Powierzchnia geodezyjna i kierunki jej wykorzystania

Powierzchnia geodezyjna i kierunki jej wykorzystania – zgodnie z informacjami podawanymi przez Główny Urząd Statystyczny dane o stanie geodezyjnym i kierunkach wykorzystania powierzchni kraju ujmowane są według form władania i grup rejestrowych w oparciu o ewidencję gruntów wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 III 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454). Ewidencja ta wprowadziła od 2002 r. zmiany polegające głównie na włączeniu do użytków rolnych: gruntów rolnych zabudowanych (poprzednio ujmowanych w pozycji grunty zabudowane i zurbanizowane), gruntów pod stawami (ujmowanych w pozycji wody śródlądowe stojące) oraz rowów (które stanowiły odrębną pozycję) .

Ogólna charakterystyka

Biorąc pod uwagę, że przy analizie powierzchni geodezyjnej uwzględniane są dwie kategorie: władanie i użytkowanie, należy dokonać ich rozróżnienia. Przez władanie rozumie się stan z ewidencji gruntów i budynków prowadzonej przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, natomiast przez użytkowanie rozumie się faktyczne gospodarowanie na gruntach.

Dane o powierzchni użytków rolnych ogółem oraz według rodzajów użytków podaje się bez gruntów niestanowiących gospodarstw rolnych. Do 2006 r. do użytków rolnych zaliczało się: grunty orne, sady, łąki i pastwiska. Od 2007 r. są grunty to utrzymywane w dobrej kulturze rolnej zgodnie z normami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 marca 2007 r. w sprawie minimalnych norm (Dz. U. Nr 46, poz. 306) z późniejszymi zmianami oraz użytki rolne pozostałe. Należy podkreślić, że od 2010 r. prezentowane są nowe lub zmienione kategorie użytków rolnych dostosowane definicyjnie do wymogów EUROSTAT.

Użytki rolne w dobrej kulturze prezentuje się w podziale na: powierzchnię pod zasiewami, grunty ugorowane, uprawy trwałe (w tym sady), ogrody przydomowe, łąki trwałe, pastwiska trwałe, pozostałe użytki rolne (nieużytkowane i nieutrzymywane w dobrej kulturze rolnej).

Powierzchnia zasiewów to powierzchnia wszystkich upraw zasianych i zasadzonych w gospodarstwie rolnym. Do powierzchni pod zasiewami nie zalicza się powierzchni szkółek drzew i krzewów ozdobnych, szkółek drzew leśnych do celów handlowych, uprawy wikliny, drzew i krzewów owocowych rosnących poza plantacjami, innych upraw trwałych oraz powierzchni upraw trwałych pod osłonami, a także powierzchni ogrodów przydomowych i upraw na przyoranie uprawianych jako plon główny itp. Nie zalicza się tu powierzchni plantacji drzew i krzewów szybkorosnących prowadzonych na użytkach rolnych, które kwalifikowane są do lasów.

Powierzchnia gruntów ugorowanych obejmuje grunty orne niewykorzystywane do celów produkcyjnych, ale utrzymane według zasad dobrej kultury rolnej, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska. Zaliczamy tu grunty zarówno uprawnione, jak i nieuprawnione (np. gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha) do płatności obszarowych. Do gruntów ugorowanych należy zaliczyć także grunty przygotowane pod tegoroczne zasiewy (np. warzyw), ale do dnia spisu nieobsiane lub nieobsadzone, a także powierzchnię upraw na przyoranie uprawianych jako plon główny (nawozy zielone).

Powierzchnia upraw trwałych stanowi łączną powierzchnię plantacji drzew owocowych, krzewów owocowych, szkółek drzew i krzewów owocowych, szkółek drzew i krzewów ozdobnych, szkółek drzew leśnych do celów handlowych, innych upraw trwałych, w tym wikliny, drzew i krzewów owocowych rosnących poza plantacjami, a także upraw trwałych pod osłonami.

Powierzchnia sadów to plantacje drzew, krzewów owocowych i upraw jagodowych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej (łącznie z plantacjami leszczyny, malin, winorośli) rosnące w zwartym nasadzeniu, a także szkółki drzew i krzewów owocowych, jeżeli ich łączna powierzchnia nie jest mniejsza niż 0,10 ha. Do sadów nie zalicza się powierzchni uprawy truskawek i poziomek.

Powierzchnia ogrodów przydomowych obejmuje powierzchnię zlokalizowaną najczęściej wokół siedziby gospodarstwa, często oddzielona od reszty gospodarstwa. Obejmuje powierzchnię upraw przeznaczonych przede wszystkim na samozaopatrzenie w gospodarstwie domowym użytkownika gospodarstwa rolnego. Sporadycznie nadwyżki zbiorów mogą być sprzedawane. Ogród przydomowy może obejmować zarówno uprawy rolne i ogrodnicze jednoroczne, jak i uprawy wieloletnie. Do ogrodów przydomowych nie zalicza się powierzchni trawników i ogrodów ozdobnych oraz powierzchni przeznaczonej na rekreację.

Powierzchnię łąk trwałych stanowią grunty pokryte trwale trawami (5 lat lub więcej), z zasady koszone, a w rejonach górskich również powierzchnia koszonych hal i połonin. Łąki powinny być utrzymywane w dobrej kulturze rolnej i przynajmniej raz w roku koszone, ale zbiory niekoniecznie muszą być wykorzystywane do celów produkcyjnych.

Powierzchnia pastwisk trwałych obejmuje grunty pokryte trwale trawami (5 lat lub więcej), które z zasady nie są koszone, lecz wypasane, a w rejonach górskich również powierzchnia wypasanych hal i połonin utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej. Do łąk i pastwisk trwałych nie zalicza się gruntów ornych obsianych trawami w ramach płodozmianu.

Powierzchnia pozostałych gruntów to grunty będące pod zabudowaniami, podwórzami, placami i ogrodami ozdobnymi, parkami, powierzchnia wód śródlądowych (własnych i dzierżawionych), rowów melioracyjnych, powierzchnia porośnięta wikliną w stanie naturalnym, powierzchnia terenów bagiennych, powierzchnia innych gruntów (torfowiska, żwirownie), nieużytków (w tym grunty zadrzewione i zakrzaczone) oraz powierzchnia przeznaczona dla rekreacji (np. zlokalizowana wokół domu, pola golfowe itp.). Do pozostałych gruntów zalicza się także powierzchnię gruntów rolnych nieużytkowanych rolniczo, jeżeli grunty te nie powrócą już do użytkowania rolniczego, np. grunty rolne przeznaczone pod budowę drogi, supermarketu.

Powierzchnia lasów i gruntów leśnych to powierzchnia pokryta roślinnością leśną (zalesiona) lub przejściowo jej pozbawiona (niezalesiona) oraz grunty związane z gospodarką leśną. Uwzględnia się tu powierzchnię szkółek drzew leśnych założonych na terenach leśnych i wykorzystywanych na potrzeby własne gospodarstwa rolnego (niehandlowe), a także powierzchnię drzew i krzewów szybkorosnących prowadzonych na użytkach rolnych.

Znaczenie dla regionu

W przekroju wojewódzkim powierzchnia użytków rolnych rozliczana jest według władania w granicach administracyjnych województw (stan na dzień 1 stycznia) i użytkowania według siedziby użytkownika gospodarstwa (stan w czerwcu), którą to powierzchnię stosuje się do przeliczeń danych na jednostkę powierzchni.

Powierzchnia geodezyjna województwa warmińsko-mazurskiego według stanu w dniu 01.01.2013 r. wyniosła 2417,3 tys. ha, z tego użytki rolne stanowiły 54,57%, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 32,5%, grunty pod wodami 5,73%, grunty zabudowane i zurbanizowane 3,65%, użytki ekologiczne 0,10%, nieużytki 3,15% i tereny różne 0,30% (rys. 1).

Rys. 1. Kierunki wykorzystania powierzchni geodezyjnej w województwie warmińsko-mazurskim

Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznik statystyczny rolnictwa. 2012. GUS, Warszawa.

Bibliografia

Rocznik statystyczny rolnictwa. 2012. GUS, Warszawa.
Rolnictwo w województwie warmińsko-mazurskim w 2013 r. 2014. Urząd Statystyczny, Olsztyn.
stat.gov.pl [07.08.2014]