Mortęgi: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Mortęgi | |nazwa = Mortęgi | ||
| Linia 8: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Mortęg | |dopełniacz wsi = Mortęg | ||
|zdjęcie = Pałac w Mortęgach.jpg | |zdjęcie = Pałac w Mortęgach.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = XIX-wieczny pałac w Mortęgach | + | |opis zdjęcia = XIX-wieczny pałac w Mortęgach [http://www.mortegi.pl/-page_id=142.htm/ Strona Gminy Mortęgi] [26.09.2013] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
| − | |województwo = | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
|powiat = iławski | |powiat = iławski | ||
|gmina = Lubawa | |gmina = Lubawa | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 505 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 89 | |strefa numeracyjna = (+48) 89 | ||
|kod pocztowy = 14-260 | |kod pocztowy = 14-260 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Mortęgi''' (niem. ''Mortung'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Lubawa (gmina wiejska)|gminie Lubawa]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 505 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest [[Adam Granica]]<ref>[http://lubawa.wm.pl/169318,Mortegi-maja-swoje-boisko-do-siatkowki.html#axzz3DgupXld3/ Portal Informacyjny Nidzica wm.pl] [18.09.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | < | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Położenie == | ||
| + | Miejscowość położona jest 4,5 km na południowy zachód od [[Lubawa|Lubawy]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]]. | + | == Dzieje miejscowości == |
| + | Wieś została lokowana na [[Prawo polskie|prawie polskim]] już w okresie przedkrzyżackim. | ||
| + | W okresie [[Zakon Krzyżacki |krzyżackim]] wieś administracyjnie należała do [[Wójtostwo bratiańskie |wójtostwa bratiańskiego]]. W roku 1338 wielki mistrz [[Dytrych von Altenburg]] nadał ją łowczemu [[Ludwik z Krzykos|Ludwikowi z Krzykos]] na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. | ||
| + | Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]]. | ||
| + | W 1390 roku jej właścicielem został rycerz [[Ludwig z Mortęg]]. Biskup [[Chełmińsko|Chełmińska]] Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od Ludwika z Mortęg wywodził się słynny ród [[Rodzina Mortęskich| Mortęskich]], piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż przechodziło z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie wojny trzynastoletniej (1454–1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w [[Lubawa|Lubawie]], zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę [[Zofia Mortęska|Zofię]]. | ||
| − | + | W 1667 roku miejscowość należała do [[Stanisław Narzymski|Stanisława Narzymskiego]]. Oprócz wsi był tutaj folwark, który liczył w 1789 roku dwanaście zagród. W 1885 roku we wsi i folwarku Mortęgi mieszkało 338 osób. Szkoła zbudowana została przed rokiem 1885. W 1928 roku miejscowość liczyła 336 mieszkańców. W wieku XIX znajdowała się w Mortęgach karczma i gorzelnia. | |
| − | |||
| − | W 1667 roku miejscowość należała do [[Stanisław Narzymski|Stanisława Narzymskiego]]. Oprócz wsi był tutaj folwark, który liczył w 1789 roku dwanaście zagród. W 1885 roku we wsi i folwarku Mortęgi mieszkało 338 osób. | ||
| + | W sierpniu 1945 roku dokonano zmian w strukturze własności ziemskiej. Lasy upaństwowiono, m.in. w majątku w Mortęgach – 103 ha. Przekazano je pod zarząd państwowy. U schyłku lat czterdziestych pierwsze efekty gospodarcze pojawiły się na skutek przeprowadzonej reformy rolnej. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojnie światowej]] we wsi powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. W latach siedemdziesiątych słynęła z dużych osiągnięć gospodarczych. W 1978 roku gospodarowała na powierzchni 651 ha. Użytki rolne stanowiły tu 636 ha. Specjalizowała się w produkcji zwierzęcej. W latach 1976–1978 liczba bydła na 100 ha użytków rolnych przekroczyła w RSP 100 sztuk, a trzody chlewnej – 400 sztuk. Sprzedaż żywca w tym okresie wynosiła około 1000 kg z 1 ha użytków rolnych. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ==Sport== | ||
| + | We wsi działa klub sportowy [[LZS ORZEŁ Mortęgi]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| + | *Ludwig z Mortęg | ||
| + | *Zofia Mortęska | ||
| + | *[[Magdalena Mortęska]] – starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska, od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie | ||
| − | == | + | == Zabytki == |
| − | + | *dziewiętnastowieczny pałac | |
| + | *kaplica grobowa rodu Mortęskich; w XVII wieku odprawiano tu msze święte | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| + | #Fankidejski Jakub, ''Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych'',Gdynia 2011. | ||
| + | #Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969. | ||
| + | #''Mortęgi'', [w:] ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 6, red. F. Sulimierski, Warszawa 1885. | ||
| + | #Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968. | ||
| + | #Śliwiński Józef, ''Lubawa, z dziejów miasta i okolic'', Józef Śliwiński, Olsztyn 1982. | ||
| + | #[http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [18.09.2014] | ||
| + | #[http://lubawa.wm.pl/ Portal Informacyjny Nidzica wm.pl] [18.09.2014] | ||
| − | + | {{Przypisy}} | |
| − | + | <references/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
[[Kategoria: Powiat iławski]] | [[Kategoria: Powiat iławski]] | ||
Wersja z 19:14, 18 wrz 2014
| Mortęgi | |
| | |
![XIX-wieczny pałac w Mortęgach Strona Gminy Mortęgi [26.09.2013]](/index.php/Plik:Pa%C5%82ac_w_Mort%C4%99gach.jpg) XIX-wieczny pałac w Mortęgach Strona Gminy Mortęgi [26.09.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Lubawa |
| Liczba ludności (2010) | 505 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-260 |
| Tablice rejestracyjne | NIL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Mortęgi | |
| Położenie na mapie Polski  Mortęgi | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Mortęgi (niem. Mortung) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 505 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest Adam Granica[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest 4,5 km na południowy zachód od Lubawy.
Dzieje miejscowości
Wieś została lokowana na prawie polskim już w okresie przedkrzyżackim. W okresie krzyżackim wieś administracyjnie należała do wójtostwa bratiańskiego. W roku 1338 wielki mistrz Dytrych von Altenburg nadał ją łowczemu Ludwikowi z Krzykos na prawie chełmińskim. Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku Drwęcy. W 1390 roku jej właścicielem został rycerz Ludwig z Mortęg. Biskup Chełmińska Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od Ludwika z Mortęg wywodził się słynny ród Mortęskich, piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż przechodziło z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie wojny trzynastoletniej (1454–1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w Lubawie, zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę Zofię.
W 1667 roku miejscowość należała do Stanisława Narzymskiego. Oprócz wsi był tutaj folwark, który liczył w 1789 roku dwanaście zagród. W 1885 roku we wsi i folwarku Mortęgi mieszkało 338 osób. Szkoła zbudowana została przed rokiem 1885. W 1928 roku miejscowość liczyła 336 mieszkańców. W wieku XIX znajdowała się w Mortęgach karczma i gorzelnia.
W sierpniu 1945 roku dokonano zmian w strukturze własności ziemskiej. Lasy upaństwowiono, m.in. w majątku w Mortęgach – 103 ha. Przekazano je pod zarząd państwowy. U schyłku lat czterdziestych pierwsze efekty gospodarcze pojawiły się na skutek przeprowadzonej reformy rolnej. Po II wojnie światowej we wsi powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. W latach siedemdziesiątych słynęła z dużych osiągnięć gospodarczych. W 1978 roku gospodarowała na powierzchni 651 ha. Użytki rolne stanowiły tu 636 ha. Specjalizowała się w produkcji zwierzęcej. W latach 1976–1978 liczba bydła na 100 ha użytków rolnych przekroczyła w RSP 100 sztuk, a trzody chlewnej – 400 sztuk. Sprzedaż żywca w tym okresie wynosiła około 1000 kg z 1 ha użytków rolnych.
Sport
We wsi działa klub sportowy LZS ORZEŁ Mortęgi.
Ludzie związani z miejscowością
- Ludwig z Mortęg
- Zofia Mortęska
- Magdalena Mortęska – starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska, od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie
Zabytki
- dziewiętnastowieczny pałac
- kaplica grobowa rodu Mortęskich; w XVII wieku odprawiano tu msze święte
Bibliografia
- Fankidejski Jakub, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych,Gdynia 2011.
- Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
- Mortęgi, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 6, red. F. Sulimierski, Warszawa 1885.
- Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
- Śliwiński Józef, Lubawa, z dziejów miasta i okolic, Józef Śliwiński, Olsztyn 1982.
- Bank Danych Lokalnych GUS [18.09.2014]
- Portal Informacyjny Nidzica wm.pl [18.09.2014]
Przypisy
- ↑ Portal Informacyjny Nidzica wm.pl [18.09.2014]
