Dąbrówno

Dąbrówno
Herb Dąbrówna
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Dąbrówno
Liczba ludności (2011)	4 499
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-120
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dąbrówno
Położenie na mapie Polski Dąbrówno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dąbrówno (niem. Gilgenburg) – wieś gminna w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Dąbrówno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Jest siedzibą gminy Dąbrówno. Do roku 1946 Dąbrówno posiadało prawa miejskie. W 2011 roku wieś liczyła 4499 mieszkańców. Obecnie funkcję wójta sprawuje Tadeusz Błaszkiewicz .

Połóżenie

Wieś malowniczo położona na przesmyku między jeziorami Dąbrowa Mała (Kleiner Damerau See) i Dąbrowa Wielka (Grosser Damerau See), w południowo–zachodniej części Krainy Tysiąca Jezior, na Mazurach Zachodnich, na terenie Garbu Lubawskiego.

Dzieje miejscowości

Nazwa miasta w XIV wieku występuje w kilku wersjach: Ilienburg, Ilginburg, Ilgenburg. Od 1500 roku coraz częściej pojawia się wersja Gilgenburg, która wywodzi się od pruskiego wyrazu ilgis (długi). Nazwa Dąbrówno, występująca w różnych odmianach, od XV wieku stanowi bezpośrednie zapożyczenie od nazwy obu jezior, które ludność polska nazywała Dombrun. W źródłach miejscowość pojawiła się w roku 1326. Wówczas Dąbrówno otrzymało prawa miejskie, które nadał komtur dzierzgoński Luter z Brunszwiku. Dąbrówno było najwcześniej skolonizowanym obszarem na terenie Mazur. Zostało założone na dawnej pruskiej ziemi sasińskiej. W 1316 roku w miejscowym zamku urzędował rycerz krzyżacki Beringer von Meldungen. Zamek został zbudowany przez Krzyżaków w 1319 roku. Przez Dąbrówno w tamtym czasie prowadził szlak handlowy od Gdańska i Elbląga przez Ostródę i Działdowo na Mazowsze. Od roku 1325 miasto było siedzibą wójtów krzyżackich. W lipcu 1410 roku na dwa dni przed bitwą grunwaldzką miasto zostało zdobyte i podpalone przez wojska Władysława Jagiełły, a sama bitwa na polach grunwaldzkich rozegrała się w odległości zaledwie 8 km od Dąbrówna. W 1444 roku Dąbrówno poparło Związek Pruski w przygotowaniach do walki przeciw zakonowi. Po pokoju toruńskim w 1466 roku nadal należało do Prus Zakonnych, a od 1525 do 1657 roku wchodziło w skład lennych Prus Książęcych. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej do Dąbrówna i okolic zaczęli licznie przybywać osadnicy z Mazowsza. Po 1525 roku Dąbrówno należało do rodów magnackich: Gablentzów, Oelsnitzów i najdłużej (1572–1831) do Finck von Finckensteinów. W latach 1548–1564 w Dąbrównie przebywali również bracia czescy. W 1656 roku miasto zostało spalone w czasie najazdu tatarskiego. W 1789 roku Dąbrówno składało się ze 139 domów, w 1910 roku liczyło 151 budynków mieszkalnych i 363 budynki gospodarskie. W 1807 roku w mieście stacjonowały wojska francuskie, którymi dowodził marszałek Michał Ney. Pobyt Francuzów Dąbrówno odczuło dotkliwie. Na mieszkańców miasta i okolicznych miejscowości spadł bowiem ciężar utrzymania wojska. Od 1831 roku miasto było dziedzicznym starostwem. W 1825 roku w Dąbrównie mieszkało 740 Polaków i 431 Niemców, zaś w 1837 roku - 465 Polaków i 658 Niemców. W końcu sierpnia 1914 roku w okolicach Dąbrówna (Osiekowo-Stębark-Olsztynek) rozegrała się bitwa (tzw. I bitwa mazurska), która doprowadziła do rozbicia Armii Rosyjskiej. Na cmentarzu rzymskokatolickim (lokalizacja nieustalona) pochowano dwóch żołnierzy niemieckich poległych w czasie I wojny światowej. W 1945 roku miasto było zniszczone w 85%, liczba mieszkańców wynosiła zaledwie 427 osób. W 1946 roku Dąbrówno utraciło prawa miejskie.

Ludność w poszczególnych okresach:

• 1515 r. – 400 osób

• 1693 r. – 455 osób

• 1785 r. – 900 osób

• 1817 r. – 1039 osób

• 1880 r. – 1859 osób

• 1895 r. – 1717 osób

• 1919 r. – 1613 osób

• 1925 r. – 1514 osób

• 1939 r. – 1678 osób

Gospodarka

W Dąbrównie działa Lokalna Grupa Działania Ziemi Lubawskiej. Gmina Dąbrówno należy do Związku Gmin Regionu Ostródzko–Iławskiego. W miejscowości i okolicy rozwija się agroturystyka oraz usługi związane ze sportami wodnymi oraz aktywnym wypoczynkiem.

Kultura

W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury, Gminna Biblioteka Publiczna . W latach 1996–1999 ukazywał się Jęk Dąbrówna - miesięcznik poruszający tematykę społeczną. W Dąbrównie od roku 2003 działa Oficyna Wydawnicza „Retman” należąca do Waldemara Mierzwy, specjalizująca się w znanych i cenionych publikacjach z zakresu historii regionu.

Ludzie związani z miejscowością

• Jerzy Skrodzki (1635–1682) – polski duchowny protestancki i pisarz religijny
• Krzysztof Haberkant (1704–1776) – miejscowy pastor, lektor języka polskiego, tłumacz i pisarz
• Ryszard Jonas (1845–1891) – filolog klasyczny, autor kilku podręczników
• Antoni Wolszlegier (1853–1922) – w latach 1892–1900 proboszcz katolickiej parafii w Dąbrównie, pierwszy polski poseł z Warmii i Mazur w parlamencie niemieckim

Dąbrówno. Kośćiół pw. św. Jana Nepomucena Wikipedia [21.06.2014]

Sport

W Dąbrównie działa drużyna piłkarska EMP Dąbrówno.

Szkolnictwo

Szkolnictwo lokalne reprezentują szkoła podstawowa oraz gimnazjum.

Turystyka

W Dąbrównie nad jeziorem Dąbrowa Mała zlokalizowane jest pole namiotowe. Turyści mogą skorzystać z ofert gospodarstw agroturystycznych, pensjonatów i ośrodka wypoczynkowego w Kalborni. Szlak kajakowy obejmuje jeziora: Dąbrowa Wielka - Dąbrowa Mała - Pancer - Rumian - Zarybinek - Tarczyńskie - Grądy - Zakrocz - Lidzbarskie - Fabryczne.

Zabytki

• ruiny zamku krzyżackiego, wybudowanego w 1319 roku (w wieku XX zamek przeszedł na własność rodziny Straussów, która mieszkała w nim do 1945 roku, kiedy zamek został spalony i zrujnowany)
• kościół katolicki, wzniesiony w 1865 roku, w stylu neogotyckim, z inicjatywy i dotacji biskupa chełmińskiego Marwicza
• kościół ewangelicko-metodystyczny, zbudowany w latach 1325–1350, przebudowywany w XVII i XVIII wieku ( w 1697 roku zostało dobudowane mauzoleum Finckenstenów; we wnętrzu znajdują się płyty nagrobne Olesnitzów i Finckensteinów z XVI i XVII wieku)
• fragmenty murów miejskich z XIV wieku
• synagoga (niestety obecnie niszczejący budynek w odległości ok. 100 metrów od rynku przy drodze do Działdowa)
• budynki stacji kolejowej stojące po lewej stronie drogi do Ostródy, wzniesione w 1910 roku
• aleja lipowa - pozostałość fragmentu parku przypałacowego z oranżerią, założonego na początku XVIII wieku przez Ernesta von Finckensteina

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1-2, Olsztyn 2011.
2. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
4. Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
5. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
6. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
7. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
8. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
9. Rocznik Demograficzny GUS na rok 2012, Warszawa 2012.
10. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
11. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
12. Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
13. Gminna Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
14. Strona Gminy Dąbrówno [29.08.2013]
15. Olsztyńska Strona Rowerowa [29.08.2013]
16. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]