Gwiazdosz czteropromienny

Gwiazdosz czteropromienny
Geastrum quadrifidum
DC. ex Pers.
Owocnik gwiazdosza czteropromiennego
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby podstawkowe
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gwiazdoszowce
Rodzina	gwiazdoszowate
Rodzaj	gwiazdosz
Gatunek	gwiazdosz czteropromienny
Synonimy

Gwiazdosz czteropromienny (Geastrum quadrifidum DC. ex Pers.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny gwiazdoszowatych (Geastraceae), rzędu gwiazdoszowców (Geastrales).

Owocnik

Owocnik początkowo zamknięty, kulisty, o średnicy 1-2 (3) cm i powierzchni pokrytej cienką warstwą grzybni, jasnobrązowy. Osłona zewnętrzna (egzoperydium) pęka zwykle na 4 płaty (rzadziej na 5-6). Płaty rozchylają się gwiaździście, unosząc endoperydium; w czasie rozchylania następuje oddzielenie zewnętrznej, grzybniowej warstwy osłony zewnętrznej, zwykle zostaje ona pod owocnikiem. Zewnętrzna strona ramion jest gładka lub nieregularnie pomarszczona, biaława, wyschnięta ochrowobrązowa; wewnętrzna powierzchnia osłony zewnętrznej jest szaropopielata. Osłona wewnętrzna (endoperydium) jest kulista lub wydłużona, odwrotnie jajowata, o szerokości od 3,5 do 15 mm, ciemnoszarobrązowa. Powierzchnię ma pokrytą drobnymi kryształkami. Młoda jest szara, liliowobrązowa, z wiekiem staje się ochrowa, brązowawa. Apofiza zwykle obecna. Szyjka krótka, do 2 mm długości.

Rozmieszczenie i ekologia

Owocniki gwiazdosza czteropromiennego pojawiają się pojedynczo lub w grupach w lasach iglastych, często pod świerkami, rzadziej w lasach liściastych i zaroślach, na podłożu wapiennym. Owocniki tworzą się od sierpnia do października. Suche owocniki można znaleźć także w bezśnieżne zimy, a nawet wiosną. Jest to jeden z najmniejszych gwiazdoszy. Ze względu na charakterystyczny pokrój owocników jest łatwy do identyfikacji.

W Polsce jest to gatunek rzadki i objęty ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Danii, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holandii, Szwecji i na Litwie.
Na Warmii i Mazurach gwiazdosz czteropromienny został odnotowany w lesie świerkowym koło Giżycka.

Zobacz też

grzyby.pl [22.04.2014]
indexfungorum.org [22.04.2014]
pl.wikipedia.org, Gwiazdosz czteropromienny [22.04.2014]

Bibliografia

Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70.