Wielka Tymawa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Charakterystyka fizjograficzna) |
|||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = nowomiejski | |powiat = nowomiejski | ||
| − | |gmina = Biskupiec | + | |gmina = Biskupiec |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = Wielka Tymawa | |sołectwo = Wielka Tymawa | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Wielka Tymawa'''</big> (niem. Gross Thiemau) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[ | + | <big>'''Wielka Tymawa'''</big> (niem. Gross Thiemau) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie |województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], w [[Biskupiec (gmina wiejska)|gminie Biskupiec]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do województwa toruńskiego. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest [[Henryk Cybulski]]. |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Wielka Tymawa znajduje się nieopodal [[Jezioro Skarlińskie |Jeziora Skarlińskiego]]. We wsi odnajdziemy | + | Wielka Tymawa znajduje się nieopodal [[Jezioro Skarlińskie |Jeziora Skarlińskiego]]. We wsi odnajdziemy pomnik przyrody (uznany w 1993 r.) - buk zwyczajny. Miejscowość położona jest na terenie [[Biskupiec (gmina wiejska)| gminy Biskupiec]], której powierzchnię zajmują przede wszystkim lasy i jeziora. W całości lasy stanowią 26% powierzchni gminy, a jeziora 3,28%. Zasadniczymi elementami morfologicznymi tego obszaru są: wysoczyzna morenowa (średnia wysokość 90-110 m n.p.m.), wzgórza i pagórki morenowe, sandry, rynny jeziorne i doliny rzeczne. Powierzchnia wysoczyzny charakteryzuje się występowaniem licznych drobnych zagłębień wytopiskowych. Znajdziemy tutaj tzw. oczka polodowcowe, mokradła i torfowiska, a w okolicach miejscowości [[Łąkorz]] wyspy otoczone sandrem. Na terenie gminy występują również tzw. ozy (w okolicach [[Mierzyn |Mierzyna]], na zachód od [[Sumin |Sumina]] oraz na północ od Wielkiej Tymawy) i kemy (w rejonie [[Sumin |Sumina]], [[Łąkorek| Łąkorka]], [[Wonna| Wonny]] i [[Szwarcenowo |Szwarcenowa]]). Na terenie gminy napotkamy także na zastoiska. Największe z nich to zastoisko biskupieckie – o płaskim, rozległym i podmokłym dnie. Natomiast najwyższym punktem położonym na terenie gminy jest [[Góra Szwedzka]] – o wysokości 121,3 m n.p.m. Najniżej położony punkt zaś o wysokości ok. 62 m n.p.m. znajduje się w dolinie [[Rzeka Osa |rzeki Osy]] u ujścia jej do [[Jezioro Płowęż |Jeziora Płowęż]]. W obrębie gminy znajdują się także rezerwaty przyrody: ornitofaunistyczny [[Rezerwat Jezioro Karaś|"Jezioro Karaś"]], torfowiskowy [[Rezerwat Kociołek|"Kociołek"]], [[Rezerwat Łabędź|"Łabędź"]], [[Rezerwat Uroczysko Piotrowice|"Uroczysko Piotrowice"]] oraz częściowo [[Brodnicki Park Krajobrazowy]]. Na obszarze gminy występują zasadniczo trzy typy gleb. Są to: gleby brunatne, gleby bielicowe, gleby mułowo-torfowo-murszaste. Ponadto odnajdziemy tutaj czarne ziemie i gleby szare oraz mady glejowe i wody powierzchniowe. |
| − | + | [[File:Studnia w Wielkiej Tymawie.jpg|300 px| thumb|Studnia w Wielkiej Tymawie,źródło: [http://wwww.gminabiskupiec.pl Gmina Biskupiec], 12.09.2013.]] | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
Na terenie miejscowości znajduje się wczesnośredniowieczne, wysoczyznowe grodzisko z przełomu X/XI w. Wieś lokowano w 1255 r., a jej przywilej odnowiono w 1289 r. W 1289 r. Teodoryk Gąsior posiadał 100 [[włóka| włók]] nad [[Jezior Płowęż |Jeziorem Płowęż]]. | Na terenie miejscowości znajduje się wczesnośredniowieczne, wysoczyznowe grodzisko z przełomu X/XI w. Wieś lokowano w 1255 r., a jej przywilej odnowiono w 1289 r. W 1289 r. Teodoryk Gąsior posiadał 100 [[włóka| włók]] nad [[Jezior Płowęż |Jeziorem Płowęż]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
W 1414 r. w [[księga strat| księdze strat]] zapisano, że w Wielkiej Tymawie spłoną kościół z dwoma dzwonami i siedmioma ornatami. W 1526 r. biskup Erhard Quiess nadał Tymawę Andrzejowi Lenckiemu i Stefanowi Bogorskiemu. W 1606 r. wieś należała do Lorenza von Staudena oraz trzech członków rodziny Bogorskich. W 1667 r. wieś znajdowała się w rękach pięciu rodzin szlacheckich. W 1701 r. właścicielem wsi był generał-major von Taube, a w 1734 r. Tymawę kupił Albrecht Krzysztof zu Dohna. Pod koniec XVIII w. znajdował się tutaj folwark i młyn. | W 1414 r. w [[księga strat| księdze strat]] zapisano, że w Wielkiej Tymawie spłoną kościół z dwoma dzwonami i siedmioma ornatami. W 1526 r. biskup Erhard Quiess nadał Tymawę Andrzejowi Lenckiemu i Stefanowi Bogorskiemu. W 1606 r. wieś należała do Lorenza von Staudena oraz trzech członków rodziny Bogorskich. W 1667 r. wieś znajdowała się w rękach pięciu rodzin szlacheckich. W 1701 r. właścicielem wsi był generał-major von Taube, a w 1734 r. Tymawę kupił Albrecht Krzysztof zu Dohna. Pod koniec XVIII w. znajdował się tutaj folwark i młyn. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | W XIX w. teren wsi zajmował 600 [[morga |mórg]] chełmińskich ziemi ornej, 35 | + | W XIX w. teren wsi zajmował 600 [[morga |mórg]] chełmińskich ziemi ornej, 35 mórg ogrodów, 136 mórg łąk oraz 90 mórg lasu. W 1885 r. we wsi było 6 domów i 26 [[dym |dymów]]. W 1885 r. mieszkało tutaj 160 osób, w tym 120 katolików i 40 ewangelików. W tym samym okresie funkcjonowała we wsi szkoła ewangelicka. W XIX w. mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą świń, owiec, bydła i sprzedażą mleka. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Zabytki=== | === Zabytki=== | ||
Na terenie miejscowości znajduje się wielka studnia oraz dwukomorowa piwnica do przechowywania płodów rolnych z XIX w. | Na terenie miejscowości znajduje się wielka studnia oraz dwukomorowa piwnica do przechowywania płodów rolnych z XIX w. | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Bibliografia=== | === Bibliografia=== | ||
| − | |||
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892, 960 ss. | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892, 960 ss. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Biskupiec (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: 1401-1500]] |
Wersja z 13:19, 28 sie 2014
| Wielka Tymawa | |
| | |
 Piwnica w Wielkiej Tymawie,źródło: Gmina Biskupiec, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Biskupiec |
| Sołectwo | Wielka Tymawa |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wielka Tymawa | |
| Położenie na mapie Polski  Wielka Tymawa | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wielka Tymawa (niem. Gross Thiemau) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Biskupiec. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Henryk Cybulski.
Charakterystyka fizjograficzna
Wielka Tymawa znajduje się nieopodal Jeziora Skarlińskiego. We wsi odnajdziemy pomnik przyrody (uznany w 1993 r.) - buk zwyczajny. Miejscowość położona jest na terenie gminy Biskupiec, której powierzchnię zajmują przede wszystkim lasy i jeziora. W całości lasy stanowią 26% powierzchni gminy, a jeziora 3,28%. Zasadniczymi elementami morfologicznymi tego obszaru są: wysoczyzna morenowa (średnia wysokość 90-110 m n.p.m.), wzgórza i pagórki morenowe, sandry, rynny jeziorne i doliny rzeczne. Powierzchnia wysoczyzny charakteryzuje się występowaniem licznych drobnych zagłębień wytopiskowych. Znajdziemy tutaj tzw. oczka polodowcowe, mokradła i torfowiska, a w okolicach miejscowości Łąkorz wyspy otoczone sandrem. Na terenie gminy występują również tzw. ozy (w okolicach Mierzyna, na zachód od Sumina oraz na północ od Wielkiej Tymawy) i kemy (w rejonie Sumina, Łąkorka, Wonny i Szwarcenowa). Na terenie gminy napotkamy także na zastoiska. Największe z nich to zastoisko biskupieckie – o płaskim, rozległym i podmokłym dnie. Natomiast najwyższym punktem położonym na terenie gminy jest Góra Szwedzka – o wysokości 121,3 m n.p.m. Najniżej położony punkt zaś o wysokości ok. 62 m n.p.m. znajduje się w dolinie rzeki Osy u ujścia jej do Jeziora Płowęż. W obrębie gminy znajdują się także rezerwaty przyrody: ornitofaunistyczny "Jezioro Karaś", torfowiskowy "Kociołek", "Łabędź", "Uroczysko Piotrowice" oraz częściowo Brodnicki Park Krajobrazowy. Na obszarze gminy występują zasadniczo trzy typy gleb. Są to: gleby brunatne, gleby bielicowe, gleby mułowo-torfowo-murszaste. Ponadto odnajdziemy tutaj czarne ziemie i gleby szare oraz mady glejowe i wody powierzchniowe.
Dzieje miejscowości
Na terenie miejscowości znajduje się wczesnośredniowieczne, wysoczyznowe grodzisko z przełomu X/XI w. Wieś lokowano w 1255 r., a jej przywilej odnowiono w 1289 r. W 1289 r. Teodoryk Gąsior posiadał 100 włók nad Jeziorem Płowęż.
W 1414 r. w księdze strat zapisano, że w Wielkiej Tymawie spłoną kościół z dwoma dzwonami i siedmioma ornatami. W 1526 r. biskup Erhard Quiess nadał Tymawę Andrzejowi Lenckiemu i Stefanowi Bogorskiemu. W 1606 r. wieś należała do Lorenza von Staudena oraz trzech członków rodziny Bogorskich. W 1667 r. wieś znajdowała się w rękach pięciu rodzin szlacheckich. W 1701 r. właścicielem wsi był generał-major von Taube, a w 1734 r. Tymawę kupił Albrecht Krzysztof zu Dohna. Pod koniec XVIII w. znajdował się tutaj folwark i młyn.
W XIX w. teren wsi zajmował 600 mórg chełmińskich ziemi ornej, 35 mórg ogrodów, 136 mórg łąk oraz 90 mórg lasu. W 1885 r. we wsi było 6 domów i 26 dymów. W 1885 r. mieszkało tutaj 160 osób, w tym 120 katolików i 40 ewangelików. W tym samym okresie funkcjonowała we wsi szkoła ewangelicka. W XIX w. mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą świń, owiec, bydła i sprzedażą mleka.
Zabytki
Na terenie miejscowości znajduje się wielka studnia oraz dwukomorowa piwnica do przechowywania płodów rolnych z XIX w.
Bibliografia
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892, 960 ss.
