Grzegorze: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 16: | Linia 16: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 264 | + | |liczba ludności = 264 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = (+48)87 | |strefa numeracyjna = (+48)87 | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Grzegorze''' (niem. ''Gregersdorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 264 mieszkańców<ref>łącznie Grzegorze i [[Szwejkówko]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wojciech Mieczkowski]]<ref> [http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], około 4 km na zachód od [[Orzysz|Orzysza]], przy drodze krajowej nr 16 w kierunku [[Mikołajki|Mikołajek]]. W odległości około 3 km od wsi leży jezioro [[Jezioro Śniardwy|Śniardwy]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Zimą 1361 roku pod obecnymi Grzegorzami doszło do potyczki krzyżackiego oddziału z zamku w [[Okartowo|Okartowie]] z litewskim oddziałem w sile około 500 ludzi pod dowództwem Kiejstuta i Olgierda. Litwini zostali zaskoczeni podczas przeprawy przez [[Rzeka Orzysza |Orzyszę]], ponieśli poważne straty – do niewoli dostał się Kiejstut wraz ze swoim synem. Miejsce potyczki zapisało się w lokalnej tradycji jako [[Bród Kiejstutowy]]. | |
| − | + | Wieś została lokowana jako dobra służebne – nazywane ''Gregersdorf'' lub ''Grogersdorf'' – w 1437 roku. Niejacy Withen i Tepchen otrzymali tu 30 łanów na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od miejsca przybycia nowych osadników. Mieszkańcy otrzymali przywilej na wolne rybołówstwo, ale tylko na własne potrzeby. W 1493 roku [[Mikołaj Jeger]] z Grzegorzy otrzymał 1 wolny łan na południe od Grzegorzy – później powstała w tym miejscu wieś [[Szwejkówko]]. Z czasem postępowało rozdrobnienie własności na obszarze wsi: z dwóch majątków nadanych w 1437 roku wykształciło się w 1568 roku dziewięć, zaś do końca XVI wieku obszar wsi wzrósł do 51 łanów. Obok rolnictwa mieszkańcy zajmowali się tu bartnictwem, działał także zakład kowalski. W XVII wieku mieszkała w Grzegorzach szlachecka rodzina [[Rodzina Grzegorzewskich |Grzegorzewskich]], która wywodziła swoje nazwisko od tej wsi albo przybyła z Mazowsza. Jeden z przedstawicieli tego rodu był pastorem w [[Pisz|Piszu]]. W 1656 roku dwie kobiety z Grzegorzy zostały wzięte w jasyr przez Tatarów, zaś na początku XVIII wieku dotarła tu wielka epidemia dżumy (1709–1710). Wieś należała do [[Parafia ewangelicka w Okartowie|parafii ewangelickiej w Okartowie]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Wieś została lokowana jako dobra służebne – nazywane ''Gregersdorf'' lub ''Grogersdorf'' – w 1437 roku. Niejacy Withen i Tepchen otrzymali tu 30 łanów na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od miejsca przybycia nowych osadników. Mieszkańcy otrzymali przywilej na wolne rybołówstwo, ale tylko na własne potrzeby. W 1493 roku Mikołaj Jeger z Grzegorzy otrzymał 1 wolny łan na południe od Grzegorzy – później powstała w tym miejscu wieś [[Szwejkówko]]. Z czasem postępowało rozdrobnienie własności na obszarze wsi: z dwóch majątków nadanych w 1437 roku wykształciło się w 1568 roku dziewięć, zaś do końca XVI wieku obszar wsi wzrósł do 51 łanów. Obok rolnictwa mieszkańcy zajmowali się tu bartnictwem, działał także zakład kowalski. W XVII wieku mieszkała w Grzegorzach szlachecka rodzina Grzegorzewskich, która wywodziła swoje nazwisko od tej wsi | ||
Jeszcze przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojną światową]] działał w Grzegorzach wiatrak drewniany typu holenderskiego. | Jeszcze przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojną światową]] działał w Grzegorzach wiatrak drewniany typu holenderskiego. | ||
W 1737 roku powstała we wsi szkoła. W 1935 roku pracował w niej jeden nauczyciel, uczyło się 63 dzieci. | W 1737 roku powstała we wsi szkoła. W 1935 roku pracował w niej jeden nauczyciel, uczyło się 63 dzieci. | ||
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | ||
| − | + | *1857 r. – 222 osoby | |
| − | + | *1864 r. – 253 osoby | |
| − | + | *1867 r. – 251 osób | |
| − | + | *1933 r. – 306 osób | |
| − | + | *1939 r. – 262 osoby | |
| − | + | *1988 r. – 129 osób | |
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północny zachód od wsi, przy polnej drodze, zdewastowany; pochowano na nim 12 żołnierzy armii rosyjskiej i 1 żołnierza armii niemieckiej, poległych w 1914 roku – groby nie zachowały się | |
| − | + | *budynek gospodarczy z 1867 roku, murowany z kamienia polnego | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | ||
| − | #Białuński Grzegorz, ''Nowe Guty – dzieje wsi do początku XVIII wieku'', Znad Pisy, nr 4, 1996, | + | #Białuński Grzegorz, ''Nowe Guty – dzieje wsi do początku XVIII wieku'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 23-31. |
#Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | #Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | ||
| − | #Hippel Rudolf | + | #von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157. |
| − | #Olszak Piotr, ''Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 10, 2001, | + | #Olszak Piotr, ''Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106-121. |
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
| − | #Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, | + | #Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90. |
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [31.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [31.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.orzysz.pl/ Strona Gminy Orzysz] [31.08.2013] |
| + | #[http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013] | ||
| + | #[http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [10.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 08:33, 10 lip 2014
| Grzegorze | |
| | |
![Grzegorze Olsztyńska Strona Rowerowa [10.07.2014]](/index.php/Plik:Grzegorze.jpg) Grzegorze Olsztyńska Strona Rowerowa [10.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 264 |
| Strefa numeracyjna | (+48)87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Grzegorze | |
| Położenie na mapie Polski  Grzegorze | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Grzegorze (niem. Gregersdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 264 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wojciech Mieczkowski[2].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, około 4 km na zachód od Orzysza, przy drodze krajowej nr 16 w kierunku Mikołajek. W odległości około 3 km od wsi leży jezioro Śniardwy.
Dzieje miejscowości
Zimą 1361 roku pod obecnymi Grzegorzami doszło do potyczki krzyżackiego oddziału z zamku w Okartowie z litewskim oddziałem w sile około 500 ludzi pod dowództwem Kiejstuta i Olgierda. Litwini zostali zaskoczeni podczas przeprawy przez Orzyszę, ponieśli poważne straty – do niewoli dostał się Kiejstut wraz ze swoim synem. Miejsce potyczki zapisało się w lokalnej tradycji jako Bród Kiejstutowy.
Wieś została lokowana jako dobra służebne – nazywane Gregersdorf lub Grogersdorf – w 1437 roku. Niejacy Withen i Tepchen otrzymali tu 30 łanów na prawie chełmińskim. Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od miejsca przybycia nowych osadników. Mieszkańcy otrzymali przywilej na wolne rybołówstwo, ale tylko na własne potrzeby. W 1493 roku Mikołaj Jeger z Grzegorzy otrzymał 1 wolny łan na południe od Grzegorzy – później powstała w tym miejscu wieś Szwejkówko. Z czasem postępowało rozdrobnienie własności na obszarze wsi: z dwóch majątków nadanych w 1437 roku wykształciło się w 1568 roku dziewięć, zaś do końca XVI wieku obszar wsi wzrósł do 51 łanów. Obok rolnictwa mieszkańcy zajmowali się tu bartnictwem, działał także zakład kowalski. W XVII wieku mieszkała w Grzegorzach szlachecka rodzina Grzegorzewskich, która wywodziła swoje nazwisko od tej wsi albo przybyła z Mazowsza. Jeden z przedstawicieli tego rodu był pastorem w Piszu. W 1656 roku dwie kobiety z Grzegorzy zostały wzięte w jasyr przez Tatarów, zaś na początku XVIII wieku dotarła tu wielka epidemia dżumy (1709–1710). Wieś należała do parafii ewangelickiej w Okartowie. Jeszcze przed II wojną światową działał w Grzegorzach wiatrak drewniany typu holenderskiego.
W 1737 roku powstała we wsi szkoła. W 1935 roku pracował w niej jeden nauczyciel, uczyło się 63 dzieci.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. – 222 osoby
- 1864 r. – 253 osoby
- 1867 r. – 251 osób
- 1933 r. – 306 osób
- 1939 r. – 262 osoby
- 1988 r. – 129 osób
Zabytki
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północny zachód od wsi, przy polnej drodze, zdewastowany; pochowano na nim 12 żołnierzy armii rosyjskiej i 1 żołnierza armii niemieckiej, poległych w 1914 roku – groby nie zachowały się
- budynek gospodarczy z 1867 roku, murowany z kamienia polnego
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Nowe Guty – dzieje wsi do początku XVIII wieku, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 23-31.
- Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
- Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106-121.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [31.08.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [31.08.2013]
- Strona Gminy Orzysz [31.08.2013]
- Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
- Olsztyńska Strona Rowerowa [10.07.2014]
Przypisy
- ↑ łącznie Grzegorze i Szwejkówko
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
<references>
