Łysonie

Łysonie
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	94
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Łysonie
Położenie na mapie Polski Łysonie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Łysonie (niem. Lyssuhnen, od 1938 r. Lissuhnen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 r. liczyła 94 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Anna Dardzińska.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 17 km na północ od Pisza, około 2 km na wschód od jeziora Kocioł, przepływa przez nią strumień Grądówka, dopływ tegoż jeziora.

Dzieje miejscowości

Początki wsi wiążą się z istniejącym tutaj już w pierwszej połowie XV wieku młynem, zwanym Springe. W 1450 roku ów młyn wraz z dwoma łanami otrzymał sołtys z (Nowych) Gut Bartek Schmidt wraz Jakubem Schmidtem (być może synem Bartka). Tutejszy młynarz musiał uiszczać czynsz (3 grzywny i 6 tłustych gęsi) i odrabiać szarwark; w zamian otrzymał pozwolenie na trzymanie pasiek w ogrodach oraz poławianie ryb w młyńskim stawie, ale tylko na własne potrzeby i z obowiązkiem zarybiania stawu, zaś szczupaki winien dostarczać Zakonowi za opłatą. W 1550 roku młynarz Maciej Lissen otrzymał od księcia pruskiego na prawie magdeburskim obszar puszczy między stawem młyńskim (Grądawka), drogą Pisz - Orzysz i rzeczką Kozioł. Podczas wojen szwedzkich, jesienią 1656 roku, osada ucierpiała w wyniku najazdu tatarskiego, m.in. w jasyr poszło pięciu mieszkańców, w tym cztery kobiety. Z kolei podczas następnej klęski, jaka nawiedziła region, Łysonie pozostały jedną z nielicznych wsi, do których nie dotarła epidemia dżumy (1709-1711). Wieś należała do parafii ewangelickiej w Okartowie. W latach 1857-1867 liczba mieszkańców wzrosła z 129 do 248 osób (łącznie z Nipami. W 1939 roku Łysonie były zamieszkane przez 297 osób. W latach 80. XX wieku wieś liczyła 82 mieszkańców.

Szkoła we wsi powstała w 1737 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 59 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Ludzie związani z miejscowością

Tutejszy chłop, Wilhelm Michalczyk, z „ksiąg starożytnych” zebrał Ewangelię Nikodema, albo krótką wiadomość o żywocie Odkupiciela naszego Pana Jezusa, w której zamieścił również ''Pieśń o teraźniejszych latach biednych'' własnego autorstwa. Książka, wydana przez oficynę Andrzeja Gąsiorowskiego, cieszyła się dużym powodzeniem, w latach 1852–1863 doczekała się aż czterech wydań.

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XIX wieku
• dawny cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Nowe Guty – dzieje wsi do początku XVIII wieku, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 23–31.
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [17.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [17.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [17.09.2013]