Lipowina

Lipowina
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Braniewo
Liczba ludności (2010)	930
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lipowina
Położenie na mapie Polski Lipowina
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lipowina (niem. Lindenau) – osada położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Braniewo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 930 mieszkańców (łącznie z Wolą Lipowską i Grodziami). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Magdalena Kazimierczuk.

Położenie

Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Równiny Warmińskiej i Wzniesień Górowskich, 11 km na południowy wschód od Braniewa, przy drodze wojewódzkiej nr 507 i linii kolejowej Braniewo - [Pieniężno]].

Dzieje miejscowości

Lipowina (LIndenau) była początkowo krzyżacką wsią czynszową w komturstwie bałgijskim. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1339 r. Od 1567 r. folwarczna, prywatna, była kolejno własnością: 1567-1704 von Kalnein, do 1739 r. von Bredow, od 1768 r. Albrechta Zygmunta Zeigut-Stanisławskiego, naturalnego syna Augusta II Mocnego, do 1773 r. jego żony Albertyny Holstein-Beck, później jej dalszej rodziny, do 1820 von Wolki, po 1835 r. von Resdorff. Położona na pograniczu Natangii i Warmii. Pozostałością jest pałac, niestety w ruinie, związany z barwną postacią Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego (1668-1768, syna Wacława-warmińskiego wójta krajowego. Stanisławski służył w Drexnie na dworze Fryderyka Augusta z dynastii Wettinów (August II Mocny), był tez szambelanem, honorowym ministrem skarbu, nastepnie ministrem tajnego gabinetu. W 1736 r. otrzyamał stanowisko generalnego poczmistrza Prus Królewskich, a także tytuł hrabiego Rzeszy. Rok później ożenil się z najstarszą córką księcia Fryderyka Augusta Holstein-Beck, księżniczką Luiza Albertyną. To dojrzałe, podobno bardzo udane małżeństwo za swa siedzibę wybrało właśnie Lipowinę. Stanisławski kupił dobra w 1739 r. i wkrótce wybudował tu niewielki, wyszukany w formie architektonicznej pałac, wzorowany na budowli Fryderyka Wilhelma I w Królewcu. Założony w rzucie prostokąta, parterowy, przykryty wysokim dachem mansardowym, z dwustronnym, pietrowym ryzalitem na osi - od frontu płytkim , od ogrodu wielobocznym, poprzedzonym rozbudowanym tarasem. Ryzality zwieńczone trójkątnymi naczółkami z herbem i monogramami Stanisławskich w tympanonach. Pięknie rozwiązano wnętrza - na osi reprezentacyjny hol z przejściem umieszczonym w głębokiej półkolistej niszy do salonu i duży owalny salon ogrodowy z bogatą dekoracją sztulatorsko-malarską. Wśród dekoracji malarskich salonu było m. in. osiem tond alegorycznie przedstawiających czystość i siłę dojrzałego uczucia oraz portrety obojga małżonków. Tondo i portret Albrechta Zygmunta Stanisławskiego, z roku 1747, autorstwa Andreasa Knopke z Królewca zachowały sie w zbiorach olsztyńskiego muzeum. Portret Luizy Albertyny zaginął w 1945 r. Pałac został wtulony w rozciągające się głownie od strony południowej okołosześciohektarowe założenie parkowe z bogatym drzewostanem. Park pierwotnie o regularnej kompozycji barokowej, w końcu XVIII wieku przekształcony przez księcia Friedricha Karla von Holstein w zalożenie krajobrazowe, z dwoma duzymi stawami. Na jednym z nich była sztucznie usypana wyspa. Romantycnej kompozycji parku dopelniała architektura ogrodowa: chiński pawilon, ermitaż (pstelnia) i grota. Około 1835 r. dobra w Lipowinie przeszły na własność rodu zu Dohna-Lauck (Ławki). Z tego okresu zachował sie interesujący widok pałacu, autorstwa Augusta Enge, będący tłem dla portretu rodzinnego, przedstawiającego małżonków zu Dohna, Carla Friedricha Aleksandra z żoną Wilchelminą. Po Dohnach Lipowina przeszła na własność rodu von Restorff. Ostatnim właścicielem był Hort von Restorff. Pałac nie ucierpiał podczas działan wojennych. Został jedynie pozbawiony wyposażenia. W 1979 r. ta szczęśliwie zachowana perełka barokowej architektury rezydencjonalnej uległa pożarowi. Od tego czasu pozostaje w stanie ruiny.

W miejscowości działa ośrodek zdrowia oraz lesniczówka. Osiedle położone na trasie Braniewo - Olsztyn przez Pieniężno w odległości 12 km od Braniewa.

Liczba mieszkańców: 892 ( stan 30.06.2005 roku). Zakłady i instytucje: Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Oddział Terenowy w Olsztynie. Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa w Braniewie, Zarząd Mieszkaniowy w Lipowinie, Stacja Hodowli Roślin, Olsztyńskie Przedsiębiorstwo Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Poczta, Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Zakład Piekarniczy.

Na dzień 30.06.2005 r. Lipowinę zamieszkuje 892 osób, ilość domów: 23, ilość mieszkań: 247.

Zabytki

• Ruiny kościoła wzniesiony pod koniec XV wieku; w 1945 roku został częściowo zniszczony; obecnie zachowały się po nim jedynie przyziemne partie murów obwodowych
• Ruiny pałacu, wzniesionego w pierwszej połowie XVIII wieku; obiekt spłonął w 1979 roku. W 2006 roku znalazł się w prywatnych rękach - obecy właściciel zamierza odbudować pałac
• Oficyna pałacowa z XVIII wieku
• Barokowa kaplica grobowa Stanisławskich z XVIII wieku
• Kaplica barokowa rodziny Bredów

Bibliografia

1. Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
2. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
4. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
5. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
6. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Braniewo [data dostępu: 5.06.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.06.2014]
8. Baza Informacji Lokalnej] [data dostępu: 5.06.2014]
9. Ciekawe Mazury.pl[data dostępu: 5.06.2014]