Zdory: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 9: | Linia 9: | ||
|zdjęcie = Pole-obowiązkowe | |zdjęcie = Pole-obowiązkowe | ||
|opis zdjęcia = Pole-obowiązkowe | |opis zdjęcia = Pole-obowiązkowe | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = piski |
| − | |gmina = | + | |gmina = Pisz |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Zdory''' (dawniej również Wilkusy, niem. ''Sdorren'', od 1938 r. ''Dorren'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[ | + | <big>'''Zdory''' (dawniej również Wilkusy, niem. ''Sdorren'', od 1938 r. ''Dorren'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. |
| − | W latach 1975-1998 miejscowość [[ | + | W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], 12 km na północ od [[Pisz|Pisza]], nad [[Jezioro Seksty|Jeziorem Seksty]], które jest odnogą [[Jezioro Śniardwy|Jeziora Śniardwy]]. Na Jeziorze Seksty, na południowy zachód od wsi, znajduje się [[wyspa Kaczor]]. Na północ od Zdorów, na niewielkim półwyspie na Śniardwach leży pagórek Zameczek, na którym znajdowało się staropruskie | + | Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], 12 km na północ od [[Pisz|Pisza]], nad [[Jezioro Seksty|Jeziorem Seksty]], które jest odnogą [[Jezioro Śniardwy|Jeziora Śniardwy]]. Na Jeziorze Seksty, na południowy zachód od wsi, znajduje się [[Wyspa Kaczor|wyspa Kaczor]]. Na północ od Zdorów, na niewielkim półwyspie na Śniardwach leży pagórek Zameczek, na którym znajdowało się staropruskie grodzisko obronne. |
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | Osada powstała w 1508 roku jako [[wieś czynszowa]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] na 60 łanach, z których sześć otrzymali sołtysi, bracia Marek i Jan Stawiscy. W 1539 roku istniała tu karczma, zaś w 1540 roku w Zdorach mieszkało 30 rodzin chłopskich, 3 zagrodników i 1 komornik. W wyniku wielkiej [[ | + | Osada powstała w 1508 roku jako [[wieś czynszowa]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] na 60 łanach, z których sześć otrzymali sołtysi, bracia Marek i Jan Stawiscy. W 1539 roku istniała tu karczma, zaś w 1540 roku w Zdorach mieszkało 30 rodzin chłopskich, 3 zagrodników i 1 komornik. W wyniku wielkiej [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemii dżumy]], która dotarła do wsi latem 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 145 mieszkańców). |
| − | W XIX wieku i do połowy XX wieku Zdory należały do największych i najbardziej ludnych wsi na terenie powiatu piskiego. Przed 1945 rokiem znajdowała się tu gospoda należąca do Fritza Rogowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] działał w Zdorach drewniany [[wiatrak typu holenderskiego]]. | + | W XIX wieku i do połowy XX wieku Zdory należały do największych i najbardziej ludnych wsi na terenie powiatu piskiego. Przed 1945 rokiem znajdowała się tu gospoda należąca do Fritza Rogowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojną światową]] działał w Zdorach drewniany [[Wiatrak w Zdorach|wiatrak typu holenderskiego]]. |
Aktualnie wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krzysztof Przybyłek]]<ref> Źródło: http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853 [data dostępu: 20.09.2013]</ref>. | Aktualnie wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krzysztof Przybyłek]]<ref> Źródło: http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853 [data dostępu: 20.09.2013]</ref>. | ||
| Linia 64: | Linia 64: | ||
<br/> | <br/> | ||
===Kultura=== | ===Kultura=== | ||
| − | W miejscowości organizowany jest [[Jarmark Zdorski]]<ref> http://jarmarkzdorski.pl/ [data dostępu: 20.09.2013]</ref>, działa również zespół śpiewaczy [[ | + | W miejscowości organizowany jest [[Jarmark Zdorski]]<ref> http://jarmarkzdorski.pl/ [data dostępu: 20.09.2013]</ref>, działa również zespół śpiewaczy [[Zadorskie Rybki |"Zdorskie Rybki"]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
===Turystyka=== | ===Turystyka=== | ||
| − | Wieś wykorzystuje swe malownicze położenie, zwracając się ku | + | Wieś wykorzystuje swe malownicze położenie, zwracając się ku turystyce. Zarówno w samej wsi, jak i w okolicy znajdują się liczne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne. Biegnie tędy szlak rowerowy o długości 85 km - przebieg trasy: [[Mikołajki]] – [[Wierzba]] – [[Wejsuny]] – [[Niedźwiedzi Róg]] – [[Karwik]] – [[Jeglin]] – Zdory – [[Kwik]] – [[Nowe Guty]] – [[Okartowo]] – [[Suchy Róg]] – [[Dziubiele]] – [[Łuknajno]] – Mikołajki. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
=== Zabytki: === | === Zabytki: === | ||
| − | *[[Zespół budynków szkolnych]] z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane | + | *[[Zespół budynków szkolnych w Zdorach |Zespół budynków szkolnych]] z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane. |
| − | *Budynek [[ | + | *Budynek [[Karczma w Zdorach|karczmy]] (nr 37). |
| − | *[[Cmentarz ewangelicki]] z początku XX wieku | + | *[[Cmentarz ewangelicki w Zdorach |Cmentarz ewangelicki]] z początku XX wieku. |
| − | *Cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku | + | *Cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku. |
| + | <br/> | ||
| + | ===Ludzie związani z miejscowością=== | ||
| + | *[[lkwim:Zofia Puławska|Zofia Puławska]] - tkaczka ludowa, palmiarka. | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 96: | Linia 101: | ||
<br/ | <br/ | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat piski]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Pisz (gmina miejsko-wiejska)]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| − | + | [[Kategoria: 1501-1600]] | |
| − | |||
| − | [[Kategoria: | ||
| − | [[ | ||
Wersja z 09:33, 31 sie 2014
| Zdory | |
| | |
| Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 283 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zdory | |
| Położenie na mapie Polski  Zdory | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Zdory (dawniej również Wilkusy, niem. Sdorren, od 1938 r. Dorren) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 12 km na północ od Pisza, nad Jeziorem Seksty, które jest odnogą Jeziora Śniardwy. Na Jeziorze Seksty, na południowy zachód od wsi, znajduje się wyspa Kaczor. Na północ od Zdorów, na niewielkim półwyspie na Śniardwach leży pagórek Zameczek, na którym znajdowało się staropruskie grodzisko obronne.
Dzieje miejscowości
Osada powstała w 1508 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim na 60 łanach, z których sześć otrzymali sołtysi, bracia Marek i Jan Stawiscy. W 1539 roku istniała tu karczma, zaś w 1540 roku w Zdorach mieszkało 30 rodzin chłopskich, 3 zagrodników i 1 komornik. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi latem 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 145 mieszkańców).
W XIX wieku i do połowy XX wieku Zdory należały do największych i najbardziej ludnych wsi na terenie powiatu piskiego. Przed 1945 rokiem znajdowała się tu gospoda należąca do Fritza Rogowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że przed II wojną światową działał w Zdorach drewniany wiatrak typu holenderskiego. Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krzysztof Przybyłek[1].
Liczba mieszkańców wsi Zdory w poszczególnych okresach:
1857 – 480 osób
1864 – 501 osób
1867 – 505 osób
1933 – 626 osób
1939 – 482 osoby
1988 – 257 osób
Kultura
W miejscowości organizowany jest Jarmark Zdorski[2], działa również zespół śpiewaczy "Zdorskie Rybki".
Turystyka
Wieś wykorzystuje swe malownicze położenie, zwracając się ku turystyce. Zarówno w samej wsi, jak i w okolicy znajdują się liczne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne. Biegnie tędy szlak rowerowy o długości 85 km - przebieg trasy: Mikołajki – Wierzba – Wejsuny – Niedźwiedzi Róg – Karwik – Jeglin – Zdory – Kwik – Nowe Guty – Okartowo – Suchy Róg – Dziubiele – Łuknajno – Mikołajki.
Zabytki:
- Zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane.
- Budynek karczmy (nr 37).
- Cmentarz ewangelicki z początku XX wieku.
- Cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku.
Ludzie związani z miejscowością
- Zofia Puławska - tkaczka ludowa, palmiarka.
Bibliografia:
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
- Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
- Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, s. 106-121.
- Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, s. 9-25.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 25.08.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 25.08.2013]
- Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc [data dostępu: 25.08.2013]
Przypisy
- Skocz do góry ↑ Źródło: http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853 [data dostępu: 20.09.2013]
- Skocz do góry ↑ http://jarmarkzdorski.pl/ [data dostępu: 20.09.2013]
<br/
