Karnity

Karnity
Pałac w Karnitach
Rodzaj miejscowości	wieś niesołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Miłomłyn
Liczba ludności (2010)	209
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-140
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Karnity
Położenie na mapie Polski Karnity
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Karnity (niem. Karnitten,od 1938 r. Groß Karnitten) – wieś niesołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Miłomłyn. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko-Ostródzkie), nad Jeziorem Kocioł. Wieś położona jest około 13 km na zachód od Miłomłyna i około 27 km na północny zachód od Ostródy.

Dzieje miejscowości

Nazwa wsi wywodzi się najprawdopodobniej z języka staropruskiego. W pokrewnym do niego języku litewskim karna oznacza korę. Miejscowość po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1349 roku. Jej nazwę wymieniono w przywileju dla wsi Bożęcin. Na początku istniał tutaj folwark należący do Zakonu Krzyżackiego. W 1470 roku dobra ziemskie zostały nadane Hansowi von Schönaich – dowódcy wojsk zaciężnych, który pełnił służbę w wojsku zakonnym. Majątek znajdował się w rękach rodu von Schönaich przez około 300 lat.

Wnętrze pałacu w Karnitach. Stan obecny

Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w okolice po zakończeniu wojny trzynastoletniej w roku 1466. Jednak wzmożony napływ Polaków z terenu Mazowsza dostrzegalny był dopiero od XVII wieku. W roku 1782 we wsi odnotowano istnienie 11 domów. W 1815 roku majątek karnicki został sprzedany baronowi von Albedyhyll, pochodzącemu z Rygi. W roku 1858 w 11 gospodarstwach domowych żyło 184 mieszkańców. Rodzina von Albedyhyll posiadała dobra do lat 20. XX wieku. Wówczas drogą małżeństwa przeszedł w ręce rodziny von Günther. W latach 1937-1939 Karnity były zamieszkane przez 218 osób. Przed rokiem 1945 pałac z przylegającym do niego zespołem parkowym był nazywany Małymi Karnitami (Klein Karnitten). W ten sposób dokonywano rozróżnienia od wcześniej lokowanego folwarku Duże Karnity (Groß Karnitten), położonego nad Jeziorem Karnickim. W roku 1973 jako majątek Karnity należały do powiatu morąskiego.

Plik:Karnicki pałac w roku 1977.jpg

Karnicki pałac w roku 1977

Zabytki

We włączonych administracyjnie do wsi Karnity pobliskich Karnitkach znajduje się zespół pałacowo-parkowy z neogotyckim pałacem w stylu romantycznym. Pałac wzniesionym został w 1856 roku, w miejscu spalonego podczas wojen polsko-szwedzkich dworu. Rozległy park krajobrazowy rozciąga się od Jeziora Kocioł w kierunku wschodnim. Pałac usytuowany jest na terenie parku w pobliżu jeziora. Na północ od pałacu znajdują się domy mieszkalne dla służby, stajnie, wozownia i ujeżdżalnia i zabudowania gospodarcze. Na wzgórzu w części południowej parku znajduje się cmentarz rodowy dawnych właścicieli. Po II wojnie światowej w pałacu mieścił się ośrodek wypoczynkowy. Na terenie dawnych sadów wybudowano domki letniskowe. Pałac wraz z parkiem od 1995 stanowi własność prywatną.

Pałacowa lodownia w Karnitach

Bibliografia

1. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
2. Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
3. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
4. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu:30.08.2013]
5. Hotel Karnity: http://www.karnity.pl/ [data dostępu:30.08.2013]
6. Rejestr Zabytków Nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu:30.08.2013]

Przypisy