Bitwa pod Lubawą

Bitwa pod Lubawą – bitwa stoczona w 1263 r. między wojskami krzyżackimi a pruskimi, wygrana przez Prusów. Była jednym z ważniejszych epizodów II powstania pruskiego (1260–1274). Miejsce bitwy nie jest dokładnie znane.

Okoliczności bitwy

Plemiona pruskie wznieciły bunt przeciwko zakonowi krzyżackiemu, prowadząc nie tylko walki obronne na swoim terytorium, lecz podejmując również działania zaczepne. Polegały one między innymi na obleganiu twierdz krzyżackich i najazdach na krzyżackie ziemie zasiedlone przez niemieckich osadników. Jednym z takich najazdów była wyprawa łupieska pruskiego plemienia Natangów na ziemię chełmińską (kwiecień lub maj) w 1263 r.

Na czele wojsk natangijskich stał wódz plemienny Herkus Monte. Celem wyprawy było niespodziewane wtargnięcie w głąb terytorium nieprzyjaciela, dokonanie grabieży dobytku i ludzi, a następnie szybkie wycofanie się w nadziei, że zaskoczony napaścią przeciwnik nie zdąży zmobilizować obrony.

Przebieg bitwy

Po udanej napaści na ziemię chełmińską, wzięciu wielkiego łupu i wielu niewolników, i puszczeniu z dymem wsi w okolicy Chełmna Natangowie rozpoczęli odwrót. W ślad za nimi ruszył szybko zmobilizowany krzyżacki oddział pod dowództwem Helmeryka von Würzburga, mistrza krajowego. Krzyżacy dogonili najeźdźców w ziemi lubawskiej. Z analizy zapisów Kroniki ziemi pruskiej Piotra z Dusburga można wnosić, iż dowódca Natangów Herkus Monte, wiedząc, że jego oddział objuczony łupami prędzej czy później zostanie dogoniony przez krzyżacką konnicę, postanowił wydać bitwę w miejscu przez siebie wybranym i przeprowadzić ją według swego planu.

Herkus Monte wybrał miejsce i zabezpieczył swoje oddziały otaczając je zasiekami. Jak podaje kronika, Prusowie stawiali początkowo zacięty opór, po czym rzucili się do ucieczki. Widząc to Krzyżacy, będąc pewni zwycięstwa, ruszyli w pościg za Prusami, rozpraszając tym samym swoje wojska. Wówczas Prusowie czym prędzej wrócili na plac boju, w miejsce zasiek, i kontynuowali walkę. Ostatecznie Krzyżacy ponieśli sromotną klęskę, tracąc w boju czterdziestu wysokich rangą braci. Kronikarz podsumował klęskę jako bardziej znaczącą od klęski krzyżackich wojsk w bitwie pod Durbe (1260) – nie w wymiarze ilości poległych, lecz w ich randze.

Ucieczkę Prusów broniących się w zasiekach należy z dużym prawdopodobieństwem widzieć jako celowy manewr mający zmylić wroga. Prusowie bardzo często stosowali pozorowaną ucieczkę.

Bibliografia

Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Marian Biskup, Gerard Labuda, Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1986.
Jan Powierski, Prusowie, Mazowsze i sprowadzeni Krzyżaków do Polski, t. II, cz. 1, Malbork 2001.
Maciej Dorna, Bracia zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1309, Poznań 2004.