgiętych w dół, ogonki liściowe na przekroju V-kształtne, w grzbietowej części z jednym żebrem (u dzięgiela U-kształtne z trzema żebrami).

Bibliografia

Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., Rośliny chronione, Warszawa 2006.
Zarzycki K., Szeląg Z., Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.), Red lists of plants and fungi in Poland, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków 2006.
pl.wikipedia.org [30.06.2014]
gios.gov.pl [30.06.2014]