Kurzętnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Gospodarka) |
|||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Kurzętnik'''</big> (niem. Kauernik, od 1414 r. Kurnig) – wieś gminna w Polsce w [[ | + | <big>'''Kurzętnik'''</big> (niem. Kauernik, od 1414 r. Kurnig) – [[wieś gminna]] w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie |województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], w [[Kurzętnik (gmina wiejska)|gminie Kurzętnik]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do województwa toruńskiego. Miejscowość jest siedzibą [[Kurzętnik (gmina wiejska)|gminy Kurzętnik]]. Na terenie wsi mieszczą się ponadto dwa sołectwa. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Gmina położona jest na wysoczyźnie morenowej z załamaniem nad pradoliną | + | Gmina położona jest na wysoczyźnie morenowej z załamaniem nad pradoliną [[Rzeka Drwęca |rzeki Drwęcy]]. Natomiast wieś leży na zróżnicowanej wysokości od 142 (Kurzętnik Górny) do 85 metrów n.p.m. (najstarsza część miejscowości leżąca nad rzeką). Miejscowość znajduje się na terenie gminy, która obejmuje swoim zasięgiem wschodni kraniec [[Pojezierze Brodnickie| Pojezierza Brodnickiego]]. W obszar gminy wchodzi 17% lasów i 71% użytków rolnych. Ponadto miejscowość znajduje się na obszarze [[Powiat nowomiejski |powiatu nowomiejskiego]], który rozciąga się na pograniczu Pojezierza Chełmińskiego, [[Pojezierze Iławskie |Pojezierza Iławskiego]], [[Garb Lubawski |Garbu Lubawskiego]] i [[Pojezierze Dobrzyńskie| Pojezierza Dobrzyńskiego]], w południowo–zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 44: | Linia 43: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
W centrum średniowiecznego miasta znajdował się rynek na planie prostokąta, od którego rozchodziły się główne arterie - ulice. Kurzętnik należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. Kanonicy utrzymywali tutaj zamek – Haus Kurnig z murami i wałami oraz z wójtem. W XV w. zamek został zniszczony. | W centrum średniowiecznego miasta znajdował się rynek na planie prostokąta, od którego rozchodziły się główne arterie - ulice. Kurzętnik należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. Kanonicy utrzymywali tutaj zamek – Haus Kurnig z murami i wałami oraz z wójtem. W XV w. zamek został zniszczony. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Kurzętnik zapisał się w historii [[Bitwa pod Grunwaldem |bitwy pod Grunwaldem]]. Wojska Jagieły zawróciły spod niego, aby uniknąć bitwy podczas przeprawy przez [[Rzeka Drwęca| rzekę Drwęcę]] w trakcie marszu na [[Malbork]]. | |
| − | Kurzętnik zapisał się w historii | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
W I poł. XV w. miejscowością zarządzał rycerz Jana Kretkowskiego. Po [[II pokój toruński |II pokoju toruńskim]] Kurzętnik znalazł się w granicach Polski, aż do I rozbioru Polski. Miasto, wówczas stało się ważnym ośrodkiem targowym, w którym zajmowano się przede wszystkim handlem końmi. W 1858 r. utworzono tutaj prywatny [[Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych w Kurzętniku|Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych]], który w 1868 r. przeniesiony został do [[Nowe Miasto Lubawskie |Nowego Miasta Lubawskiego]]. | W I poł. XV w. miejscowością zarządzał rycerz Jana Kretkowskiego. Po [[II pokój toruński |II pokoju toruńskim]] Kurzętnik znalazł się w granicach Polski, aż do I rozbioru Polski. Miasto, wówczas stało się ważnym ośrodkiem targowym, w którym zajmowano się przede wszystkim handlem końmi. W 1858 r. utworzono tutaj prywatny [[Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych w Kurzętniku|Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych]], który w 1868 r. przeniesiony został do [[Nowe Miasto Lubawskie |Nowego Miasta Lubawskiego]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
Pod koniec XIX w. teren wsi obejmował 3993 [[morga |mórg]] z 178 budynkami i 90 domami. W tym czasie było tutaj 892 katolików i 153 ewangelików. Ponadto w XIX w. na terenie wsi znajdował się browar, funkcjonowała też poczta, parafia i szkoła. Jeszcze w XIX w. odbywało się 5 jarmarków rocznie. W tym okresie znajdował się w obrębie wsi również folwark z obszarem 2283 [[morga| mórg]] i 16 budynkami, 10 domami. Katolików było 145, a ewangelików 10. Od 1861 r. działało we wsi bractwo różańcowe i trzeźwości. Po I wojnie światowej Kurzętnik, już jako wieś został włączony do Państwa Polskiego. W czasie II wojny światowej na terenie parafii mieścił się podobóz Stutthofu. | Pod koniec XIX w. teren wsi obejmował 3993 [[morga |mórg]] z 178 budynkami i 90 domami. W tym czasie było tutaj 892 katolików i 153 ewangelików. Ponadto w XIX w. na terenie wsi znajdował się browar, funkcjonowała też poczta, parafia i szkoła. Jeszcze w XIX w. odbywało się 5 jarmarków rocznie. W tym okresie znajdował się w obrębie wsi również folwark z obszarem 2283 [[morga| mórg]] i 16 budynkami, 10 domami. Katolików było 145, a ewangelików 10. Od 1861 r. działało we wsi bractwo różańcowe i trzeźwości. Po I wojnie światowej Kurzętnik, już jako wieś został włączony do Państwa Polskiego. W czasie II wojny światowej na terenie parafii mieścił się podobóz Stutthofu. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | Dzisiaj Kurzętnik można podzielić na trzy części: pierwszą, najstarszą historycznie część wsi; drugą, górną przy drodze krajowej nr 15 oraz trzecią, nową leżącą za rzeką | + | Dzisiaj Kurzętnik można podzielić na trzy części: pierwszą, najstarszą historycznie część wsi; drugą, górną przy drodze krajowej nr 15 oraz trzecią, nową leżącą za rzeką Drwęcą. |
<br> | <br> | ||
| Linia 69: | Linia 64: | ||
===Kultura=== | ===Kultura=== | ||
| − | + | Obecnie działają tu: [[Gminnym Centrum Kultury w Kurzętniku |Gminne Centrum Kultury]]; zespół [[lkwim: Anibabki| "Anibabki"]]; [[Stowarzyszenie Rozwoju Gminy w Kurzętniku|Stowarzyszenie Rozwoju Gminy]]; [[Gminna Biblioteka Publiczna w Kurzętniku|Gminna Biblioteka Publiczna]]; [[Młodzieżowa Orkiestra Dęta w Kurzętniku|Młodzieżowa Orkiestra Dęta]], [[lkwim: Zespół dziecięcy "Kurczaki" z Kurzętnika| Zespół dziecięcy "Kurczaki" z Kurzętnika]], [[Kabaret „Rozporek”]]. | |
| − | Obecnie działają tu: Gminne Centrum; zespół [[lkwim: Anibabki| "Anibabki"]]; [[Stowarzyszenie Rozwoju Gminy w Kurzętniku|Stowarzyszenie Rozwoju Gminy]]; [[Gminna Biblioteka Publiczna w Kurzętniku|Gminna Biblioteka Publiczna]]; [[Młodzieżowa Orkiestra Dęta w Kurzętniku|Młodzieżowa Orkiestra | + | Organizowany jest tutaj [[Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!” w Kurzętniku |Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!”]], w 2011 r. zorganizowano [[lkwim:Dni Kurzętnika 2011| Dni Kurzętnika]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
===Sport=== | ===Sport=== | ||
Na terenie wsi istnieje klub piłkarski i stadion. | Na terenie wsi istnieje klub piłkarski i stadion. | ||
| + | <br/> | ||
| + | === Przyroda === | ||
| + | Na terenie miejscowości znajduje się pomnik przyrody - [[Głaz narzutowy w Kurzętniku |głaz narzutowy]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Ludzie związani z miejscowością=== | === Ludzie związani z miejscowością=== | ||
| + | *[[Hieronim Derdowski]] - pisarz i dziennikarz tworzący w języku kaszubskim | ||
| + | *[[Erich Dieckmann]] - artysta, światowej sławy wzorzysta | ||
| + | *[[Grzegorz Gwiazdowski]] - kolarz zawodowy | ||
| + | *[[Antoni Franciszek Hunt]] - ksiądz katolicki, założyciel [[Progimnazjum w Kurzętniku]] | ||
| − | + | Wójtem gminy jest [[Wojciech Dereszewski]]. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Zabytki=== | === Zabytki=== | ||
| − | Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: ruiny zamku kapituły chełmińskiej; założenie urbanistyczne Kurzętnika; kościół gotycki z II poł. XIV w. (wielokrotnie przebudowywany); zabytkowe budynki mieszkalne. | + | Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: ruiny [[Zamek w Kurzętniku |zamku kapituły chełmińskiej]]; założenie urbanistyczne Kurzętnika; kościół gotycki z II poł. XIV w. (wielokrotnie przebudowywany); zabytkowe budynki mieszkalne. |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 97: | Linia 94: | ||
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883, 960 ss. | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883, 960 ss. | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Kurzętnik (gmina wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie gminne]] | ||
| + | [[Kategoria: 1201-1300]] | ||
Wersja z 16:19, 17 lip 2014
| Kurzętnik | |
| | |
 Ruiny zamku, źródło: Gmina Kurzętnik, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Kurzętnik |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kurzętnik | |
| Położenie na mapie Polski  Kurzętnik | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kurzętnik (niem. Kauernik, od 1414 r. Kurnig) – wieś gminna w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Kurzętnik. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Kurzętnik. Na terenie wsi mieszczą się ponadto dwa sołectwa.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Gmina położona jest na wysoczyźnie morenowej z załamaniem nad pradoliną rzeki Drwęcy. Natomiast wieś leży na zróżnicowanej wysokości od 142 (Kurzętnik Górny) do 85 metrów n.p.m. (najstarsza część miejscowości leżąca nad rzeką). Miejscowość znajduje się na terenie gminy, która obejmuje swoim zasięgiem wschodni kraniec Pojezierza Brodnickiego. W obszar gminy wchodzi 17% lasów i 71% użytków rolnych. Ponadto miejscowość znajduje się na obszarze powiatu nowomiejskiego, który rozciąga się na pograniczu Pojezierza Chełmińskiego, Pojezierza Iławskiego, Garbu Lubawskiego i Pojezierza Dobrzyńskiego, w południowo–zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego.
Dzieje miejscowości
Na terenie dzisiejszej wsi istniało osadnictwo słowiańskie. Pierwsze wzmianki o Kurzętniku pochodzą z 1291 r., kiedy to biskup chełmiński Werner nadał kapitule chełmińskiej ziemie w okolicy góry Chornichium. Miejscowość występowała pod różnymi nazwami takimi jak: Chornichium (1291), Kiwernick, Kurnyk, Kurnik, Cuvwernick (1407), Kuyrnigk, Kuernick, Kawernick (1457), Kurzantnik (1466). Dopiero od 1641 r. upowszechniła się nazwa Kurzętnik. Nazwa miejscowości pochodzi od góry, u stup której została położona. Ponadto Kurzętnik od XIV w. do 1905 r. posiadał prawa miejskie. W 1330 r. lokowano Kurzętnik, jako miasto na prawie chełmińskim. Z Niemiec sprowadzono osadników, do których należało prawo handlu, rzemiosło i władza. W dokumencie uposażenia parafii z 1361 r. wymieniano "miasto Kurzętnik". Herb oraz pierwsza znana do dziś pieczęć wsi pochodzą z XIV w. W herbie znajduje się wizerunek koguta.
W centrum średniowiecznego miasta znajdował się rynek na planie prostokąta, od którego rozchodziły się główne arterie - ulice. Kurzętnik należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. Kanonicy utrzymywali tutaj zamek – Haus Kurnig z murami i wałami oraz z wójtem. W XV w. zamek został zniszczony.
Kurzętnik zapisał się w historii bitwy pod Grunwaldem. Wojska Jagieły zawróciły spod niego, aby uniknąć bitwy podczas przeprawy przez rzekę Drwęcę w trakcie marszu na Malbork.
W I poł. XV w. miejscowością zarządzał rycerz Jana Kretkowskiego. Po II pokoju toruńskim Kurzętnik znalazł się w granicach Polski, aż do I rozbioru Polski. Miasto, wówczas stało się ważnym ośrodkiem targowym, w którym zajmowano się przede wszystkim handlem końmi. W 1858 r. utworzono tutaj prywatny Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych, który w 1868 r. przeniesiony został do Nowego Miasta Lubawskiego.
Pod koniec XIX w. teren wsi obejmował 3993 mórg z 178 budynkami i 90 domami. W tym czasie było tutaj 892 katolików i 153 ewangelików. Ponadto w XIX w. na terenie wsi znajdował się browar, funkcjonowała też poczta, parafia i szkoła. Jeszcze w XIX w. odbywało się 5 jarmarków rocznie. W tym okresie znajdował się w obrębie wsi również folwark z obszarem 2283 mórg i 16 budynkami, 10 domami. Katolików było 145, a ewangelików 10. Od 1861 r. działało we wsi bractwo różańcowe i trzeźwości. Po I wojnie światowej Kurzętnik, już jako wieś został włączony do Państwa Polskiego. W czasie II wojny światowej na terenie parafii mieścił się podobóz Stutthofu.
Dzisiaj Kurzętnik można podzielić na trzy części: pierwszą, najstarszą historycznie część wsi; drugą, górną przy drodze krajowej nr 15 oraz trzecią, nową leżącą za rzeką Drwęcą.
Gospodarka
Na terenie wsi działają przedsiębiorstwa: budowlane - kopalnie kruszywa, Alysbet, metalowe Expom, Lawpol, Prefabet, WZB Polska.
Kultura
Obecnie działają tu: Gminne Centrum Kultury; zespół "Anibabki"; Stowarzyszenie Rozwoju Gminy; Gminna Biblioteka Publiczna; Młodzieżowa Orkiestra Dęta, Zespół dziecięcy "Kurczaki" z Kurzętnika, Kabaret „Rozporek”.
Organizowany jest tutaj Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!”, w 2011 r. zorganizowano Dni Kurzętnika.
Sport
Na terenie wsi istnieje klub piłkarski i stadion.
Przyroda
Na terenie miejscowości znajduje się pomnik przyrody - głaz narzutowy.
Ludzie związani z miejscowością
- Hieronim Derdowski - pisarz i dziennikarz tworzący w języku kaszubskim
- Erich Dieckmann - artysta, światowej sławy wzorzysta
- Grzegorz Gwiazdowski - kolarz zawodowy
- Antoni Franciszek Hunt - ksiądz katolicki, założyciel Progimnazjum w Kurzętniku
Wójtem gminy jest Wojciech Dereszewski.
Zabytki
Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: ruiny zamku kapituły chełmińskiej; założenie urbanistyczne Kurzętnika; kościół gotycki z II poł. XIV w. (wielokrotnie przebudowywany); zabytkowe budynki mieszkalne.
Bibliografia
Grabowski Stanisław,Z dziejów Kurzętnika i okolic, Warszawa 2008, 287 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883, 960 ss.
