Krzemity: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Pole-obowiązkowe | |dopełniacz wsi = Pole-obowiązkowe | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Leśniczówka w Krzemitach w 1920 roku.gif |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Leśniczówka w Krzemitach w 1920 roku |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
Nazwa niemiecka: Kremitten. Wpierw była tu krzyżacka strażnica puszczańska, o strukturze drewniano-ziemnej, zbudowana nie później, niż w 1326 r. Stanowiła jedno z licznych ogniw w łańcuchu obronnym na linii rzeki Sajny, gdzie na krańcu południowym był silny zamek reszelski, dalej na północ – Łankiejmy, tuż obok Krzemity i na krańcu północnym – równie silne jak Reszel Sątoczno – jeśli nie liczyć Sępopola. Podobną liniE obrony przed najazdami litewskimi, wysuniętą bardziej na wschód, zbudowano wzdłuż Dajny i Gubru. Obie linie zbiegały się na północy, w rejonie Sątoczna-Sępopola. Zamek w Krzemitach, podobnie jak inne, wzniesiono w postaci murowanej około 1350 r. I wtedy dopiero założono wieś, która już wcześniej wyrosła samorzutnie pod zamkiem. Nazwę swą wieś przyjęła od zamku, ten zaś – od wcześniej istniejącej na tym miejscu osady Prusów, która w ich języku zwała się Kremitai, czyli “Krzemienie”, od słowa “krem” = “krzemień”. Odnowienie przywileju dla wsi miało miejsce w 1444 r., a zatem była nadal wsią czynszową. I jako taka przetrwała wojnę trzynastoletnią (1454-1466), choć nie uniknęła zniszczeń. Po wojnie została nadana w lenno – w formie rekompensaty za zaległy żołd – jednemu z byłych zaciężnych rotmistrzów, o nazwisku Truchsess von Wetzhausen, który otrzymał ponadto zamek w Łankiejmach, wieś Sarkajmy oraz majątek Głowbity. Płyty nagrobne członków tego rodu spotyka się w kościele w Łankiejmach od 1584 r. W drugiej połowie XVII w. wszystkie te dobra przeszły na rodzinę arystokratyczną von der Groebenów, których jedna z gałęzi rezydowała na Bezławkach. Z Bezławek przeniósł się do Łankiejm jako pierwszy Henryk Wilhelm, pozostający w służbie króla Jana II Sobieskiego. Po nim, w 1731 r. rezydował tam syn Wilhelm Ludwik (1710-1785), pułkownik w wojsku polskim. Jako nieżonaty nie pozostawił potomka. Łankiejmy i Sarkajmy przeszły na inną gałąź rodu, pozostałe dobra sprzedano. Krzemity nabył w 1804 r. baron von Mirbach, oficer pruski w randze majora, który osiadł na Sorkwitach. Jednak Krzemity również stały się rezydencją Mirbachów. Już wcześniej, w XVII w., Groebenowie zbudowali tutaj rezydencję – kosztem rozbiórki miejscowego zamku, Mirbachowie zaś tę rezydencję powiększyli. Pałac przetrwał ostatnią wojnę, lecz wskutek niedbalstwa użytkownika – państwowego gospodarstwa rolnego – rozsypywał się stopniowo, etapami (1971, 1984), aż legł w gruzach. Pozostał park krajobrazowy nad Sajną, z okazami wspaniałych lip i dębów, pośród których tkwią gdzieś w ziemi resztki fundamentów średniowiecznego zamku. Natknął się na nie w 1868 r. podpułkownik Wulff, archeolog-amator. Ówczesna właścicielka majątku, wdowa von Mirbach, wyznała swemu gościowi, że zaledwie przed kilkoma laty pozbyła się znacznej części tego, co bynajmniej nie służyło upiększeniu parku: “Dużą część starych fundamentów, jak też bruk z dawnego dziedzińca zamkowego, rozebrano w czasie budowy kolei żelaznej i spożytkowano przy budowie mostu kolejowego przez rzekę”. Kolej, o której mowa, ruszyła w 1867 r. Obecność śladów zamku potwierdza wcześniejszy szkic J. M. Guisego z 1827 r. (zaginiony) oraz późniejszy opis nauczyciela z Kętrzyna, W. Luckenbacha, pochodzący z 1936 r.: “Jest to wał ziemny z poprzedzającą go fosą, która zaczyna się w odległości około 150 m od rzeki, przy południowym skraju folwarku i ciągnie się równolegle do drogi folwarcznej wiodącej do Łankiejm, na prawym brzegu Sajny, od północnego zachodu ku południowemu wschodowi (punkty wysokościowe 67,2, 62, 70, 72,3). Mniej więcej na wysokości punktu 67,2 znajduje się prawy narożnik wału ziemnego. W tym miejscu skręca on ku zachodowi, w kierunku rzeki, oddalonej około 80 m. Po stronie zewnętrznej wału ziemnego biegnie fosa. Założenie obronne znajduje się na terenie ogrodu, który należy do majątku i jest porośnięty drzewami. Właściciel majątku, podpułkownik emerytowany von Mirbach, chroni je przed jakimkolwiek uszczerbkiem”. Sam majątek był zgoła niewielki -–w 1889 r. liczono mu 375 ha, w 1913 r. – 326 ha, w 1932 r. – 350 ha. Ostatnim właścicielem był generał baron Günther von Mirbach, który zatrudniał zarządcę o nazwisku Dzikoński. W folwarku było 30 koni i 120 sztuk bydła. Tytejszy młyn wodny pozostawał nadal własnością poprzednich właścicieli Krzemit, von der Groebenów. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. W 1970 r. zamieszkiwały w nim 83 osoby, ale od 1997 r. miejscowość już oficjalnie nie istnieje. | Nazwa niemiecka: Kremitten. Wpierw była tu krzyżacka strażnica puszczańska, o strukturze drewniano-ziemnej, zbudowana nie później, niż w 1326 r. Stanowiła jedno z licznych ogniw w łańcuchu obronnym na linii rzeki Sajny, gdzie na krańcu południowym był silny zamek reszelski, dalej na północ – Łankiejmy, tuż obok Krzemity i na krańcu północnym – równie silne jak Reszel Sątoczno – jeśli nie liczyć Sępopola. Podobną liniE obrony przed najazdami litewskimi, wysuniętą bardziej na wschód, zbudowano wzdłuż Dajny i Gubru. Obie linie zbiegały się na północy, w rejonie Sątoczna-Sępopola. Zamek w Krzemitach, podobnie jak inne, wzniesiono w postaci murowanej około 1350 r. I wtedy dopiero założono wieś, która już wcześniej wyrosła samorzutnie pod zamkiem. Nazwę swą wieś przyjęła od zamku, ten zaś – od wcześniej istniejącej na tym miejscu osady Prusów, która w ich języku zwała się Kremitai, czyli “Krzemienie”, od słowa “krem” = “krzemień”. Odnowienie przywileju dla wsi miało miejsce w 1444 r., a zatem była nadal wsią czynszową. I jako taka przetrwała wojnę trzynastoletnią (1454-1466), choć nie uniknęła zniszczeń. Po wojnie została nadana w lenno – w formie rekompensaty za zaległy żołd – jednemu z byłych zaciężnych rotmistrzów, o nazwisku Truchsess von Wetzhausen, który otrzymał ponadto zamek w Łankiejmach, wieś Sarkajmy oraz majątek Głowbity. Płyty nagrobne członków tego rodu spotyka się w kościele w Łankiejmach od 1584 r. W drugiej połowie XVII w. wszystkie te dobra przeszły na rodzinę arystokratyczną von der Groebenów, których jedna z gałęzi rezydowała na Bezławkach. Z Bezławek przeniósł się do Łankiejm jako pierwszy Henryk Wilhelm, pozostający w służbie króla Jana II Sobieskiego. Po nim, w 1731 r. rezydował tam syn Wilhelm Ludwik (1710-1785), pułkownik w wojsku polskim. Jako nieżonaty nie pozostawił potomka. Łankiejmy i Sarkajmy przeszły na inną gałąź rodu, pozostałe dobra sprzedano. Krzemity nabył w 1804 r. baron von Mirbach, oficer pruski w randze majora, który osiadł na Sorkwitach. Jednak Krzemity również stały się rezydencją Mirbachów. Już wcześniej, w XVII w., Groebenowie zbudowali tutaj rezydencję – kosztem rozbiórki miejscowego zamku, Mirbachowie zaś tę rezydencję powiększyli. Pałac przetrwał ostatnią wojnę, lecz wskutek niedbalstwa użytkownika – państwowego gospodarstwa rolnego – rozsypywał się stopniowo, etapami (1971, 1984), aż legł w gruzach. Pozostał park krajobrazowy nad Sajną, z okazami wspaniałych lip i dębów, pośród których tkwią gdzieś w ziemi resztki fundamentów średniowiecznego zamku. Natknął się na nie w 1868 r. podpułkownik Wulff, archeolog-amator. Ówczesna właścicielka majątku, wdowa von Mirbach, wyznała swemu gościowi, że zaledwie przed kilkoma laty pozbyła się znacznej części tego, co bynajmniej nie służyło upiększeniu parku: “Dużą część starych fundamentów, jak też bruk z dawnego dziedzińca zamkowego, rozebrano w czasie budowy kolei żelaznej i spożytkowano przy budowie mostu kolejowego przez rzekę”. Kolej, o której mowa, ruszyła w 1867 r. Obecność śladów zamku potwierdza wcześniejszy szkic J. M. Guisego z 1827 r. (zaginiony) oraz późniejszy opis nauczyciela z Kętrzyna, W. Luckenbacha, pochodzący z 1936 r.: “Jest to wał ziemny z poprzedzającą go fosą, która zaczyna się w odległości około 150 m od rzeki, przy południowym skraju folwarku i ciągnie się równolegle do drogi folwarcznej wiodącej do Łankiejm, na prawym brzegu Sajny, od północnego zachodu ku południowemu wschodowi (punkty wysokościowe 67,2, 62, 70, 72,3). Mniej więcej na wysokości punktu 67,2 znajduje się prawy narożnik wału ziemnego. W tym miejscu skręca on ku zachodowi, w kierunku rzeki, oddalonej około 80 m. Po stronie zewnętrznej wału ziemnego biegnie fosa. Założenie obronne znajduje się na terenie ogrodu, który należy do majątku i jest porośnięty drzewami. Właściciel majątku, podpułkownik emerytowany von Mirbach, chroni je przed jakimkolwiek uszczerbkiem”. Sam majątek był zgoła niewielki -–w 1889 r. liczono mu 375 ha, w 1913 r. – 326 ha, w 1932 r. – 350 ha. Ostatnim właścicielem był generał baron Günther von Mirbach, który zatrudniał zarządcę o nazwisku Dzikoński. W folwarku było 30 koni i 120 sztuk bydła. Tytejszy młyn wodny pozostawał nadal własnością poprzednich właścicieli Krzemit, von der Groebenów. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. W 1970 r. zamieszkiwały w nim 83 osoby, ale od 1997 r. miejscowość już oficjalnie nie istnieje. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
Wersja z 20:35, 12 kwi 2014
| Krzemity | |
| | |
 Leśniczówka w Krzemitach w 1920 roku
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | kętrzyński |
| Gmina | Korsze |
| Liczba ludności (2010) | 40[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Krzemity | |
| Położenie na mapie Polski  Krzemity | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Krzemity (niem. Kremitten) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 40 mieszkańców (łącznie z Sarkajmami).
Położenie
Miejscowość jest położona w odległości ok. 2 km od miasta Korsze.
Dzieje miejscowości
Miejscowość powstała w latach 1345-1351. Na tym właśnie okresie wielki mistrz krzyżacki Heinrich von Dusemer nadał przywilej lokacyjny. W 1444 został on odnowiony przez wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausena.
W XVII lub XVIII wieku wzniesiony został miejscowy dwór. W 1786 roku miejscowość składała się z 15 domów, funkcjonował również młyn wodny. W 1817 roku miejscowość była majątkiem składającym się z 10 domów, zamieszkanych przez 84 osoby. Po zakończeniu II wojny światowej na terenie majątku powstało państwowe gospodarstwo rolne. W 1973 roku miejscowość wchodziła w skład sołectwa Dłużec Wielki w gminie Korsze. W 1970 roku Krzemity były zamieszkane przez 83 osoby.
Nazwa niemiecka: Kremitten. Wpierw była tu krzyżacka strażnica puszczańska, o strukturze drewniano-ziemnej, zbudowana nie później, niż w 1326 r. Stanowiła jedno z licznych ogniw w łańcuchu obronnym na linii rzeki Sajny, gdzie na krańcu południowym był silny zamek reszelski, dalej na północ – Łankiejmy, tuż obok Krzemity i na krańcu północnym – równie silne jak Reszel Sątoczno – jeśli nie liczyć Sępopola. Podobną liniE obrony przed najazdami litewskimi, wysuniętą bardziej na wschód, zbudowano wzdłuż Dajny i Gubru. Obie linie zbiegały się na północy, w rejonie Sątoczna-Sępopola. Zamek w Krzemitach, podobnie jak inne, wzniesiono w postaci murowanej około 1350 r. I wtedy dopiero założono wieś, która już wcześniej wyrosła samorzutnie pod zamkiem. Nazwę swą wieś przyjęła od zamku, ten zaś – od wcześniej istniejącej na tym miejscu osady Prusów, która w ich języku zwała się Kremitai, czyli “Krzemienie”, od słowa “krem” = “krzemień”. Odnowienie przywileju dla wsi miało miejsce w 1444 r., a zatem była nadal wsią czynszową. I jako taka przetrwała wojnę trzynastoletnią (1454-1466), choć nie uniknęła zniszczeń. Po wojnie została nadana w lenno – w formie rekompensaty za zaległy żołd – jednemu z byłych zaciężnych rotmistrzów, o nazwisku Truchsess von Wetzhausen, który otrzymał ponadto zamek w Łankiejmach, wieś Sarkajmy oraz majątek Głowbity. Płyty nagrobne członków tego rodu spotyka się w kościele w Łankiejmach od 1584 r. W drugiej połowie XVII w. wszystkie te dobra przeszły na rodzinę arystokratyczną von der Groebenów, których jedna z gałęzi rezydowała na Bezławkach. Z Bezławek przeniósł się do Łankiejm jako pierwszy Henryk Wilhelm, pozostający w służbie króla Jana II Sobieskiego. Po nim, w 1731 r. rezydował tam syn Wilhelm Ludwik (1710-1785), pułkownik w wojsku polskim. Jako nieżonaty nie pozostawił potomka. Łankiejmy i Sarkajmy przeszły na inną gałąź rodu, pozostałe dobra sprzedano. Krzemity nabył w 1804 r. baron von Mirbach, oficer pruski w randze majora, który osiadł na Sorkwitach. Jednak Krzemity również stały się rezydencją Mirbachów. Już wcześniej, w XVII w., Groebenowie zbudowali tutaj rezydencję – kosztem rozbiórki miejscowego zamku, Mirbachowie zaś tę rezydencję powiększyli. Pałac przetrwał ostatnią wojnę, lecz wskutek niedbalstwa użytkownika – państwowego gospodarstwa rolnego – rozsypywał się stopniowo, etapami (1971, 1984), aż legł w gruzach. Pozostał park krajobrazowy nad Sajną, z okazami wspaniałych lip i dębów, pośród których tkwią gdzieś w ziemi resztki fundamentów średniowiecznego zamku. Natknął się na nie w 1868 r. podpułkownik Wulff, archeolog-amator. Ówczesna właścicielka majątku, wdowa von Mirbach, wyznała swemu gościowi, że zaledwie przed kilkoma laty pozbyła się znacznej części tego, co bynajmniej nie służyło upiększeniu parku: “Dużą część starych fundamentów, jak też bruk z dawnego dziedzińca zamkowego, rozebrano w czasie budowy kolei żelaznej i spożytkowano przy budowie mostu kolejowego przez rzekę”. Kolej, o której mowa, ruszyła w 1867 r. Obecność śladów zamku potwierdza wcześniejszy szkic J. M. Guisego z 1827 r. (zaginiony) oraz późniejszy opis nauczyciela z Kętrzyna, W. Luckenbacha, pochodzący z 1936 r.: “Jest to wał ziemny z poprzedzającą go fosą, która zaczyna się w odległości około 150 m od rzeki, przy południowym skraju folwarku i ciągnie się równolegle do drogi folwarcznej wiodącej do Łankiejm, na prawym brzegu Sajny, od północnego zachodu ku południowemu wschodowi (punkty wysokościowe 67,2, 62, 70, 72,3). Mniej więcej na wysokości punktu 67,2 znajduje się prawy narożnik wału ziemnego. W tym miejscu skręca on ku zachodowi, w kierunku rzeki, oddalonej około 80 m. Po stronie zewnętrznej wału ziemnego biegnie fosa. Założenie obronne znajduje się na terenie ogrodu, który należy do majątku i jest porośnięty drzewami. Właściciel majątku, podpułkownik emerytowany von Mirbach, chroni je przed jakimkolwiek uszczerbkiem”. Sam majątek był zgoła niewielki -–w 1889 r. liczono mu 375 ha, w 1913 r. – 326 ha, w 1932 r. – 350 ha. Ostatnim właścicielem był generał baron Günther von Mirbach, który zatrudniał zarządcę o nazwisku Dzikoński. W folwarku było 30 koni i 120 sztuk bydła. Tytejszy młyn wodny pozostawał nadal własnością poprzednich właścicieli Krzemit, von der Groebenów. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. W 1970 r. zamieszkiwały w nim 83 osoby, ale od 1997 r. miejscowość już oficjalnie nie istnieje.
Zabytki
- Parterowy dwór z XVII lub XVIII stulecia, przebudowany w wieku XIX. Dwór otoczony jest przez park krajobrazowy
Bibliografia
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
- Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 15.03.2014]
- Historia wsi Krzemity [data dostępu: 15.03.2014]
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
Przypisy
