Jerutki

Jerutki
Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Świętajno
Liczba ludności (2010)	382
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-140
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jerutki
Położenie na mapie Polski Jerutki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jerutki (niem. Klein Jerutten) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Świętajno. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, na obrzeżach Puszczy Piskiej. Miejscowość leży w odległości 6 km na północny zachód od Świętajna, około 4 km na północ od drogi krajowej nr 53.

Dzieje miejscowości

W drugiej połowie XVII wieku istniała tu początkowo smolarnia. Wieś została założona w 1687 roku na prawie chełmińskim na 30 łanach; sołtys, niejaki Fereriusz, otrzymał trzy łany. Później sołtys otrzymał również przywilej na założenie karczmy z prawem browarnictwa. W 1701 roku wieś powiększyła się o 10 łanów. W połowie XIX wieś należała do największych na terenie powiatu szczycieńskiego; obejmowała wówczas 112 łanów. W 1802 roku na polach pod Jerutkami odbyła się wielka rewia wojskowa z udziałem pruskiej pary królewskiej.

Parafia ewangelicka w Jerutkach powstała w 1709 roku; być może do wybudowania nowego kościoła nabożeństwa odbywały się w kościele drewnianym. Kościół we wsi powstał w 1715 roku (według innych źródeł w 1734 roku ); w 1821 roku dobudowano kwadratową wieżę. Od lat 80. XX wieku kościół jest siedzibą filii katolickiej parafii w Świętajnie.

Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku i obejmowała dwie klasy. Nowy budynek pochodzi z 1906 roku. We wsi działa Fundacja "Kreolia - kraina kreatywności" na rzecz Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sławomir Pałaszewski.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych

1782 – 52 gospodarstwa

1818 – 446 osób, 59 gospodarstw

1858 – 582 osoby, 73 gospodarstwa

1939 – 660 osób

Zabytki:

• Kościół z 1734 roku; wyposażenie i wystrój również z XVIII wieku; ołtarz główny wykonany (1737-1738) przez Michała Kapickiego, snycerza z Wielbarka
• Przykościelny cmentarz, częściowo zniszczony. Tu m.in. pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas I wojny światowej
• Plebania z początków XIX wieku
• Budynek szkoły z 1906 roku, z czerwonej cegły, dekorowana elewacja

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
2. Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Świętajno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 38-43.
3. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
4. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
6. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
7. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 10.09.2013]
8. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 10.09.2013]
9. Wojewódzka Ewidencja Zabytków: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 10.09.2013]

Przypisy

<references>