Żelazna Góra: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Kościół w Żelaznej Górze.jpg | |zdjęcie = Kościół w Żelaznej Górze.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Kościół w Żelaznej Górze | + | |opis zdjęcia = Kościół w Żelaznej Górze [http://wikimapia.org/2239614/pl/%C5%BBelazna-G%C3%B3ra/ Wikimapia] [12.11.2013] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = braniewski | |powiat = braniewski | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Żelazna Góra ''' (niem. ''Eisenberg'') – | + | ''' Żelazna Góra ''' (niem. ''Eisenberg'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[Braniewo (gmina wiejska)|gminie Braniewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. W 2010 roku liczyła 391 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Andrzej Jarzębski]]<ref>[http://www.gminabraniewo.pl/cms/index.php/zelaznagora/ Strona Gminy Braniewo] [12.11.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w północnej części województwa | + | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na obszarze [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], pomiędzy strumieniami [[Strumień Banówka |Banówka]] i [[Strumień Omaza |Omaza]], 16 km na wschód od [[Braniewo|Braniewa]], na południe od drogi krajowej nr 22. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1308 roku. W latach | + | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1308 roku. W latach 1482–1590 wielokrotnie była oddawana w dzierżawę. Istniały tu obok siebie: majątek szlachecki oraz wieś. Stan ten utrzymał się aż do [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]]. W Żelaznej Górze znajdował się dawniej kościół ewangelicki wybudowany z polnych kamieni oraz z cegły już w XIV wieku jako świątynia katolicka w stylu gotyckim, przejęty przez ewangelików po reformacji. Obecnie pozostały z niego ruiny. Tutejszy pastor odprawiał msze w [[Pieniężno| Pieniężnie]] po I rozbiorze Polski i osiedleniu się w mieście pierwszych protestantów; dopiero w 1817 roku zbór ewangelicki w Pieniężnie otrzymał własnego duszpasterza. Z kolei w jednym z domów mieszkalnych z drugiej połowy XIX wieku urządzono kaplicę, do której w 1948 roku przeniesiono z kościoła ewangelickiego barokowy ołtarz (1700). |
| − | Po II wojnie światowej Żelazna Góra była siedzibą [[Gmina Żelazna Góra|gminy]], a następnie [[Gromada Żelazna Góra|gromady]]. Założono tu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne | + | Po II wojnie światowej Żelazna Góra była siedzibą [[Gmina Żelazna Góra|gminy]], a następnie [[Gromada Żelazna Góra|gromady]]. Założono tu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne]], w roku szkolnym 1955/1956 uruchomiono siedmioklasową szkołę podstawową, a także bibliotekę gromadzką i świetlicę. W tym samym okresie powstał we wsi ośrodek zdrowia oraz urząd pocztowy. |
<br/> | <br/> | ||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| − | We wsi znajduje się siedziba [[Leśnictwo Żelazna Góra|leśnictwa]] | + | We wsi znajduje się siedziba [[Leśnictwo Żelazna Góra|leśnictwa]] należącego do [[Nadleśnictwo Zaporowo|Nadleśnictwa Zaporowo]]. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 53: | Linia 50: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Szkolnictwo == |
| − | [[Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze|szkoła podstawowa]] |
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kościół pw. św. Rodziny w Żelaznej Górze| | + | *[[Kościół pw. św. Rodziny w Żelaznej Górze|kościół pw. św. Rodziny]] wraz z cmentarzem katolicko–ewangelickim z XIV wieku oraz plebania |
| − | * | + | *domy nr: 6, 10, 12, 13, 14, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 34 |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 66: | Linia 61: | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | # | + | #[http://bip.warmia.mazury.pl/braniewo_gmina_wiejska/76/Strategie__raporty__opracowania/| Strona Urzędu Gminy Braniewo] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte] [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 09:06, 29 lis 2014
| Żelazna Góra | |
| | |
![Kościół w Żelaznej Górze Wikimapia [12.11.2013]](/index.php/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_%C5%BBelaznej_G%C3%B3rze.jpg) Kościół w Żelaznej Górze Wikimapia [12.11.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | braniewski |
| Gmina | Braniewo |
| Liczba ludności (2010) | 391 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Żelazna Góra | |
| Położenie na mapie Polski  Żelazna Góra | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Żelazna Góra (niem. Eisenberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Braniewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku liczyła 391 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Jarzębski[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, pomiędzy strumieniami Banówka i Omaza, 16 km na wschód od Braniewa, na południe od drogi krajowej nr 22.
Dzieje miejscowości
Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1308 roku. W latach 1482–1590 wielokrotnie była oddawana w dzierżawę. Istniały tu obok siebie: majątek szlachecki oraz wieś. Stan ten utrzymał się aż do II wojny światowej. W Żelaznej Górze znajdował się dawniej kościół ewangelicki wybudowany z polnych kamieni oraz z cegły już w XIV wieku jako świątynia katolicka w stylu gotyckim, przejęty przez ewangelików po reformacji. Obecnie pozostały z niego ruiny. Tutejszy pastor odprawiał msze w Pieniężnie po I rozbiorze Polski i osiedleniu się w mieście pierwszych protestantów; dopiero w 1817 roku zbór ewangelicki w Pieniężnie otrzymał własnego duszpasterza. Z kolei w jednym z domów mieszkalnych z drugiej połowy XIX wieku urządzono kaplicę, do której w 1948 roku przeniesiono z kościoła ewangelickiego barokowy ołtarz (1700).
Po II wojnie światowej Żelazna Góra była siedzibą gminy, a następnie gromady. Założono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, w roku szkolnym 1955/1956 uruchomiono siedmioklasową szkołę podstawową, a także bibliotekę gromadzką i świetlicę. W tym samym okresie powstał we wsi ośrodek zdrowia oraz urząd pocztowy.
Gospodarka
We wsi znajduje się siedziba leśnictwa należącego do Nadleśnictwa Zaporowo.
Kultura
W miejscowości organizowane są plenery malarskie.
Szkolnictwo
Zabytki
- kościół pw. św. Rodziny wraz z cmentarzem katolicko–ewangelickim z XIV wieku oraz plebania
- domy nr: 6, 10, 12, 13, 14, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 34
Bibliografia
- Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Strona Urzędu Gminy Braniewo [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Braniewo [12.11.2013]
