Ostrowite (gmina Dąbrówno)

Ostrowite
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Dąbrówno
Liczba ludności (2010)	95
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-120
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ostrowite
Położenie na mapie Polski Ostrowite
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Ostrowite (niem. Ostrowitt, od 1938 r. Osterwitt ) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Dąbrówno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 1953 roku wieś należała do powiatu nowomiejskiego. W 2010 roku wieś liczyła 95 mieszkańców. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje Katarzyna Czarnacka.

Położenie

Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko-Ostródzkie), w południowo-zachodniej części Krainy Tysiąca Jezior, na terenie Garbu Lubawskiego, niedaleko jeziora Dąbrowa Wielka.

Dzieje miejscowości

Pierwsze informacje dotyczące wsi pochodzą z 1321 roku. Miejscowość liczyła wówczas 40 łanów ziemi. W tym samym roku mistrz krajowy Fryderyk von Wildenberg nadał rycerzom Piotrowi z Leszcza, Heinemanowi i Konradowi von Wansen obszar, na którym powstały osady, łącznie z miejscowością Ostrowite. Nazwa wsi wywodzi się od nazwy macierzystej osady XIV–wiecznych osadników zlokalizowanej w Ziemi Chełmińskiej. W 1359 roku Piotr Bażyński w zamian za m.in. włóki w Ostrowitem otrzymał włości w Elgnowie. W 1627 roku Fryderyk Biliński kupił część majątku od Nickela Bilińskiego. W 1667 roku dobra ziemskie Ostrowite podzielone były na 9 majątków szlacheckich. Z czasem majątek stał się własnością rodu Finck von Finckenstein. W wyniku upadłości w 1831 roku posiadłość została zlicytowana, przechodząc w ręce burgrabiego i hrabiego Leopolda zu Dohna–Reichertswalde. 23 lipca 1842 roku król pruski Fryderyk Wilhelm IV spotkał się w Olsztynku z przedstawicielami szlachty i mieszczan z powiatów: ostródzkiego, nidzickiego i morąskiego. Po przyjęciu von Morstein, właściciel dóbr Ostrowite–Łodwigowo, na terenie których toczyła się bitwa pod Grunwaldem, przekazał królowi kilka znalezisk z pobojowiska.

W 1885 roku w miejscowości zaczęło działać bractwo trzeźwości. W 1871 roku majątek Ostrowite wraz z gorzelnią należał do niejakiego Fritze. Na początku XX wieku (1903 r.) właścicielem gorzelni we wsi był Otto Nolte. Podczas plebiscytu w 1920 roku we wsi Ostrowite tylko troje mieszkańców na 157 głosujących oddało głosy za Polską, zaś we dworze jedna osoba na 60 biorących udział w głosowaniu. W 1928 roku sołtysem Ostrowitego został nieznany z imienia Kierzinowski. W roku 1938 doszło do zmiany nazwy wsi, dokonanej przez administrację III Rzeszy. Dotychczasowa forma Ostrowitt, Gut Ostrowitt została zastąpiona przez nazwę Osterwitt. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 286 osób i składała się z 65 gospodarstw. Majątek ziemski do 1945 roku był w posiadaniu właścicieli tzw. resztówki: Friedricha Kerstena (wcześniej noszącego nazwisko Koslowski) i Juliusa Pricka. Pierwszy z nich od 1930 roku pełnił równocześnie funkcję sołtysa. Po II wojnie światowej w miejscowości uruchomiono Okręgową Spółdzielnię Mleczarską.

Obecnie miejscowość jest siedzibą sołectwa.

Zabytki

Najsłynniejszą atrakcją miejscowości stała się bez wątpienia "Lipa Jagiełły", zlokalizowania w parku dworskim blisko drogi wiejskiej w Ostrowitem. Stare drzewo datowano w przybliżeniu na 600 lat. Natomiast w polskim wykazie pomników przyrody z 1968 roku wiek lipy określa się na około 350 lat. Miejscowa legenda głosi, iż po bitwie pod Grunwaldem pod tą lipą król Władysław Jagiełło jadł śniadanie. Lipa była spróchniała i wydrążona tak, iż w jej środku mieściły się dwie osoby. Rozszczepione części pnia utrzymywały w całości żelazne obręcze. Z inicjatywy prof. dr. Haeckela z ostródzkiego gimnazjum w 1937 roku uznano drzewo za pomnik przyrody. Przed 1945 rokiem latem pod lipą odbywały się niedzielne nabożeństwa z akompaniamentem zespołu puzonistów. W 2. połowie XX wieku drzewo rozpadło się. Z dawnego założenia parkowo–dworskiego nie zachowały się do naszych czasów żadne zabudowania.

Bibliografia

1. Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu, red. Zbigniew Witkowski, Olsztyn 1963.
2. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
3. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Bank Danych Lokalnych GUS [20.08.2013]
6. Deutsche Verwaltungsgeschichte [20.08.2013]
7. Moje Mazury [20.08.2013]