Klusy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Klusów |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = piski | |powiat = piski | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 246 | + | |liczba ludności = 246 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48)87 | |strefa numeracyjna =(+48)87 | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | ''' Klusy''' (niem. ''Klaussen'' albo ''Claussen'') – | + | ''' Klusy''' (niem. ''Klaussen'' albo ''Claussen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 246 mieszkańców<ref>łącznie Klusy, Ogródek, [[Stary Ogródek]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Kazimierz Nazarkiewicz]]<ref> [http://www.bip.orzysz.pl/index.php?k=314/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
| − | == | + | == Położenie == |
Wieś położona jest na przesmyku pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kraksztyn|Kraksztyn]] i [[Jezioro Lipińskie|Lipińskim]], zaś na północ od wsi leży jezioro [[Jezioro Druglin Duży|Druglin Duży]]. W pobliżu wsi znajduje się kilka innych niewielkich jezior: [[Jezioro Kępno|Kępno]], [[Jezioro Kępienko|Kępienko]] i [[Jezioro Przykop|Przykop]]. Przez Klusy przebiega droga krajowa nr 16 na odcinku [[Orzysz]] – [[Ełk]]. | Wieś położona jest na przesmyku pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kraksztyn|Kraksztyn]] i [[Jezioro Lipińskie|Lipińskim]], zaś na północ od wsi leży jezioro [[Jezioro Druglin Duży|Druglin Duży]]. W pobliżu wsi znajduje się kilka innych niewielkich jezior: [[Jezioro Kępno|Kępno]], [[Jezioro Kępienko|Kępienko]] i [[Jezioro Przykop|Przykop]]. Przez Klusy przebiega droga krajowa nr 16 na odcinku [[Orzysz]] – [[Ełk]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| + | Według [[Max Toeppen|Maxa Toeppena]] w Klusach już w 1354 roku miał istnieć klasztor zgromadzenia zakonnego Clausula Mariana – stąd też ponoć wywodzi się nazwa miejscowości. | ||
| + | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1551 roku. Miała objąć 20 łanów, zaś zasadźcą i sołtysem został niejaki Wojtek Mikuś, który zakupił 2 łany sołeckie. Już w 1564 roku spis wsi wykazał dwa łany nadwyżki gruntów w Klusach oraz aż pięć karczem. Znaczenie miejscowości poważnie wzrosło po założeniu tu siedziby [[Parafia ewangelicka w Klusach|parafii ewangelickiej]]. Wieś ucierpiała podczas epidemii dżumy w latach 1709–1710, ostatnie ofiary zmarły w grudniu 1710 roku. W latach 1851–1905 istniała w Klusach stacja meteorologiczna. | ||
| − | + | Parafia w Klusach została założona w latach 70. XVI wieku, choć kościół istniał tam wcześniej, zbudowany prawdopodobnie w 1454 roku. Parafia w XVI wieku obejmowała wsie: Klusy, [[Ogródek]], [[Skomack]], [[Rogale]], [[Rogalik]], [[Rożyńsk]], [[Lipińskie]], [[Ruska Wieś|Ruską Wieś]], [[Rostki Skomackie]], [[Koźle]], [[Gorzekały]]. Parafia w Klusach otrzymała uposażenie dwóch łanów, a więc mniej niż pozostałe w [[Starostwo ryńskie|starostwie ryńskim]] (tyle samo miała jedynie [[Parafia ewangelicka w Okartowie|parafia w Okartowie]]). | |
| − | |||
| − | Parafia w Klusach została założona w latach 70. XVI wieku, choć kościół istniał tam wcześniej, zbudowany prawdopodobnie w 1454 roku. Parafia w XVI wieku obejmowała wsie: Klusy, [[Ogródek]], [[Skomack]], [[Rogale]], [[Rogalik]], [[ | ||
Wedle legendy obok kościoła znajdował się głaz z odciskiem łapy, którą miał pozostawić diabeł wypędzony z kobiety z Klus przez proboszcza w 1640 roku. Wieść o tym kamieniu miała uchronić wioskę przed napadem tatarskim w 1656 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku kościół popadł w ruinę, został odbudowany w 1754 roku. Spłonął w 1858 roku. Nowy – obecny – wzniesiono w 1884 roku. Obecnie jest on siedzibą [[Parafia pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach |katolickiej parafii pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych]]. | Wedle legendy obok kościoła znajdował się głaz z odciskiem łapy, którą miał pozostawić diabeł wypędzony z kobiety z Klus przez proboszcza w 1640 roku. Wieść o tym kamieniu miała uchronić wioskę przed napadem tatarskim w 1656 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku kościół popadł w ruinę, został odbudowany w 1754 roku. Spłonął w 1858 roku. Nowy – obecny – wzniesiono w 1884 roku. Obecnie jest on siedzibą [[Parafia pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach |katolickiej parafii pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych]]. | ||
Szkoła przykościelna (potem parafialna) w Klusach istniała od 1530 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 403 dzieci. | Szkoła przykościelna (potem parafialna) w Klusach istniała od 1530 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 403 dzieci. | ||
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | |
| − | + | *1821 r. – 131 osób | |
| − | + | *1857 r. – 221 osób | |
| − | + | *1939 r. – 315 osób | |
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | *[[Leopold Kraska]], pastor z Klus | + | *[[Leopold Kraska]], pastor z Klus w latach 1837–1847, wspomagał [[Gustaw Gizewiusz|Gizewiusza]] materiałami do badań, które ten ostatni zawarł w dziele ''Die polnische Sprachfrage in Preussen'' (''Polska kwestia językowa w Prusach'', 1845). Kraska – obrońca polskości – został za swoją postawę usunięty z probostwa i pozbawiony godności duchownego. |
*Z Klus pochodzili bracia [[Gustaw Sawicki|Gustaw]] i [[Jan Sawicki|Jan]] Sawiccy, zasłużeni działacze mazurscy pierwszej połowy XX wieku, współzałożyciele ełckiego [[Związek Mazurów w Ełku|Związku Mazurów]] (1923-1933) | *Z Klus pochodzili bracia [[Gustaw Sawicki|Gustaw]] i [[Jan Sawicki|Jan]] Sawiccy, zasłużeni działacze mazurscy pierwszej połowy XX wieku, współzałożyciele ełckiego [[Związek Mazurów w Ełku|Związku Mazurów]] (1923-1933) | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *neogotycki [[lkwim:Kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach|kościół]] z 1884 roku | |
| − | + | *dawny cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki | |
| − | * | + | *kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku, m.in. plebania przy kościele |
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Turystyka== | |
| + | Przez Klusy wiedzie [[Szlak pieszy im. Michała Kajki|szlak pieszy]] Ełk – [[Skomack Wielki]]. | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | ||
#Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | #Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | ||
| Linia 82: | Linia 76: | ||
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857. | ||
| − | # | + | #[http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.orzysz.pl/ Strona Gminy Orzysz] [10.09.2013] |
| + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 08:11, 23 lip 2014
| Klusy | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 246 |
| Strefa numeracyjna | (+48)87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Klusy | |
| Położenie na mapie Polski  Klusy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Klusy (niem. Klaussen albo Claussen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 246 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Kazimierz Nazarkiewicz[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na przesmyku pomiędzy jeziorami Kraksztyn i Lipińskim, zaś na północ od wsi leży jezioro Druglin Duży. W pobliżu wsi znajduje się kilka innych niewielkich jezior: Kępno, Kępienko i Przykop. Przez Klusy przebiega droga krajowa nr 16 na odcinku Orzysz – Ełk.
Dzieje miejscowości
Według Maxa Toeppena w Klusach już w 1354 roku miał istnieć klasztor zgromadzenia zakonnego Clausula Mariana – stąd też ponoć wywodzi się nazwa miejscowości. Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1551 roku. Miała objąć 20 łanów, zaś zasadźcą i sołtysem został niejaki Wojtek Mikuś, który zakupił 2 łany sołeckie. Już w 1564 roku spis wsi wykazał dwa łany nadwyżki gruntów w Klusach oraz aż pięć karczem. Znaczenie miejscowości poważnie wzrosło po założeniu tu siedziby parafii ewangelickiej. Wieś ucierpiała podczas epidemii dżumy w latach 1709–1710, ostatnie ofiary zmarły w grudniu 1710 roku. W latach 1851–1905 istniała w Klusach stacja meteorologiczna.
Parafia w Klusach została założona w latach 70. XVI wieku, choć kościół istniał tam wcześniej, zbudowany prawdopodobnie w 1454 roku. Parafia w XVI wieku obejmowała wsie: Klusy, Ogródek, Skomack, Rogale, Rogalik, Rożyńsk, Lipińskie, Ruską Wieś, Rostki Skomackie, Koźle, Gorzekały. Parafia w Klusach otrzymała uposażenie dwóch łanów, a więc mniej niż pozostałe w starostwie ryńskim (tyle samo miała jedynie parafia w Okartowie). Wedle legendy obok kościoła znajdował się głaz z odciskiem łapy, którą miał pozostawić diabeł wypędzony z kobiety z Klus przez proboszcza w 1640 roku. Wieść o tym kamieniu miała uchronić wioskę przed napadem tatarskim w 1656 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku kościół popadł w ruinę, został odbudowany w 1754 roku. Spłonął w 1858 roku. Nowy – obecny – wzniesiono w 1884 roku. Obecnie jest on siedzibą katolickiej parafii pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych. Szkoła przykościelna (potem parafialna) w Klusach istniała od 1530 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 403 dzieci.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1821 r. – 131 osób
- 1857 r. – 221 osób
- 1939 r. – 315 osób
Ludzie związani z miejscowością
- Leopold Kraska, pastor z Klus w latach 1837–1847, wspomagał Gizewiusza materiałami do badań, które ten ostatni zawarł w dziele Die polnische Sprachfrage in Preussen (Polska kwestia językowa w Prusach, 1845). Kraska – obrońca polskości – został za swoją postawę usunięty z probostwa i pozbawiony godności duchownego.
- Z Klus pochodzili bracia Gustaw i Jan Sawiccy, zasłużeni działacze mazurscy pierwszej połowy XX wieku, współzałożyciele ełckiego Związku Mazurów (1923-1933)
Zabytki
- neogotycki kościół z 1884 roku
- dawny cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki
- kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku, m.in. plebania przy kościele
Turystyka
Przez Klusy wiedzie szlak pieszy Ełk – Skomack Wielki.
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
- Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
- Kawecki Jan, Roman Bolesław, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
- Strona Gminy Orzysz [10.09.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Klusy, Ogródek, Stary Ogródek
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
