Dąbrówka (gmina Orzysz)

Dąbrówka
Dąbrówka. Zespół Szkół. Źródło: www.orzysz.pl [14.07.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Orzysz
Liczba ludności (2010)	341
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-250
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dąbrówka
Położenie na mapie Polski Dąbrówka
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dąbrówka (niem. Dombrowken, od 1929 r. Eichendorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 341 mieszkańców.. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Magdalena Żmuda.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego. Miejscowość leży w odległości 17 km na północny zachód od Orzysza, przy drodze krajowej nr 16 na odcinku Orzysz – Mikołajki, w pobliżu granicy z powiatem mrągowskim. Około 3 km na północny wschód od wsi znajduje się Wężyk, dawniej jezioro, obecnie bagniste łąki.

Dzieje miejscowości

Wieś istniała już prawdopodobnie w początkach XV wieku, jednak przywilej zaginął. W 1488 roku przywilej został odnowiony: wolni mieszkańcy Dąbrówki otrzymali 70 łanów na prawie chełmińskim. Na początku XVI wieku wieś była siedzibą komornictwa; w 1567 roku powiększyła się o 2 łany, zaś w 1599 roku o ponad 7 łanów. W tym czasie osiedlili się tu Grabowscy, zapewne przedstawiciele polskiej szlachty z Mazowsza. W wyniku wielkiej epidemii dżumy w latach 1709–1710 wymarła większość mieszkańców wioski. Dąbrówka należała do parafii ewangelickiej w Okartowie. Pochodzący z 1599 roku plan wsi wskazuje, iż miała ona układ owalnicy z małym jeziorkiem w centrum, jednak w drugiej połowie XVIII wieku przybrała nieregularny kształt wielodrożnicy.

W latach 1865–1869 podjęto się osuszenia leżącego na Bagnach Nietlickich jeziora Wąż (Wonsch See). Wykopano szereg kanałów prowadzących do jeziora Buwełno. Dzięki obniżeniu wód jeziora o 2 metry uzyskano ponad 33 km kwadratowe łąk i pól. Jak pisał Mieczysław Orłowicz, który odwiedził te tereny przed I wojną światową: „Prócz pokładów torfu zawierają bagna nietlickie pokłady wapnia, a Niemcy myślą o ich eksploatacji”. W pierwszej połowie XX wieku w Dąbrówce znajdowały się dwie gospody.

Po II wojnie światowej powstała we wsi gminna spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, działał „Klub Rolnika”, otwarto bibliotekę (1955) oraz ośrodek kultury. Do roku 1962 istniało w Dąbrówce kino wiejskie – jedno z siedmiu kin w powiecie (nie licząc kina objazdowego).

Szkołę we wsi założono w 1737 roku. W 1935 roku nauczało w niej trzech nauczycieli, uczęszczało 145 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie jesienią 1946 roku. Wybudowana w 1958 roku szkoła („tysiąclatka”) liczyła 4 sale lekcyjne, dwie pracownie, świetlicę, salę gimnastyczną i 4 mieszkania nauczycielskie. W latach powojennych istniało również we wsi przejściowo przedszkole.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1864 r. – 628 osób

• 1867 r. – 684 osoby

• 1933 r. – 757 osób

• 1939 r. – 778 osób

Zabytki

• zespół dworsko–folwarczny: dwór z przełomu XIX i XX wieku, zabudowania gospodarcze: stajnia–obora, dwojak
• budynek szkoły z pierwszej ćwierci XX wieku, murowany
• drewniana chałupa (nr 23) z końca XIX wieku
• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku; pochowany jest na nim jeden żołnierz armii niemieckiej i jeden armii rosyjskiej, polegli na przełomie 1914/1915 roku
• zespół dworca kolejowego z 1912 roku w miejscowości Dąbrówka–Górkło: dworzec, budynek mieszkalny i trzy budynki gospodarcze

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9-25.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
Portal Gminy Orzysz [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]