Gustaw Gizewiusz

Gustaw Herman Marcin Gizewiusz
Data i miejsce urodzenia	21 maja 1810 r. Pisz
Data i miejsce śmierci	7 maja 1848 r. Ostróda

Gustaw Herman Marcin Gizewiusz (ur. 21 maja 1810 r. w Piszu, zm. 7 maja 1848 r. w Ostródzie) – duchowny ewangelicki, polski działacz społeczno-narodowy i polityczny na Mazurach, literat, folklorysta, publicysta, tłumacz i redaktor, wydawca i bibliofil.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

W 1828 r. ukończył gimnazjum w Ełku. Odbywał tam zajęcia z język polski. Następnie studiował teologię ewangelicką w Królewcu, na uniwersytecie oraz w jego ramach w Seminarium Polskim.

Praca

W 1835 r. rozpoczął pracę jako polsko-ewangelickim kaznodzieją w Ostródzie. W tym mieście został do końca swoich dni. W Ostródzie rozwiną rozwinął swoją wszechstronną działalność w obronie Mazurów.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Występował przeciwko germanizacji. W 1838 r. wydał rozprawę teologiczną wygłoszoną na synodzie w Miłomłynie – „ Gedanken über Einheint, Reinheint und Freiheit der Lehre, innerhalb der Kirche und über des Eine, was In dieser Hinsicht noth ist. ”W 1843 r. opublikował w języku niemieckim w Lipsku pracę pt. "Die polnische Nationalität in Preußen". W 1845 r. ukazały się dwie kolejne części wspomnianego dzieła i otrzymały tytuł - "Die polnische Sprachfrage in Preußen" ("Polska kwestia językowa w Prusiech"). Gizewiusz stał przede wszystkim na stanowisku utrzymania języka polskiego w szkołach. W tym celu starał się wydawać książki w języku polskim jak – podręcznik pt. Przyjaciel młodzież.. Założył pierwsze polskie czasopisma dla Mazur - "Przyjaciel Ludu Łecki" w 1842 r . W trakcie swojej pracy także utrzymywał kontakty ze środowiskami patriotycznymi w innych częściach ziem polskich a także w Czechach i na Łużycach. Kandydował również w 1848 r. do berlińskiego parlamentu jako przedstawiciel społeczności polskiej. Jednak zmarł w dniu wyborów.

Stosunki rodzinne, hobby, czym się zajmował, co lubił,, ciekawostki z życia, pracy i działalności

W 1841 r. spotkał się w Ostródzie z Krzysztofem Mrongowiuszem, który przekazał mu memoriał do króla pruskiego w sprawie swobód językowych dla ludności mazurskiej. W 1842 r. sam wręczył ten dokument Fryderykowi Wilhelmowi. Gizewiusz wróciwszy ze spotkania tak pisał do Mrongowiusza - "Na Boga! Trzeba podnieść wrzawę, gdyż szatańscy wrogowie polskości teraz tym więcej się krzątają dookoła swego piekielnego dzieła, ponieważ się coraz to bardziej domyślają, że rzemiosło mogłoby im być w najbliższym czasie wytrącone z ręki. W wolnym czasie spisywał pieśni ludu mazurskiego, które włączono później do Dzieł Wszystkich autorstwa O. Kolberga. Wiadomo także, że do ludności mazurskiej pisał po polsku. Dostrzegł harmonię pomiędzy pismem Świętym a rozumem a system duchowy dzielił na światło i mrok. Głównym wyznacznikiem narodowości dla Gizewiusza był język co potwierdził w wygłoszonej „Samoobronie” przed królewieckim konsystorzem.

Urodził się w Piszu w częściowo zgermanizowanym polskim rodzie Giżyckich. Jego ojciec Marcin był kierownikiem miejscowej szkoły miejskiej. Sądzono także, że Gizewiusz stał się polakiem w pod wpływem żony – żydówki Rebeki Fürst.

Bibliografia biograficzna

Polska kwestia językowa w Prusach. Die polnische Sprachfrage In Preussen. Wybór materiałów zebranych i opatrzonych komentarzem przez Gustawa Gizewiusza, pod red. Władysława Chojnackego, Poznań 1961.

Wojtkowski Andrzej , Gustaw Gizewiusz i jego listy do Józefa Łukaszewicza, Andrzeja Niegolewskiego i Edwarda Raczyńskiego, [w:] Krzysztof Celestyn Mrongowiusz 1764 – 1855. Księga pamiątkowa, pod red. W. Pniewski, Gdańsk 1939, s. 267 – 323.

Bibliografia

Augusiewicz Sławomir, Jasiński Janusz, Oracki Tadeusz, Wybitni Polacy w Królewcu XVI - XX wieku, Olsztyn 2005, 350 ss.
Kinlis (dyskusja) 11:36, 4 wrz 2013 (CEST)