Andrzej Chryzostom Załuski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(Utworzono nową stronę "{{Biogram infobox |imię i nazwisko = Andrzej Chryzoston Załuski |imię i nazwisko org = |pseudonim = |grafika = Pole-obowiązkowe-zdj...") |
|||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
|imię i nazwisko org = | |imię i nazwisko org = | ||
|pseudonim = | |pseudonim = | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = [[File:Załuski.jpg|thumb|Andrzej Chryzoston Załuski, źródło: www.wikipedia.pl, 12.09.2013.]] |
| − | |opis grafiki = | + | |opis grafiki = Andrzej Chryzoston Załuski |
|podpis = | |podpis = | ||
| − | |data urodzenia = | + | |data urodzenia = 1650 |
| − | |miejsce urodzenia = | + | |miejsce urodzenia = nie znane |
|imię przy narodzeniu = | |imię przy narodzeniu = | ||
| − | |data śmierci = | + | |data śmierci = 12 maja 1711 r. |
| − | |miejsce śmierci = | + | |miejsce śmierci = Dobre Miasto |
|przyczyna śmierci = | |przyczyna śmierci = | ||
|miejsce spoczynku = | |miejsce spoczynku = | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
}} | }} | ||
| − | '''Andrzej Chryzoston Załuski''' (ur. | + | '''Andrzej Chryzoston Załuski''' (ur. 1650 r., zm. 12 maja 1711 r. w Dobrym Mieście) – biskup płocki od 1692, biskup kijowski od 1683, biskup warmiński od 1699, herb rodowy - Junosz. |
== Życiorys == | == Życiorys == | ||
| + | |||
| + | Syn Aleksandra, wojewody rawskiego i Katarzyna z Olszowskich, siostry prymasa Andrzeja Olszowskiego. Nauki świeckie pobierał m.in. w Wiedniu. Do stanu duchownego przygotowywał się w Louvain, Paryżu i Rzymie. Po otrzymaniu niższych święceń został kanonikiem krakowskim (1673). Był używany do poselstw dyplomatycznych w latach (1674—1675) do Hiszpanii i Portugalii. W 1674 został kapłanem. Nosił godności kanonika pułtuskiego i łęczyckiego, opata komendatoryjnego wąchockiego oraz prepozyta jarosławskiego. Na sejmie koronacyjnym w 1676 miał kazanie w obecności króla i stanów, był sekretarzem wielkim koronnym królowej Marii Kazimiery. We wrześniu 1683 został biskupem kijowskim. 23 grudnia 1683, po zwycięstwie wiedeńskim Jana III Sobieskiego, witał króla uroczystą mową w katedrze krakowskiej. Zaufany stronnik Jana III Sobieskiego, przystąpił jednak w 1687 do konspiracji magnatów skierowanej przeciw niemu. | ||
| + | Od króla otrzymał prepozyturę płocką, a w październiku 1692 biskupstwo płockie. Jako biskup płocki został zapamiętany jako świętobliwy kapłan, odznaczający się niepospolitą nauką. W 1693 odbył synod diecezjalny; rozpoczął szereg wizytacji kanonicznych, w czasie których wielokrotnie wygłaszał kazania i nauki. W czasie wielkiego postu w 1696 wypowiedział szereg nauk w kolegiacie pułtuskiej. W 1698 odprawił kolejny synod w Pułtusku. Dla usprawnienia działalności administracyjnej i sądowej w rozległej diecezji 1 grudnia 1695 powołał do życia dodatkowy oficjałat z siedzibą w Łomży. | ||
| + | W 1699 kapituła warmińska wybrała Załuskiego na swojego biskupa. Załuski przyjął wybór, ale przejście do nowej diecezji wymagało przezwyciężenia wielu trudności. 18 stycznia 1701 roku ukoronował w Królewcu Fryderyka I na pierwszego króla Prus.[potrzebne źródło] W 1702 został kanclerzem wielkim koronnym. Był tajnym agentem króla pruskiego o pseudonimie Lamprecht, donosząc mu o poczynaniach Augusta II[1]. Od 1705 uwięziony przez Augusta II za konszachty z Leszczyńskim, musiał tłumaczyć się z swego postępowania w Rzymie. | ||
| + | Na Warmii nie mógł wiele zdziałać wskutek zamętu spowodowanego przez wojnę północną. Przemarsze wojsk oraz epidemia dżumy zdewastowały i wyludniły Księstwo Warmińskie. W stołecznym Lidzbarku Warmińskim, gdzie rezydował biskup, podczas dżumy zmarła jedna trzecia mieszkańców. Dla uproszenia miłosierdzia Bożego i oddalenia zarazy biskup polecił wybudować kaplicę Świętego Krzyża, którą konsekrował w dniu 30 września 1709 r. Przejęty znikomością tego świata zamierzał w ciszy klasztornej dokończyć życia. Zmarł 12 maja 1711 r. w Dobrym Mieście. W kolegiacie dobromiejskiej znajduje się, wykonane z czarnego i białego marmuru, epitafium biskupa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego. Epitafium swojemu stryjowi ufundował Andrzej Stanisław Załuski, biskup krakowski. | ||
| + | Następca Załuskiego na biskupstwie płockim Ludwik Bartłomiej Załuski wystawił mu w pułtuskiej kolegiacie pomnik. | ||
| + | Twórczość[edytuj | edytuj kod źródłowy] | ||
| + | |||
| + | Pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką i naukową, w tym zbiór dokumentów współczesnych w przekładzie łacińskim pt. Epistolae historico-famliares (1709—1711, 3 t., t. IV w 1761), poza tym Mowy na radach i sejmach... (1689), Mowy różne (1690), Kazania... (1697). Pełniejszą bibliografię jego twórczości podaje Estreicher XXXIV, 156-173. | ||
| + | Ważniejsze utwory[edytuj | edytuj kod źródłowy] | ||
| + | Mowy na radach i sejmach... różnymi czasy miane, Oliwa 1689; wyd. następne zmienione: Kalisz 1702; Kalisz 1718; pt. Mowy sejmowe, Kalisz 1718; także Kalisz 1734; także Kalisz 1753 | ||
| + | Mowy różne, Warszawa 1690; wyd. następne: Kalisz 1730 | ||
| + | Kazania, które się na prędce zebrać mogły... roku 1696 w grudniu do druku podane, Warszawa (1697); wyd. następne zmienione: pt. Kazania różne, Kalisz 1702; pt. Kazania, które się na prędce zebrać mogły, brak miejsca wydania 1730; niektóre kazania przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska i łacińska, t. 1-2, Lublin 1745-1747 | ||
| + | Series et acta praecipua ducum et regum Poloniae... quorum effigies ex originalibus... spectantur in Palatio Załusciano Varsaviensi, Warszawa? około roku 1700, (prawdopodobnie wstęp do katalogu sztychów galerii portretowej w pałacu Załuskiego) | ||
| + | Epistolae historico-familiares, t. 1-3, Braniewo 1709-1711; t. 4, wyd. J. J. Załuski, Wrocław 1761 | ||
| + | Polnisches Legations-Recht, Frankfurt 1727; przekł. łaciński pt. Nova Polonica, Kolonia 1728, (autorstwo wątpliwe; Estreicher przypuszcza, że autor należał do obozu protestanckiego, nieżyczliwego Polsce; wg relacji J. J. Załuskiego autor wykorzystał pisma A. Ch. Załuskiego). | ||
| + | Przekłady[edytuj | edytuj kod źródłowy] | ||
| + | L. F. Le Blanc La Vallière Refleksje o miłosierdziu Boskim... w Warszawie r. 1685 przetłumaczone, brak miejsca i roku wydania; wyd. następne: Kalisz 1730 | ||
| + | L. Granada Przewodnik grzeszników, Lublin 1687 | ||
| + | D. J. Stella Wzgarda próżności świata, Krakow 1690; wyd. następne: pt. Medytacje, Kalisz 1702; pt. Wzgarda..., Kalisz 1730; pt. Medytacje, Kalisz 1731; Warszawa 1731; Kalisz 1733 | ||
| + | J. Mansi Pamiątka pasterskiego affektu... w obrazie prawdziwego kapłana, Warszawa 1699 (tu także kilka mów samego Załuskiego); wyd. następne: Kalisz (1730) | ||
| + | D. Bouhours Rozmyślania krótkie chrześcijańskie na każdy dzień miesiąca z francuskiego, Warszawa 1701; wyd. następne: Warszawa 1702; Warszawa 1707; Warszawa 1708; Sandomierz 1726; Wilno 1738; Sandomierz 1748; Lublin 1755; Warszawa 1775 | ||
| + | F. Nepveu Krótkie i pobożne na każdy dzień całego roku rozmyślania. Z francuskiego, Warszawa 1702 | ||
| + | Royaumont (N. Fontaine), L. I. Lemaistre de Sacy Historia Starego i Nowego Testamentu, tłum. 1703-1704, wyd. Braniewo 1708; wyd. następne: wyd. tytułowe, Braniewo 1709; Warszawa 1744; Warszawa 1755; Warszawa 1763; Warszawa 1766; Warszawa 1776; Warszawa 1780; Warszawa 1782; Warszawa 1789; Warszawa 1800; Warszawa 1836 | ||
| + | R. F. Rapin Pokazanie, jako powinien chrześcijanin myślić i pilno chodzić około zbawienia duszy swojej... Na wygnaniu w Królewcu roku 1704 przetłumaczone i do druku podane, Braniewo (1704) | ||
| + | Refleksje nabożne nad męką i śmiercią Chrystusa Pana... Na wygnaniu w Królewcu roku 1705 przetłumaczone i do druku podane, Braniewo (1705) | ||
| + | J. P. Pinamonti Ulga w krzyżach albo pobudki do cierpienia... na polski język przetłumaczone w Ankonie roku p. 1709, (Braniewo, brak roku wydania); wyd. następne: Sandomierz 1728; Sandomierz 1741; Wilno 1752; Wilno 1758. | ||
| + | Listy[edytuj | edytuj kod źródłowy] | ||
| + | Do nieznanego mieszkańca Heilsberga z 9 października 1709, wyd. G. B. U. i W. Skrzydylka Listy z czasów Jana III i Augusta II, Kraków 1870 | ||
| + | Do nuncjusza, do Jerzego Wilhelma księcia Brunszwickiego, do kardynała Karola Barberiniego, do prymasa Radziejowskiego; wyd. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska i łacińska, t. 1-2, Lublin 1745-1747. | ||
| + | Korespondencja A. Ch. Załuskiego znajduje się m.in. w: Ossolineum, Bibliotece Czartoryskich i Bibliotece Narodowej. | ||
| + | Bibliografia[edytuj | edytuj kod źródłowy] | ||
| + | |||
| + | A. J. Nowowiejski, Płock. Monografia historyczna..., Płock 1991 | ||
| + | Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999, ISBN 83-211-1311-7, Warszawa 2000 | ||
| + | Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 431-432 | ||
| + | Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod źródłowy] | ||
| + | |||
| + | Andrzej Chryzostom Załuski, kanclerz królowej | ||
| + | Kazania, Które się na prędce zebrać mogły IMXiędza Andrzeia Chryzostoma Na Załuskach, Błędowie, y Koźietułach Załuskiego, biskupa płockiego, opata wąchockiego Najasnieyszey Teressie Kunegundzie Królewnie Polskiey, Elektorowey Bawarskiey ofiarowane. | ||
| + | Mowy różne przez X.Andrzeja Chryzostoma Na Załuskach y Błędowie Załuskiego biskupa kijowskiego y czerniechowskiego &c. Miane a Najaśnieyszey Królowy Mariey Kazimierze Pani Swoiey y Dobrodzieyce Miłościwey Przypisane. | ||
| + | Mowy seymowe Jaśnie Oświeconego Xiązęcia biskupa warminskiego Andrzeja Chryzostoma, na Załuskach y Błędowie Załuskiego kanclerza wielkiego koronnego przy publicznych Oyczyzny obradach miane | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Szkoła i wykształcenie === | === Szkoła i wykształcenie === | ||
Wersja z 09:03, 28 wrz 2013
| Andrzej Chryzoston Załuski | |
| | |
| [[Plik:|240px|Andrzej Chryzoston Załuski]] Andrzej Chryzoston Załuski
| |
| Data i miejsce urodzenia | 1650 nie znane |
| Data i miejsce śmierci | 12 maja 1711 r. Dobre Miasto |
Andrzej Chryzoston Załuski (ur. 1650 r., zm. 12 maja 1711 r. w Dobrym Mieście) – biskup płocki od 1692, biskup kijowski od 1683, biskup warmiński od 1699, herb rodowy - Junosz.
Spis treści
Życiorys
Syn Aleksandra, wojewody rawskiego i Katarzyna z Olszowskich, siostry prymasa Andrzeja Olszowskiego. Nauki świeckie pobierał m.in. w Wiedniu. Do stanu duchownego przygotowywał się w Louvain, Paryżu i Rzymie. Po otrzymaniu niższych święceń został kanonikiem krakowskim (1673). Był używany do poselstw dyplomatycznych w latach (1674—1675) do Hiszpanii i Portugalii. W 1674 został kapłanem. Nosił godności kanonika pułtuskiego i łęczyckiego, opata komendatoryjnego wąchockiego oraz prepozyta jarosławskiego. Na sejmie koronacyjnym w 1676 miał kazanie w obecności króla i stanów, był sekretarzem wielkim koronnym królowej Marii Kazimiery. We wrześniu 1683 został biskupem kijowskim. 23 grudnia 1683, po zwycięstwie wiedeńskim Jana III Sobieskiego, witał króla uroczystą mową w katedrze krakowskiej. Zaufany stronnik Jana III Sobieskiego, przystąpił jednak w 1687 do konspiracji magnatów skierowanej przeciw niemu. Od króla otrzymał prepozyturę płocką, a w październiku 1692 biskupstwo płockie. Jako biskup płocki został zapamiętany jako świętobliwy kapłan, odznaczający się niepospolitą nauką. W 1693 odbył synod diecezjalny; rozpoczął szereg wizytacji kanonicznych, w czasie których wielokrotnie wygłaszał kazania i nauki. W czasie wielkiego postu w 1696 wypowiedział szereg nauk w kolegiacie pułtuskiej. W 1698 odprawił kolejny synod w Pułtusku. Dla usprawnienia działalności administracyjnej i sądowej w rozległej diecezji 1 grudnia 1695 powołał do życia dodatkowy oficjałat z siedzibą w Łomży. W 1699 kapituła warmińska wybrała Załuskiego na swojego biskupa. Załuski przyjął wybór, ale przejście do nowej diecezji wymagało przezwyciężenia wielu trudności. 18 stycznia 1701 roku ukoronował w Królewcu Fryderyka I na pierwszego króla Prus.[potrzebne źródło] W 1702 został kanclerzem wielkim koronnym. Był tajnym agentem króla pruskiego o pseudonimie Lamprecht, donosząc mu o poczynaniach Augusta II[1]. Od 1705 uwięziony przez Augusta II za konszachty z Leszczyńskim, musiał tłumaczyć się z swego postępowania w Rzymie. Na Warmii nie mógł wiele zdziałać wskutek zamętu spowodowanego przez wojnę północną. Przemarsze wojsk oraz epidemia dżumy zdewastowały i wyludniły Księstwo Warmińskie. W stołecznym Lidzbarku Warmińskim, gdzie rezydował biskup, podczas dżumy zmarła jedna trzecia mieszkańców. Dla uproszenia miłosierdzia Bożego i oddalenia zarazy biskup polecił wybudować kaplicę Świętego Krzyża, którą konsekrował w dniu 30 września 1709 r. Przejęty znikomością tego świata zamierzał w ciszy klasztornej dokończyć życia. Zmarł 12 maja 1711 r. w Dobrym Mieście. W kolegiacie dobromiejskiej znajduje się, wykonane z czarnego i białego marmuru, epitafium biskupa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego. Epitafium swojemu stryjowi ufundował Andrzej Stanisław Załuski, biskup krakowski. Następca Załuskiego na biskupstwie płockim Ludwik Bartłomiej Załuski wystawił mu w pułtuskiej kolegiacie pomnik. Twórczość[edytuj | edytuj kod źródłowy]
Pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką i naukową, w tym zbiór dokumentów współczesnych w przekładzie łacińskim pt. Epistolae historico-famliares (1709—1711, 3 t., t. IV w 1761), poza tym Mowy na radach i sejmach... (1689), Mowy różne (1690), Kazania... (1697). Pełniejszą bibliografię jego twórczości podaje Estreicher XXXIV, 156-173. Ważniejsze utwory[edytuj | edytuj kod źródłowy] Mowy na radach i sejmach... różnymi czasy miane, Oliwa 1689; wyd. następne zmienione: Kalisz 1702; Kalisz 1718; pt. Mowy sejmowe, Kalisz 1718; także Kalisz 1734; także Kalisz 1753 Mowy różne, Warszawa 1690; wyd. następne: Kalisz 1730 Kazania, które się na prędce zebrać mogły... roku 1696 w grudniu do druku podane, Warszawa (1697); wyd. następne zmienione: pt. Kazania różne, Kalisz 1702; pt. Kazania, które się na prędce zebrać mogły, brak miejsca wydania 1730; niektóre kazania przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska i łacińska, t. 1-2, Lublin 1745-1747 Series et acta praecipua ducum et regum Poloniae... quorum effigies ex originalibus... spectantur in Palatio Załusciano Varsaviensi, Warszawa? około roku 1700, (prawdopodobnie wstęp do katalogu sztychów galerii portretowej w pałacu Załuskiego) Epistolae historico-familiares, t. 1-3, Braniewo 1709-1711; t. 4, wyd. J. J. Załuski, Wrocław 1761 Polnisches Legations-Recht, Frankfurt 1727; przekł. łaciński pt. Nova Polonica, Kolonia 1728, (autorstwo wątpliwe; Estreicher przypuszcza, że autor należał do obozu protestanckiego, nieżyczliwego Polsce; wg relacji J. J. Załuskiego autor wykorzystał pisma A. Ch. Załuskiego). Przekłady[edytuj | edytuj kod źródłowy] L. F. Le Blanc La Vallière Refleksje o miłosierdziu Boskim... w Warszawie r. 1685 przetłumaczone, brak miejsca i roku wydania; wyd. następne: Kalisz 1730 L. Granada Przewodnik grzeszników, Lublin 1687 D. J. Stella Wzgarda próżności świata, Krakow 1690; wyd. następne: pt. Medytacje, Kalisz 1702; pt. Wzgarda..., Kalisz 1730; pt. Medytacje, Kalisz 1731; Warszawa 1731; Kalisz 1733 J. Mansi Pamiątka pasterskiego affektu... w obrazie prawdziwego kapłana, Warszawa 1699 (tu także kilka mów samego Załuskiego); wyd. następne: Kalisz (1730) D. Bouhours Rozmyślania krótkie chrześcijańskie na każdy dzień miesiąca z francuskiego, Warszawa 1701; wyd. następne: Warszawa 1702; Warszawa 1707; Warszawa 1708; Sandomierz 1726; Wilno 1738; Sandomierz 1748; Lublin 1755; Warszawa 1775 F. Nepveu Krótkie i pobożne na każdy dzień całego roku rozmyślania. Z francuskiego, Warszawa 1702 Royaumont (N. Fontaine), L. I. Lemaistre de Sacy Historia Starego i Nowego Testamentu, tłum. 1703-1704, wyd. Braniewo 1708; wyd. następne: wyd. tytułowe, Braniewo 1709; Warszawa 1744; Warszawa 1755; Warszawa 1763; Warszawa 1766; Warszawa 1776; Warszawa 1780; Warszawa 1782; Warszawa 1789; Warszawa 1800; Warszawa 1836 R. F. Rapin Pokazanie, jako powinien chrześcijanin myślić i pilno chodzić około zbawienia duszy swojej... Na wygnaniu w Królewcu roku 1704 przetłumaczone i do druku podane, Braniewo (1704) Refleksje nabożne nad męką i śmiercią Chrystusa Pana... Na wygnaniu w Królewcu roku 1705 przetłumaczone i do druku podane, Braniewo (1705) J. P. Pinamonti Ulga w krzyżach albo pobudki do cierpienia... na polski język przetłumaczone w Ankonie roku p. 1709, (Braniewo, brak roku wydania); wyd. następne: Sandomierz 1728; Sandomierz 1741; Wilno 1752; Wilno 1758. Listy[edytuj | edytuj kod źródłowy] Do nieznanego mieszkańca Heilsberga z 9 października 1709, wyd. G. B. U. i W. Skrzydylka Listy z czasów Jana III i Augusta II, Kraków 1870 Do nuncjusza, do Jerzego Wilhelma księcia Brunszwickiego, do kardynała Karola Barberiniego, do prymasa Radziejowskiego; wyd. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska i łacińska, t. 1-2, Lublin 1745-1747. Korespondencja A. Ch. Załuskiego znajduje się m.in. w: Ossolineum, Bibliotece Czartoryskich i Bibliotece Narodowej. Bibliografia[edytuj | edytuj kod źródłowy]
A. J. Nowowiejski, Płock. Monografia historyczna..., Płock 1991 Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999, ISBN 83-211-1311-7, Warszawa 2000 Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 431-432 Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod źródłowy]
Andrzej Chryzostom Załuski, kanclerz królowej
Kazania, Które się na prędce zebrać mogły IMXiędza Andrzeia Chryzostoma Na Załuskach, Błędowie, y Koźietułach Załuskiego, biskupa płockiego, opata wąchockiego Najasnieyszey Teressie Kunegundzie Królewnie Polskiey, Elektorowey Bawarskiey ofiarowane.
Mowy różne przez X.Andrzeja Chryzostoma Na Załuskach y Błędowie Załuskiego biskupa kijowskiego y czerniechowskiego &c. Miane a Najaśnieyszey Królowy Mariey Kazimierze Pani Swoiey y Dobrodzieyce Miłościwey Przypisane.
Mowy seymowe Jaśnie Oświeconego Xiązęcia biskupa warminskiego Andrzeja Chryzostoma, na Załuskach y Błędowie Załuskiego kanclerza wielkiego koronnego przy publicznych Oyczyzny obradach miane
Szkoła i wykształcenie
Praca
Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna
Stosunki rodzinne, hobby, czym się zajmował, co lubił,, ciekawostki z życia, pracy i działalności
Bibliografia biograficzna
Bibliografia
Przypisy
