Christian z Oliwy

Christian z Oliwy (ur. około 1180 r., zm. 4 grudnia 1245 r.) – cysters, biskup Prus, założyciel zakonu rycerskiego braci dobrzyńskich, włączonego później do zakonu krzyżackiego i jego państwa w Prusach.

Życiorys

Zakonnik cysterski z opactwa w Oliwie ufundowanego w 1178 r. Od 1205 r. opat cystersów w Łeknie. Od 1210 r. opat w założonym przez siebie klasztorze cystersów w Zantyrze koło Malborka. W 1216 r. otrzymał z rąk papieża Innocentego III sakrę biskupią wraz z urzędem generalnego biskupa Prus. W 1218 r. Chrystian otrzymał od Konrada mazowieckiego osadę Grudziądz. Decyzja ta została potwierdzona przez księcia na mocy dokumentu wydanego w 1222 r., w wyniku którego biskup uzyskał całą ziemię chełmińską. Ze strony kościelnej potwierdzenie napłynęło w 1223 r. od papieża Honoriusza III. W latach 1230-1231 wszedł w porozumienie z Krzyżakami i za obiecaną pomoc miał przekazać 1/3 opanowanych Prus, a 2/3 zatrzymać dla siebie wraz z prawami zwierzchnictwa na całym terytorium. Taki układ nie doszedł do skutku, gdyż w latach 1233-1239 przebywał w niewoli u Prusów, co zwłaszcza było na rękę Krzyżakom w ich polityce na terenie tworzonego ich państwa w Prusach. Uwolniono go w ramach wymiany za pięciu innych więźniów. W czasie pobytu w niewoli Krzyżacy zmarginalizowali jego wpływy w Prusach i po powrocie z niewoli Chrystian nie odzyskał już nigdy swojej pozycji. Całości pozbawiania jego realnej władzy w Prusach dopełnił fakt podziału Prus na cztery diecezje. Pomimo protestów Chrystiana, w 1243 r. legat papieski Wilhelm z Modeny podzielił biskupstwo pruskie na cztery diecezje należące do metropolii ryskiej: chełmińską, pomezańską, warmińską oraz sambijską. Zmarł w 1245 r. w drodze powrotnej z soboru powszechnego w Lyonie. 

Jego podobizna widnieje na herbie miast Lubawy i Grudziądza.

Bibliografia

Andrzej Wyrwa, Biskup Chrystian i jego próba fundacji klasztoru cysterskiego w Prusach, w: Pelplin – 725 rocznica powstania opactwa cysterskiego, Pelplin-Tczew 2002, s. 303-330.
Andrzej Wyrwa, Alberyk z Trois-Fontaines o początkach chrześcijaństwa w Prusach, w: Wielkopolska - Polska – Czechy. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, red. Z. Górczak, J. Jaskulski, Poznań 2009, s. 69-99.
Andrzej Wyrwa, Procesy fundacyjne wielkopolskich klasztorów cysterskich linii altenberskiej, Łekno, Ląd, Obra, Poznań 1995.