Józef Naronowicz-Naroński: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(Utworzono nową stronę "{{Biogram infobox |imię i nazwisko = Pole-obowiązkowe |imię i nazwisko org = |pseudonim = |grafika = Pole-obowiązkowe-zdjęcie |op...") |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Biogram infobox | {{Biogram infobox | ||
| − | |imię i nazwisko = | + | |imię i nazwisko = Józef Naronowicz-Naroński |
|imię i nazwisko org = | |imię i nazwisko org = | ||
|pseudonim = | |pseudonim = | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = |
| − | |opis grafiki = | + | |opis grafiki = |
|podpis = | |podpis = | ||
| − | |data urodzenia = | + | |data urodzenia = 1610 |
| − | |miejsce urodzenia = | + | |miejsce urodzenia = Litwa |
|imię przy narodzeniu = | |imię przy narodzeniu = | ||
| − | |data śmierci = | + | |data śmierci = kwiecień 1678 |
| − | |miejsce śmierci = | + | |miejsce śmierci = Szczytno |
|przyczyna śmierci = | |przyczyna śmierci = | ||
|miejsce spoczynku = | |miejsce spoczynku = | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
}} | }} | ||
| − | ''' | + | '''Józef Naronowicz-Naroński''' (ur. ok. 1610 roku na Litwie, zm. w kwietniu 1678 roku w Szczytnie) – matematyk, inżynier, architekt, kartograf, geograf. |
| − | |||
== Życiorys == | == Życiorys == | ||
| Linia 28: | Linia 27: | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Szkoła i wykształcenie === | === Szkoła i wykształcenie === | ||
| + | W młodości otrzymał gruntowne wykształcenie. Uczył się w Gimnazjum w Kiejdanach, prawdopodobnie również kończył Akademię w Rakowie. Nie można też wykluczać uczelni w [[Elbląg|Elblągu]], Toruniu czy w Wilnie. Pomocną wskazówką w ustaleniu miejsc edukacji Naronowicza-Narońskiego, którą wykorzystują jego biografowie, była lista nauczycieli zamieszczona w jednym z tomów jego matematycznych dzieł. | ||
| + | |||
| + | Naronowicz-Naroński posiadał wykształcenie z zakresu matematyki, geodezji i kartografii. Poza językiem ojczystym polskim, znał też łaciński, francuski i flamandzki. Natomiast słabo znał język niemiecki. Posiadał malarskie i plastyczne zdolności. | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Praca === | === Praca === | ||
| + | Józef Naronowicz-Naroński pracował dla miecznika koronnego Jana Zebrzydowskiego, wykonując dla niego w 1640 roku prace pomiarowe i kartograficzne. Od przełomu lat 1643-1644 Naronowicz-Naroński znajdował się w służbie [[Janusz Radziwiłł|Janusza Radziwiłła]]. Przeprowadzał dla nich prace geodezyjne i kartograficzne. Prawdopodobnie od stycznia 1648 roku zadaniem Naronowicza-Narońskiego było opracowanie map wszystkich dziedzicznych majętności [[Janusz Radziwiłł|Radziwiłła]]. | ||
| + | |||
| + | Naronowicz-Naroński, będąc starostą i wójtem zabłudowskim, uczestniczył w zarządzaniu dobrami księcia [[Janusz Radziwiłł|Janusza]]. Lata 1655-1659 stanowią lukę w biografii Naronowicza-Narońskiego. Prawdopodobnie wtedy pracował nad trzytomowym podręcznikiem ''Księgi nauk matematycznych''. | ||
| + | |||
| + | Około 1659 roku Naronowicz-Naroński jako arianin zmuszony był opuścić Polskę i z pomocą [[Bogusław Radziwiłł|Bogusława Radziwiłła]] – namiestnika [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]], osiadł na stałe w Księstwie. Wykonał tam mapkę jeziora Druzno. W 1661 roku z elektorem Fryderykiem Wilhelmem zawarł umowę na wykonanie kontury (zarysu) i sporządzenia map wszystkich starostw [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. Do roku 1676 sporządził 32 mapy, w tym: pięć planów miast i zamków, dwie mapy morskie, trzy komornictw, mapę delty Niemna i dwadzieścia jeden map starostw położonych w Natangii i Sambii. Chronologie pracy Naronowicza-Narońskiego ustalał Zygmunt Lietz. | ||
| + | |||
| + | W okresie od jesieni 1661 roku do końca 1663 roku Naronowicz-Naroński prowadził pomiary w starostwach węgorzewskim, oleckim, ryńskim, rastemborskim (kętrzyńskim), nad Zalewem Kurońskim i w starostwie barciańskim. Natomiast w latach 1664-1665 w ełckim i szestneńskim. Prace terenowe przeciętnie trwały od jednego do trzech miesięcy. Po zakończeniu pomiarów każdorazowo wracał | ||
| + | do [[Królewiec|Królewca]], gdzie stale mieszkał. Na podstawie wykazu autorstwa samego Naronowicza-Narońskiego w latach 1661-1671 łącznie w terenie spędził siedem lat. Dobrobytu Naronowiczowi-Narońskiemu służba elektorska nie zapewniła. Pensji | ||
| + | nie otrzymywał terminowo. W 1678 roku zaległości wynosiły 7 000 guldenów. Prawdopodobnie, żeby zdobyć pieniądze podejmował inne prace na zlecenie, między innymi związane z budową i przebudową pałaców. Był autorem projektu połączenia jezior mazurskich kanałami przez Pregołę z Niemnem. | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna === | === Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna === | ||
| + | Największą pionierską pracą Naronowicza-Narońskiego było jego kilkutomowe dzieło inżynierii wojskowej pt: ''Księgi nauk matematycznych'' opracowane w latach 1655-1660. Jest to najwybitniejsza polska praca XVII wieku na temat geodezji i - po raz pierwszy - kartografii. | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
| − | + | Niewiele wiadomo o życiu prywatnym Naronowicza-narońskiego. Miał syna Jana Józefa (zmarł w 1672 roku), który pomagał mu w wykonywaniu prac w terenie. Podobno Naronowicz-naroński był w bliskich kontaktach ze [[Zbigniew Morsztyn|Zbigniewem Morsztynem]]. Naronowicz-Naroński w [[Królewiec|Królewcu]] ukończył rękopis obszernej historii Polski pt: ''Dowód prawdziwy Istoryi o najwyższej Monarchiej Scythiej Sarmacyi od wieku światów królującej starożytnego narodu pierwotnego języka słowiańskiego, a o dzisiejszym Królestwie Polskim W. Ks. Litewskim i inszemi państwy sarmackimi do niego przynależącymi''. Dzieło to znalazło się w królewieckiej bibliotece Samuela Ernesta Tschepiusa, która w 1761 roku spłonęła. W 1677 roku Naronowicz-Naroński podpisał umowę na opracowanie map starostw Prus Górnych. Wiosną 1678 roku wyjechał w tamte strony. Śmierć przerwała jego plany. Na jego miejsce mianowano w 1679 roku inżyniera i geometrę elektora [Samuel Suchodolski|Samuela Suchodolskiego]]. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| + | Oracki Tadeusz, ''Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku'', Warszawa 1963.<br/> | ||
| + | Oracki Tadeusz, ''Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.<br/> | ||
| + | ''Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wiek'', red. Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Olsztyn 2005.<br/> | ||
| + | ''Leksykon Historii Polski'', red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa 1995.<br/> | ||
| + | ''Szkice olsztyńskie'', red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | |||
| − | |||
[[Kategoria: Osoba]] | [[Kategoria: Osoba]] | ||
Wersja z 14:30, 30 gru 2013
| Józef Naronowicz-Naroński | |
| | |
| Data i miejsce urodzenia | 1610 Litwa |
| Data i miejsce śmierci | kwiecień 1678 Szczytno |
Józef Naronowicz-Naroński (ur. ok. 1610 roku na Litwie, zm. w kwietniu 1678 roku w Szczytnie) – matematyk, inżynier, architekt, kartograf, geograf.
Spis treści
Życiorys
Szkoła i wykształcenie
W młodości otrzymał gruntowne wykształcenie. Uczył się w Gimnazjum w Kiejdanach, prawdopodobnie również kończył Akademię w Rakowie. Nie można też wykluczać uczelni w Elblągu, Toruniu czy w Wilnie. Pomocną wskazówką w ustaleniu miejsc edukacji Naronowicza-Narońskiego, którą wykorzystują jego biografowie, była lista nauczycieli zamieszczona w jednym z tomów jego matematycznych dzieł.
Naronowicz-Naroński posiadał wykształcenie z zakresu matematyki, geodezji i kartografii. Poza językiem ojczystym polskim, znał też łaciński, francuski i flamandzki. Natomiast słabo znał język niemiecki. Posiadał malarskie i plastyczne zdolności.
Praca
Józef Naronowicz-Naroński pracował dla miecznika koronnego Jana Zebrzydowskiego, wykonując dla niego w 1640 roku prace pomiarowe i kartograficzne. Od przełomu lat 1643-1644 Naronowicz-Naroński znajdował się w służbie Janusza Radziwiłła. Przeprowadzał dla nich prace geodezyjne i kartograficzne. Prawdopodobnie od stycznia 1648 roku zadaniem Naronowicza-Narońskiego było opracowanie map wszystkich dziedzicznych majętności Radziwiłła.
Naronowicz-Naroński, będąc starostą i wójtem zabłudowskim, uczestniczył w zarządzaniu dobrami księcia Janusza. Lata 1655-1659 stanowią lukę w biografii Naronowicza-Narońskiego. Prawdopodobnie wtedy pracował nad trzytomowym podręcznikiem Księgi nauk matematycznych.
Około 1659 roku Naronowicz-Naroński jako arianin zmuszony był opuścić Polskę i z pomocą Bogusława Radziwiłła – namiestnika Prus Książęcych, osiadł na stałe w Księstwie. Wykonał tam mapkę jeziora Druzno. W 1661 roku z elektorem Fryderykiem Wilhelmem zawarł umowę na wykonanie kontury (zarysu) i sporządzenia map wszystkich starostw Prus Książęcych. Do roku 1676 sporządził 32 mapy, w tym: pięć planów miast i zamków, dwie mapy morskie, trzy komornictw, mapę delty Niemna i dwadzieścia jeden map starostw położonych w Natangii i Sambii. Chronologie pracy Naronowicza-Narońskiego ustalał Zygmunt Lietz.
W okresie od jesieni 1661 roku do końca 1663 roku Naronowicz-Naroński prowadził pomiary w starostwach węgorzewskim, oleckim, ryńskim, rastemborskim (kętrzyńskim), nad Zalewem Kurońskim i w starostwie barciańskim. Natomiast w latach 1664-1665 w ełckim i szestneńskim. Prace terenowe przeciętnie trwały od jednego do trzech miesięcy. Po zakończeniu pomiarów każdorazowo wracał do Królewca, gdzie stale mieszkał. Na podstawie wykazu autorstwa samego Naronowicza-Narońskiego w latach 1661-1671 łącznie w terenie spędził siedem lat. Dobrobytu Naronowiczowi-Narońskiemu służba elektorska nie zapewniła. Pensji nie otrzymywał terminowo. W 1678 roku zaległości wynosiły 7 000 guldenów. Prawdopodobnie, żeby zdobyć pieniądze podejmował inne prace na zlecenie, między innymi związane z budową i przebudową pałaców. Był autorem projektu połączenia jezior mazurskich kanałami przez Pregołę z Niemnem.
Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna
Największą pionierską pracą Naronowicza-Narońskiego było jego kilkutomowe dzieło inżynierii wojskowej pt: Księgi nauk matematycznych opracowane w latach 1655-1660. Jest to najwybitniejsza polska praca XVII wieku na temat geodezji i - po raz pierwszy - kartografii.
Ciekawostki
Niewiele wiadomo o życiu prywatnym Naronowicza-narońskiego. Miał syna Jana Józefa (zmarł w 1672 roku), który pomagał mu w wykonywaniu prac w terenie. Podobno Naronowicz-naroński był w bliskich kontaktach ze Zbigniewem Morsztynem. Naronowicz-Naroński w Królewcu ukończył rękopis obszernej historii Polski pt: Dowód prawdziwy Istoryi o najwyższej Monarchiej Scythiej Sarmacyi od wieku światów królującej starożytnego narodu pierwotnego języka słowiańskiego, a o dzisiejszym Królestwie Polskim W. Ks. Litewskim i inszemi państwy sarmackimi do niego przynależącymi. Dzieło to znalazło się w królewieckiej bibliotece Samuela Ernesta Tschepiusa, która w 1761 roku spłonęła. W 1677 roku Naronowicz-Naroński podpisał umowę na opracowanie map starostw Prus Górnych. Wiosną 1678 roku wyjechał w tamte strony. Śmierć przerwała jego plany. Na jego miejsce mianowano w 1679 roku inżyniera i geometrę elektora [Samuel Suchodolski|Samuela Suchodolskiego]].
Bibliografia
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.
Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wiek, red. Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Olsztyn 2005.
Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa 1995.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967.
