Jerzy Olech

Jerzy Olech
Data i miejsce urodzenia	3 listopad 1757 Szczepankowo
Data i miejsce śmierci	29 grudzień 1820 Królewiec

Jerzy Olech - inna forma nazwiska Ollech (ur. 3 listopada 1757 roku w Szczepankowie, zm. 29 grudnia 1820 roku w Królewcu) – ksiądz ewangelicki, pedagog, tłumacz, wydawca pism religijnych, zbieracz pieśni, jako pierwszy na terenie Mazur tworzył polską literaturę świecką dla ludu.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Naukę pobierał w szkołach średnich w Pasymiu i Królewcu. W 1776 roku rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Królewieckiego.

Praca

W 1780 roku został nauczycielem w szkole katolickiej w Królewcu. Potem otrzymał stanowisko w kościele luterańskim. W 1786 roku Ordynowany w Poczdamie na kapelana polowego, pełnił funkcję przy regimencie piechoty generała E. H. Gillerna, a od 1792 roku generała F. W. Hausena, stacjonującym w Królewcu. Funkcje polskiego proboszcza przy kościele św. Mikołaja w Królewcu (Steindamm-PolnischeKirche) objął Olech 5 lutego 1795 roku i sprawował ja do śmierci.

Z tytułu tej funkcji opiekował się polską szkołą oraz studentami z Seminarium Polskiego przy Wydziale Teologii Uniwersytetu Królewieckiego. Wzorem dla niego stali się pisarze polskiego Oświecenia z Ignacym Krasickim na czele. Satyry i dwanaście bajek Krasickiego przetłumaczył prozą na język niemiecki i ogłosił w królewieckim czasopiśmie naukowo-literackim Preussisches Archir'.

Ksiądz Olech był zaprzyjaźniony z Krzysztofem Mrongowiuszem. Utrzymywał też kontakty z polskimi językoznawcami, miedzy innymi z Samuelem Bogumiłem Lindem. W Królewcu Olecha odwiedzali przedstawiciele polskiej nauki i literatury.

W 1797 roku Olech i Mrongowiusz wystąpili do króla pruskiego z projektem otwarcia na Uniwersytecie w Królewcu katedry języka polskiego. Projekt nie został zrealizowany, ale Olech w grudniu 1797 roku został mianowany kierownikiem i nauczycielem Seminarium Polskiego z pensją roczną 100 talarów.

Olech uważany był w Królewcu za znawcę i eksperta w zakresie języka polskiego. W 1803 roku został tłumaczem urzędowym przy Kolegium rządu Prus Wschodnich z pensją 20 talarów rocznie.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Olech odgrywał dużą rolę jako pisarz i tłumacz a także twórca polskiej literatury świeckiej dla Mazurów. Ogłaszał różne wydania i druczki ulotne, oryginalne i tłumaczenia z zakresu higieny i zdrowia. W 1795 roku Olech przetłumaczył na język polski popularny podręcznik szkolny Friedricha Eberharda Rochowa Przyjaciel dzieci. Jerzy Olech nie szczędził pieniędzy na cele wydawnicze i własnym kosztem wydawał druki ulotne jak i własne, krótkie teksty pieśni.

Ciekawostki

Jerzy Olech umierając osierocił żonę i dwoje dzieci. Był niezmordowanym szermierzem mowy polskiej w Królewcu i na Mazurach, wychowany w środowisku polskim, pracował dla niego przez całe życie. Przekładowe prace jego świadczą o dobrym opanowaniu języka polskiego, a cała jego działalność o wielkim umiłowaniu mowy ojczystej.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wiek, red. Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Olsztyn 2005.
Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa 1995.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.