Turośl

Turośl
Turośl. Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej Wikipedia [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	119
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Turośl
Położenie na mapie Polski Turośl
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Turośl (niem. Turoscheln, od 1938 r. Mittenheide) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, w południowej części Puszczy Piskiej, na południe od Jeziora Nidzkiego, w odległości 20 km na południowy zachód od Pisza. W pobliżu wsi przepływa strumyk Turośl, prawy dopływ Pisy. Część Puszczy Piskiej wokół wsi nazywana jest Lasami Turoślańskimi.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1716 roku jako osada szkatułowa. W początkach XIX wieku odkryto tu duże zasoby rudy żelaza, które dostarczano do huty w Wądołku. Nadleśnictwo w Turośli istniało już w drugiej połowie XIX wieku. W 1867 roku trąba powietrzna zniszczyła w okolicy Turośli 100 tysięcy m3 drewna w ciągu pięciu minut. W pierwszych latach XX wieku zbudowano bitą drogę łączącą Turośl z Piszem. W pierwszej połowie XX wieku we wsi działała gospoda u Groneberga.

W 1935 roku do miejscowej szkoły (brak daty założenia) uczęszczało 102 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli.

W sierpniu 1943 roku polscy partyzanci przeszli granicę niemiecką i w odwecie za znęcanie się nad Polakami zabili jedenastu mieszkańców Turośli, w tym leśniczego, członka NSDAP. Pierwszym wójtem po II wojnie światowej został Bronisław Winnicki. Po 1945 roku Turośl była siedzibą nadleśnictwa Turośl, zlikwidowanego w 1958 roku.

W roku 1846 wybudowano we wsi kościół, od 1848 roku znajdowała się tu siedziba parafii ewangelickiej, a po II wojnie światowej siedziba rzymskokatolickiej parafii pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Małgorzata Jędrzejczyk.

Liczba mieszkańców wsi Turośl w poszczególnych okresach:

1857 – 210 osób

1864 – 283 osoby

1867 – 310 osób

1933 – 518 osób

1939 – 518 osób

1988 – 125 osób

Zabytki:

• Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z połowy XIX wieku.
• Zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane.
• Zespół leśniczówki: drewniany budynek nadleśnictwa i dwa budynki gospodarcze z początków XX wieku.
• Dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku.
• Dawny cmentarz ewangelicki, rodzinny.

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
2. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
3. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
4. Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, s. 106-121.
5. Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, s. 9-25.
6. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
7. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
8. Szelichowski Stanisław, Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice, Warszawa 2006.
9. Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
10. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 10.08.2013]
11. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 10.08.2013]
12. Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc [data dostępu: 10.08.2013]
13. Wojewódzka Ewidencja Zabytków http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 10.08.2013]

Przypisy